Ο Ηρόδοτος (περ. 484 π.Χ. - 425 π.Χ./410 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος του 5ου αιώνα π.Χ.. Θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστήμης της ιστορίας. Το μόνο έργο που έχει συγγράψει φαίνεται να είναι οι Ιστορίαι (αρχ. ελλ. Ἱστορίαι). Πρόκειται για ένα αρχείο της ιστορίας σχετικά με τους πολέμους μεταξύ Ελλήνων και Περσών, συμπεριλαμβανομένων πλούσιων γεωγραφικών και εθνογραφικών πληροφοριών. Παρόλο που κάποιες από τις ιστορίες του ήταν ευφάνταστες και άλλες ανακριβείς, ο ίδιος αναφέρει πως κατέγραφε μόνο ότι του έλεγαν και ήταν συνήθως σωστός στις πληροφορίες του. Πέρα από τη σπουδαιότητα του Ηροδότου ως ιστορικού, λίγα είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή. Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίστηκε για πρώτη φορά από τον Κικέρωνα ως Πατέρας της Ιστορίας. Στο έργο του φαίνεται επίσης να ασχολήθηκε με τη γεωλογία, τη βοτανική, τη χημεία και την ιατρική. Αναφέρεται ιδιαίτερα από τον Ιωάννη Στοβαίο.
Βίος
Ο Ηρόδοτος γεννήθηκε στην Αλικαρνασσό (σημερινό Μπρόντρουμ, Τουρκία) εξ ου αποκαλούμενος "ο Αλικαρνασσεύς". Προερχόταν από εύπορη και φιλομαθή οικογένεια και ανατράφηκε σ' ένα περιβάλλον σεβασμού του Ομήρου και παλαιών θρύλων. Ο πατέρας του λεγόταν Λύξης, η μητέρα του Δρυώ ή Ροιώ, και ο αδελφός του Θεόδωρος. Ο σημαντικότερος όμως συγγενής του ήταν ο θείος του (ή εξάδελφός του), επικός ποιητής και τερατοσκόπος (=ερμηνευτής θαυμάτων), Πανύασις. Από το όνομα του πατέρα και του θείου του, που είναι καρικά, και της μητέρας και αδελφού του, που είναι καθαρά ελληνικά, φαίνεται ότι η καταγωγή του από πατέρα ήταν καρική και από μητέρα καθαρά ελληνική.
Όταν στην πατρίδα του την Αλικαρνασσό ήταν τύραννος ο Λύγδαμης, γιος ή εγγονός της Αρτεμισίας, ο Ηρόδοτος σε νεαρή ηλικία τότε, ασχολούμενος με τα πολιτικά πήρε μέρος στην αποτυχημένη συνωμοσία για την ανατροπή του, με αποτέλεσμα να εξοριστεί το 468 ή το 467 π.Χ. μαζί με την οικογένειά του στη Σάμο ενώ ο θείος του έχασε τη ζωή του. Από τη Σάμο γύρισε στην Αλικαρνασσό μετά την ανατροπή του Λύγδαμη το 455 π.Χ., αλλά μετά από λίγο υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει και αυτός την πατρίδα του. Από τότε άρχισε ως περιηγητής και εξερευνητής, πιθανόν στα χρόνια 455-443 π.Χ. να επισκέπτεται, «θεωρίας ένεκεν», προκειμένου να μελετήσει διάφορα μέρη του τότε γνωστού κόσμου, μεταξύ άλλων τη χώρα των Κόλχων μέχρι τη Σκυθία, το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και τον Πόντο μέχρι την Κριμαία, την Κύπρο και τις περιοχές της Συρίας, τη Βαβυλωνία, την Αίγυπτο, την οποία και ονομάζει "δώρο του Νείλου", την Κυρηναϊκή και βεβαίως όλη την Ελλάδα στην οποία και περιγράφει ένα παραλίμνιο οικισμό στη Μακεδονία.
Έμεινε αρκετά χρόνια στην Αθήνα, όπου συνδέθηκε φιλικά με τους μεγάλους άνδρες της εποχής εκείνης, τον Περικλή και το Σοφοκλή. Μαζί με τον Πρωταγόρα ίδρυσαν περί το 443 την αποικία των Θουρίων στην κάτω Ιταλία. Στην αποικία αυτή, που ιδρύθηκε κοντά στην κατεστραμμένη Σύβαρι, ο Ηρόδοτος πέρασε τα περισσότερα χρόνια της υπόλοιπης ζωής του, γι' αυτό και επονομάστηκε από μερικούς Λατίνους "Θούριος". Για τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες.
Γενικώς δεν υπάρχουν πολλά καταγεγραμμένα στοιχεία της ζωής του Ηροδότου. Οι ερευνητές έχουν αντλήσει τον μεγαλύτερο όγκο του έργου του από προσωπικές του μαρτυρίες μέσα από τα έργα του.
Ο γεωγράφος Ηρόδοτος
Ο Ηρόδοτος ταξίδεψε σε πολλά μέρη, επισκέφτηκε και περιέγραψε λαούς που κατοικούσαν σε περιοχές του τότε γνωστού κόσμου. Από τα βιβλία του αντλούνται περιγραφές για τους Αιγύπτιους, τους Σκύθες κ.ά. Από τα συμφραζόμενά του στο δεύτερο βιβλίο του (Β 150), όπου συμπεραίνεται ότι πριν την Αίγυπτο πέρασε από τη Μεσοποταμία (καθώς δίνει πληροφορίες για τη λίμνη Μοίρη), φαίνεται να επισκέφθηκε την Αίγυπτο το 449 π.Χ. Τα έργα του όμως αναφέρουν και πληροφορίες για την Σκυθία. Ο ίδιος μάλιστα διηγείται την συνομιλία του με τον Σκύθη Τύμνη. Από τον Ελλανίκο μαθαίνεται πως ο Ηρόδοτος έζησε για κάποιο διάστημα στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας, Αλέξανδρου Α΄. Οι εμπορικές σχέσεις που είχε συνάψει η Σάμος με την Κυρήνη (τη σημερινή Λιβύη), ο Ηρόδοτος ωθήθηκε να την επισκεφτεί περίπου το 460 π.Χ.. Από αυτό το ταξίδι διασώζεται ο μύθος των Βαττιάδων βασιλέων (Δ 163). Ωστόσο, το ταξίδι που βοήθησε τον συγγραφέα να αναπτύξει το πνεύμα του ήταν αυτό στην Αθήνα, όπου θα συγγράψει και θα κάνει γνωστό το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Υπολογίζεται ότι το έτος 440 π.Χ. θα αναχωρήσει για τη Δύση και τη Μεγάλη Ελλάδα.
Ταξίδια
Τα σημαντικότερα ταξίδια του Ηροδότου είναι: Οι Σάρδεις που τις επισκέφτηκε για περισσότερες από μια φορά, η Έφεσος και η Σμύρνη. Ταξίδεψε με πλοίο από τα δυτικά στα ανατολικά του Πόντου (Δ 86) για να καταλήξει στην Κολχίδα (Β, 104). Σε ένα άλλο του ταξίδι περιγράφει την ανατολική ακτή της Θράκης (Δ, 83). Ο Ηρόδοτος έφτασε με βεβαιότητα στις όχθες του Ευφράτη και από κει στην Βαβυλώνα και στα Σούσα. (Κάκτος, 1992) Επίσης έχει επισκεφτεί και περιγράψει τα νησιά του Αιγαίου: Σκιάθο, Δήλο, Πάρο, Εύβοια, Σαλαμίνα, Αίγινα και Κύθηρα. Από την κύρια Ελλάδα περιηγείται στην Στερεά και φτάνει μέχρι τα Τέμπη, καθώς και στην Πελοπόννησο δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις περιοχές των μαχών των μηδικών πολέμων. Εικάζεται ότι πέρασε από την Ζάκυνθο στο δρόμο για τους Θουρίους, ενώ με βεβαιότητα επισκέφτηκε την Κέρκυρα, τη Δωδώνη, την Αμβρακία, τη Σικελία και τις πόλεις τις Κάτω Ιταλίας Μεταπόντιον και Κρότωνα.
Ο Ηρόδοτος δίνει πολλές πληροφορίες για τις κλιματολογικές συνθήκες και τις μορφές διοίκησης των λαών που συναντά. Γοητεύεται ιδιαίτερα από το κλίμα και τον πολιτισμό των Αιγυπτίων, τους οποίους κατατάσσει σε επίπεδο ανώτερο από το Έλληνες. Αντίθετα, θεωρεί τον Περσικό και τον Βαβυλωνιακό πολιτισμό υποδεέστερους αλλά ενδιαφέροντες, άλλωστε θα χρησιμοποιήσει τους καταλόγους των βασιλέων της Βαβυλώνας σαν χρονολογικό σύστημα στην ιστορία του. (Κάκτος, 1992) Ο Ηρόδοτος είναι ο πρώτος που διαχωρίζει την Ευρώπη από την Ασία, στα μάτια του όμως ο Πόντος και η Σκυθία, που σήμερα ανήκουν στην Ασία, είναι αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης. Μάλιστα, θεωρεί ύβρη τις εκστρατείες των Περσών κατά των κατοίκων των περιοχών αυτών. (Κάκτος, 1992)
Το έργο του Ηροδότου
Ο Ηρόδοτος δεν έδωσε τίτλο στο έργο του, στο προοίμιό του χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό Ιστορίης Απόδεξις. Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι το ονόμασαν «Ηροδότου Μούσαι», το χώρισαν σε εννέα βιβλία και έδωσαν σε καθένα το όνομα μιας μούσας. Θέμα και κύριος άξονας του έργου του είναι οι πόλεμοι Ελλήνων και Περσών που αρχίζουν το 494 π.Χ. με την κατάπνιξη της Ιωνικής Επανάστασης και τελειώνουν το 497 π.Χ. με την κατάληψη του περσικού φρουρίου της Σηστού, στη Θρακική χερσόνησο του Ελλήσποντου, από τους Έλληνες.
Ονομάσθηκαν προς τιμή του
Ο αστεροειδής 3092 Ηρόδοτος (3092 Herodotus), που ανακαλύφθηκε το 1960.
Ο κρατήρας Ηρόδοτος στην ορατή από τη Γη πλευρά της Σελήνης
Ο αθλητικός σύλλογος «Ηρόδοτος» στη Νέα Αλικαρνασσό Κρήτης.
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.