Από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες και τα περιοδικά, δεν υπάρχει περίπτωση να μην συναντήσουμε τη λατινική γλώσσα. Αν και πολλοί από εμάς την έχουμε διδαχθεί, σχεδόν πάντα “σκαλώνουμε” σε αυτή την φράση, που έχουμε ακούσει πολλές φορές, αλλά δεν θυμόμαστε τι ακριβώς σημαίνει.
Επειδή λοιπόν η λατινική γλώσσα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και καθημερινότητάς μας, καλό είναι να θυμηθούμε ξανά τις πιο κοινές φράσεις και γιατί όχι να ξεκινήσουμε να τις βάζουμε περισσότερο στη ζωή μας.
Τα λατινικά είναι η γλώσσα που μιλούσαν αρχικά στην περιοχή γύρω από τη Ρώμη, το λεγόμενο Λάτιο. Έγινε πολύ σημαντική ως επίσημη γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Όλες οι ρομανικές γλώσσες (γνωστές και ως λατινογενείς) προέρχονται από τα λατινικά και πολλές λατινικές λέξεις υπάρχουν στις σύγχρονες γλώσσες όπως τα αγγλικά.
Οι πιο σημαντικές φράσεις
a posteriori [συμπέρασμα] μετά από εμπειρική παρατήρηση
a priori εκ των προτέρων, θεωρητικά, χωρίς παρατήρηση
ad hoc γι 'αυτό ειδικά
advocatus diaboli ο δικηγόρος του διαβόλου
alma mater τροφός μητέρα (χρήσ. για πανεπιστήμια)
alter ego ο άλλος εαυτός
altera pars η άλλη πλευρά
a cappella στην εκκλησία (μτφ., χωρίς τη συνοδεία μουσικής)
anno domini [κατά] το έτος του Κυρίου
aqua fortis νιτρικό οξύ
aqua vitae νερό της ζωής (χρησ. για αλκοολούχα ποτά)
audio, video, disco ακούω, βλέπω, μαθαίνω
aurora borealis βόρειο σέλας
ave maria χαίρε Μαρία
bona fide με καλή πίστη
bona fortuna καλή τύχη
casus belli αιτία πολέμου
corpus Christi το σώμα του Χριστού
cui bono? ποιος ωφελείται (ποιος είχε κίνητρο)
cum laude μετά επαίνου
curriculum vitae πορεία της ζωής (βιογραφικό σημείωμα)
de facto εμπράκτως εκ των πραγμάτων
de iure σύμφωνα με το νόμο δικαιωματικά
de profundis εκ βαθέων (Ψαλμοί Δαβίδ)
erga omnes έναντι όλων
ex cathedra από καθέδρας
ex libris από τη βιβλιοθήκη, από τη βιβλιογραφία
ex officio από θέσεως ισχύος
habeas corpus πρέπει να έχεις το σώμα (πρέπει να δικαιολογείς την δίκη)
habemus Papam! έχουμε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)
hic et nunc εδώ και τώρα
homo erectus όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
homo sapiens έμφρων άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
homo universalis άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές γνώσεις
honoris gratia τιμής ένεκεν
in absentia ερήμην
in extremis στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην εσχάτη περίπτωση
in memoriam εις μνήμην
in nomine domini εις το όνομα του Κυρίου
in principio επί της αρχής
in promptu με ετοιμότητα, άμεσα (γρήγορα)
in situ επί τόπου, αυτοψία
in vitro στο γυαλί (μτφ. σε τεχνητές συνθήκες, στο εργαστήριο)
in vivo σε πραγματικές συνθήκες
ipso facto με βάση το γεγονός αυτό καθαυτό
lapsus calami τυπογραφικό λάθος
lapsus linguae γλωσσικό ολίσθημα
lingua franca Γαλλική γλώσσα (μτφ., οικουμενική γλώσσα)
Magna Carta μεγάλο χαρτί, η σύμβαση των δικαιωμάτων του 1215 (Αγγλία)
magna cum laude με μεγάλο έπαινο
magnum opus το μεγάλο έργο [της ζωής]
manus in mano χέρι-χέρι
mare nostrum η θάλασσά μας (η Μεσόγειος)
mea culpa λάθος μου
memorandum υπόμνημα, μνημόνιο
modus vivendi τρόπος ζωής
moratorium καθυστέρηση
mutatis mutandis μετά τις απαραίτητες αλλαγές, τηρουμένων των αναλογιών
novus ordo νέα τάξη
Opus Dei έργο του Θεού (παραθρησκευτική οργάνωση των Καθολικών)
pater familias ο πατέρας της οικογένειας
pax romana ρωμαϊκή ειρήνη
per capita κατά κεφαλήν
per cent τοις εκατό
per se καθ' ευατόν, μόνος του, μόνο του
persona non grata ανεπιθύμητο πρόσωπο
post hoc μετά από αυτό
post mortem μετά θάνατον (και αυτοψία)
primus inter pares πρώτος μεταξύ ίσων (τίτλος των Ρωμαίων αυτοκρατόρων)
pro bono [publico] για το [κοινό] καλό
pro forma για τους τύπους (τυποποιημένο έγγραφο)
pro patria υπέρ πατρίδος
quid pro quo κάτι για κάτι (κάτι σε ανταπόδοση)
quo vadis? πού πηγαίνεις;
scripta manent τα γραπτά μένουν
sine nobilitatis χωρίς ευγενική καταγωγή (προέλευση του SNOB)
sine qua non εκ των ων ουκ άνευ
status quo το κατεστημένο, η υπάρχουσα κατάσταση
sui generis ιδιότυπος, ιδιότροπος, ιδιόμορφος
summa summarum το άθροισμα των αθροισμάτων, τελικό άθροισμα
tabula rasa λευκή πλάκα, μετφ. άγραφο χαρτί, σε νέα βάση
terra incognita άγνωστη γη
veni, vidi, vici ήρθα, είδα, νίκησα
verbatim [ακριβώς] κατά λέξη
verbatim ac litteratim κατά λέξη και κατά γράμμα
vice versa και αντιστρόφως, ανάποδα
vivat ζήτω
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.