Ουσιαστικά - Θεωρία και ασκήσεις - Γλώσσα Δ' Δημοτικού

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Παραδείγματα:

Ο Σπύρος ποτίζει.

Το κατσικάκι χοροπηδά.

Το βιβλίο είναι πάνω στο θρανίο.

Στο Θάνο αρέσει πολύ το ψάρεμα.

Ησυχία απλωνόταν παντού.

Η ευγένειά του τον διέκρινε από τους άλλους.

Παρατηρήσεις:

Στις παραπάνω προτάσεις παρατηρούμε λέξεις που φανερώνουν:

πρόσωπα                : Σπύρος,  Θάνος

ζώα                         : κατσικάκι

                                                                                      

πράγματα               : βιβλίο,  θρανίο

ενέργεια                 : ψάρεμα

κατάσταση            : ησυχία

ιδιότητα                 : ευγένεια

Οι λέξεις αυτές λέγονται ο υ σ ι α σ τ ι κ ά.

Ουσιαστικά λέγονται οι λέξεις που μας φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, ενέργεια, κατάσταση και ιδιότητα.

ΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Παραδείγματα:

Ο Γιώργος είναι μαθητής της τετάρτης τάξης.

Ο πατέρας φωνάζει τη γάτα μας Ψιψίνα.

Η λίμνη του Λαγκαδά βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη.

η Αθήνα είναι πρωτεύουσα της Ελλάδας.

Τα ουσιαστικά διακρίνονται σε κύρια και κοινά:

Κύρια ουσιαστικά                                          Κοινά ουσιαστικά

Γιώργος                                                           μαθητής

Ψιψίνα                                                             πατέρας

Ελλάδα                                                            τάξη

                                                                                                    

Λαγκαδάς                                                        γάτα

Θεσσαλονίκη                                                   λίμνη

Αθήνα                                                              πρωτεύουσα

Να θυμάσαι:

Τα ουσιαστικά που μας φανερώνουν ένα ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα λέγονται κύρια ονόματα.

Να προσέχεις:

Το πρώτο γράμμα των κυρίων ονομάτων γράφεται πάντα με κεφαλαίο.

Τα ουσιαστικά που μας φανερώνουν όλα τα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα του ίδιου είδους, καθώς και ενέργεια, κατάσταση ή ιδιότητα λέγονται κοινά ουσιαστικά.

                                                                    

Τα κοινά ουσιαστικά χωρίζονται σε:

Συγκεκριμένα:  Όσα φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, φυτά ή πράγματα (μαθητής, 

αλεπού,  γαρδένια,  ανεμιστήρας).

Αφηρημένα:  Όσα φανερώνουν ενέργεια,  κατάσταση ή ιδιότητα (ψάρεμα,  πείνα, 

θάρρος).

ΤΑ ΓΕΝΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Παραδείγματα:                                              Παρατηρήσεις

                                                                        Παρατηρούμε ότι μπροστά από κάθε

Ο μαθητής διαβάζει.                                       ουσιαστικό μπαίνει η μονοσύλλαβη

                                                                        λέξη  (ο).

Ο ανεμιστήρας χάλασε.                                  Τότε λέμε ότι το ουσιαστικό

                                                                        είναι γένους αρσενικού.

                                                                        Παρατηρούμε ότι μπροστά από κάθε

Η αλεπού είναι πονηρή.                                  ουσιαστικό μπαίνει η μονοσύλλαβη

                                                                        λέξη  (η).

Η πείνα μου δεν περιγράφεται.                        Τότε λέμε ότι το ουσιαστικό

                                                                        είναι γένους θηλυκού.

                                                                        Παρατηρούμε ότι μπροστά από κάθε

Το ψάρεμα μου αρέσει πολύ.                          ουσιαστικό μπαίνει η μονοσύλλαβη

                                                                        λέξη  (το).

Το θάρρος σώζει.                                            Τότε λέμε ότι το ουσιαστικό

                                                                        είναι γένος ουδετέρου.

Να θυμάσαι:

Τα ουσιαστικά έχουν τρία γένη:  αρσενικό,  θηλυκό,  και   ουδέτερο.

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Παραδείγματα:                                            Παρατηρήσεις

Ο μαθητής διαβάζει.

Η ομπρέλα χάλασε.                                       Παρατηρούμε ότι κάθε φορά γίνεται

                                                                      λόγος για ένα ουσιαστικό

Το παιδί παίζει.

Οι μαθητές διαβάζουν.

                                                                      Παρατηρούμε ότι κάθε φορά γίνεται

Οι ομπρέλες χάλασαν.                                   λόγος για πολλά ουσιαστικά.

Τα παιδιά παίζουν.

Στην πρώτη περίπτωση λέμε ότι τα ουσιαστικά είναι στον ενικό αριθμό και στη δεύτε-

ρη περίπτωση λέμε ότι ουσιαστικά είναι στον πληθυντικό αριθμό.

Τα ουσιαστικά έχουν δύο αριθμούς: τον ενικό, όπου γίνεται λόγος για ένα και τον

πληθυντικό, όπου γίνεται λόγος για πολλά.

Παρατηρήσεις:

1.  Όλα σχεδόν τα ουσιαστικά έχουν ενικό και πληθυντικό αριθμό. Μερικά όμως         έχουν μόνο ενικό ή μόνο πληθυντικό αριθμό π.χ. η ξενιτιά,  τα Χριστούγεννα,

τα κάλαντα.

2.  Τα κύρια ονόματα συνηθίζονται στον ενικό αριθμό.

ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Παραδείγματα:

Ο Παύλος γράφει.

Το παιχνίδι του Παύλου χάλασε.

Πηγαίνω να φωνάξω τον Παύλο.

- Παύλο, έλα εδώ!

Τα παιδιά ζωγραφίζουν.

Των παιδιών τα βιβλία πρέπει να είναι καθαρά.

Ο διευθυντής συγκέντρωσε τα παιδιά στο προαύλιο του σχολείου και είπε:

- Παιδιά, αύριο θα πάμε εκδρομή.

Παρατηρήσεις

Παρατηρούμε ότι τα ουσιαστικά παίρνουν μπροστά διαφορετικό άρθρο κι έχουν

διαφορετικές καταλήξεις στον ίδιο αριθμό, ανάλογα με την πρόταση που

χρησιμοποιούνται  ( ο Παύλος  -  του Παύλου  -  τον Παύλο  -  Παύλο,  τα παιδιά  -

των παιδιών  -  τα παιδιά  -  παιδιά).

Οι διαφορετικές μορφές που παίρνουν τα ουσιαστικά στον ίδιο αριθμό λέγονται πτώσεις.

Nα θυμάσαι:

Οι μορφές που παίρνουν τα ουσιαστικά σε κάθε αριθμό λέγονται πτώσεις και είναι τέσσερις:  ονομαστική,  γενική,  αιτιατική,  κλητική.

Ονομαστική:  Είναι η πτώση με την οποία απαντούμε στο ερώτημα «Ποιος;» ή «Τι;»

π.χ.   Ποιος πήγε στον κήπο; Ο Γιώργος.

         Τι είναι αυτό; Το κλειδί.

Γενική:  Είναι η πτώση με την οποία απαντούμε στο ερώτημα «Τίνος;» ή «Ποιανού;»

π.χ.   Τίνος φωλιές είδαν; Των πουλιών.

         Τίνος είναι το βιβλίο; Του Γιάννη.

Αιτιατική:  Είναι η πτώση με την οποία απαντούμε στο ερώτημα «Ποιον;» ή «Τι;»

π.χ.   Ποιον πήρε μαζί του ο Παύλος; Τον Κώστα.

         Τι έχασες: Την κασετίνα μου.

Κλητική:  Είναι η πτώση με την οποία καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον:

π.χ.   Έλα μαζί μας, Γιώργο.

         Ε, Νίκο!

ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΚΑΙ ΑΝΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Παραδείγματα: 

Ο παππούς πήγε μαζί με τα παιδιά στον κήπο.

Οι αλεπούδες πλησίασαν αθόρυβα το κτήμα.

Οι ψαράδες τράβηξαν τα δίχτυα στη βάρκα.

Παρατήρηση:

στις παραπάνω προτάσεις παρατηρούμε ουσιαστικά που έχουν ίσο αριθμό συλλαβών

στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό όπως:

ο κήπος  -  οι κήποι

η βάρκα  -  οι βάρκες

το παιδί  -  τα παιδιά

Άλλα όμως ουσιαστικά έχουν στον πληθυντικό αριθμό μια συλλαβή παραπάνω όπως:

ο ψαράς  -  οι ψαράδες

η αλεπού  -  οι αλεπούδες

το κτήμα  -  τα κτήματα

Τα ουσιαστικά που έχουν ίσο αριθμό συλλαβών στον ενικό και τον πληθυντικό αριθμό

λέγονται ισοσύλλαβα

Τα ουσιαστικά που δεν έχουν ίσο αριθμό συλλαβών στον ενικό και τον πληθυντικό

αριθμό λέγονται ανισοσύλλαβα.

ΚΛΙΣΗ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1.   Αρσενικά σε  -ης  ισοσύλλαβα

Παραδείγματα:

Ο μαθητής διάβασε για τους αθλητές και είδε τα βραβεία των νικητών.

Οι ναύτες αγαπούν τη θάλασσα.

Ενικός αριθμός
		Οξύτονα	Παροξύτονα
Ονομ.	ο	μαθητής	ναύτης
Γεν.	του	μαθητή	ναύτη
αιτ.	το	μαθητή	ναύτη
Κλητ.	-	μαθητή	ναύτη

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	μαθητές	ναύτες
Γεν.	των	μαθητών	ναυτών
Αιτ.	τους	μαθητές	ναύτες
Κλητ.	-	μαθητές	ναύτες

Να θυμάσαι: 

Τα αρσενικά σε  -ης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα π.χ.

ο μαθητής  -  των μαθητών,   ο ναύτης  -  των ναυτών.

- Όμοια με το «μαθητής» κλίνονται: αθλητής, νικητής, καθηγητής, γυμναστής, κ.ά.

- Όμοια με το «ναύτης» κλίνονται: πολίτης, εργάτης, κυβερνήτης, ράφτης, κ.ά.

2.  Αρσενικά σε  -ας, ισοσύλλαβα.

Παραδείγματα:

Ο ταμίας, κατά τον αγώνα, που έγινε το μήνα Δεκέμβριο, μάζεψε πολλά χρήματα, γι’ αυτό ζήτησε κι άλλους φύλακες.

Ενικός αριθμός
		Παροξύτονα		Προπαροξύτονα
Ονομ.	ο	ταμίας	μήνας	αγώνας	φύλακας
Γεν.	του	ταμία	μήνα	αγώνα	φύλακα
Αιτ.	το(ν)	ταμία	μήνα	αγώνα	φύλακα
Κλητ.	-	ταμία	μήνα	αγώνα	φύλακα

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	ταμίες	μήνες	αγώνες	φύλακες
Γεν.	των	ταμιών	μηνών	αγώνων	φυλάκων
Αιτ.	τους	ταμίες	μήνες	αγώνες	φύλακες
Κλητ.	-	ταμίες	μήνες	αγώνες	φύλακες

Να θυμάσαι:

- Τα δισύλλαβα σε  -ας και όσα τελειώνουν σε  -ίας τονίζονται στη γενική πληθυντικού στη λήγουσα:  ο μήνας  -  των μηνών,   ο ταμίας  -  των ταμιών.

- Τα προπαροξύτονα σε  -ας στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα:  ο φύλακας  -  των φυλάκων.

- Όμοια με το «ταμίας» κλίνονται: ξιφίας, επαγγελματίας, λοχίας, καρχαρίας, κτηματίας, κ.ά.

- Όμοια με το «μήνας» κλίνονται:  άντρας, γύπας, κ.ά.

- Όμοια με τι «αγώνας» κλίνονται:  αιώνας, ελαιώνας, κανόνας, λιμένας, σωλήνας, πατέρας, κ.ά.

- Όμοια με το «φύλακας» κλίνονται:  άρχοντας, γείτονας, ήρωας, πίνακας, ρήτορας, κ.ά.

3.  Αρσενικά σε  - ος  ισοσύλλαβα.

Οι αντίλαλοι από τους θορύβους των αυτοκινήτων στους δρόμους καθημερινά αυξάνονται και ενοχλούν τους κατοίκους των πόλεων.

Ενικός αριθμός
		Οξύτονα	Παροξύτονα	Προπαροξύτονα
Ονομ.	ο	ουρανός	δρόμος	κάτοικος	αντίλαλος
Γεν.	του	ουρανού	δρόμου	κατοίκου	αντίλαλου
Αιτ.	το(ν)	ουρανό	δρόμο	κάτοικο	αντίλαλο
Κλητ.	-	ουρανέ	δρόμε	κάτοικε	αντίλαλε

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	ουρανοί	δρόμοι	κάτοικοι	αντίλαλοι
Γεν.	των	ουρανών	δρόμων	κατοίκων	αντίλαλων
Αιτ.	τους	ουρανούς	δρόμους	κατοίκους	αντίλαλους
Κλητ.	-	ουρανοί	δρόμοι	κάτοικοι	αντίλαλοι

Να θυμάσαι:

Τα αρσενικά σε  -ος  σχηματίζουν την κλητική σε  -ε:  ο ουρανός  -  ουρανέ,  άγγελος  -  άγγελε.

Μερικά όμως ονόματα, ιδίως κύρια δισύλλαβα και μερικά κοινά ουσιαστικά, σχηματίζουν την κλητική σε  -ο:  Πέτρο,  Σπύρο,  Παύλο,  (Παύλε).

Τα προπαροξύτονα αρσενικά σε  -ος,  κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική ενικού και στη γενική και αιτιατική πληθυντικού όπως:  ο κάτοικος  -  του κατοίκου  -  των κατοίκων  -  τους κατοίκους.

Δεν κατεβάζουν τον τόνο κυρίως οι σύνθετες και οι πολυσύλλαβες λέξεις, καθώς και τα κύρια ονόματα:  ο αντίλαλος  -  του αντίλαλου  -  τους αντίλαλους,  ο Χαράλαμπος  -  του Χαράλαμπου.

- Όμοια με το «ουρανός» κλίνονται:  ο αδερφός, ο γιατρός, ο κυνηγός, ο λαός, ο σεισμός, κ.ά.

- Όμοια με το «δρόμος» κλίνονται:  ο κάμπος, ο στόλος, ο ήλιος, ο ταχυδρόμος, ο ώμος, κ.ά.

- Όμοια με το «κάτοικος» κλίνονται:  ο έμπορος, ο δήμαρχος, ο άγγελος, ο άνεμος, κ.ά.

- Όμοια με το «αντίλαλος» κλίνονται:  ο ανήφορος, κατήφορος, λαχανόκηπος, ανθόκηπος, αυλόγυρος, κ.ά.

4.   Αρσενικά ανισοσύλλαβα

Παραδείγματα:

Ο παππούς κάθε απόγευμα πίνει τον καφέ του.

Ψαράδες και βαρκάρηδες ξανοίχτηκαν στο πέλαγος ρίχνοντας τα δίχτυα.

Ενικός αριθμός
		σε  -ας	σε  -ης	σε  -ες	σε  -ους
Ονομ.	ο	ψαράς	βαρκάρης	καφές	παππούς
Γεν.	του	ψαρά	βαρκάρη	καφέ	παππού
Αιτ.	το(ν)	ψαρά	βαρκάρη	καφέ	παππού
Κλητ.	-	ψαρά	βαρκάρη	καφέ	παππού

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	ψαράδες	βαρκάρηδες	καφέδες	παππούδες
Γεν.	των	ψαράδων	βαρκάρηδων	καφέδων	παππούδων
Αιτ.	τους	ψαράδες	βαρκάρηδες	καφέδες	παππούδες
Κλητ.	-	ψαράδες	βαρκάρηδες	καφέδες	παππούδες

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Αρσενικά σε  -ης

- Η κατάληξη  -ητής  γράφεται με  -η  συνήθως στα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα σε  - ώ:  καλλιεργώ  -  καλλιεργητής.

Εξαιρούνται:  ιδρυτής, μηνυτής, κριτής.

- Η κατάληξη  -ιστής  γράφεται με  -ι  συνήθως στα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα σε  -ίζω:  θερίζω  -  θεριστής,  λογιστής

Εξαιρούνται:  δανειστής,  ληστής.

- Η κατάληξη  -ίτης γράφεται με  -ι  στα ουσιαστικά κοινά και εθνικά:  πολίτης, οπλίτης, Ανατολίτης.

Εξαιρούνται:  αλήτης, διαβήτης, ιδιοκτήτης, μαγνήτης, πλανήτης, κομήτης, προφήτης, δύτης.

- Η κατάληξη  ώτης  γράφεται με  -ω  στα εθνικά και πολλά κοινά ουσιαστικά: Σουλιώτης, νησιώτης, πατριώτης.

Εξαιρούνται:  αγρότης, δεσπότης, δημότης, τοξότης, ιππότης.

Αρσενικά σε  -ας

- Η κατάληξη  -ονας  γράφεται με  -ο  στα κοινά παροξύτονα: άξονας, γείτονας, πνεύμονας.

Εξαιρούνται:  καύσωνας, μεσαίωνας, θερμοσίφωνας.

- Η κατάληξη  -ώνας  γράφεται με  -ω  στα κοινά παροξύτονα και στα τοπωνύμια: αγώνας, αιώνας, αμπελώνας, Μαραθώνας.

Εξαιρούνται:  ηγεμόνας, κανόνας, αλαζόνας, Μακεδόνας, Στρυμόνας.

- Η κατάληξη  -ωνας  γράφεται με  -ω  στα κύρια και εθνικά προπαροξύτονα: Απόλλωνας, Πλάτωνας, Ιάπωνας.

Εξαιρούνται:  Αγαμέμνονας, Αλιάκμονας, Φιλήμονας, Ιάσονας.

ΚΛΙΣΗ ΘΗΛΥΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1.   Θηλυκά σε  -α  ισοσύλλαβα.

(πρώτη ομάδα)

Παραδείγματα:

Η ημέρα των γενεθλίων μου έφτασε.

Κοιτούσα στα τεράστια κύματα της θάλασσας.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	η	ημέρα	θάλασσα
Γεν.	της	ημέρας	θάλασσας
Αιτ.	τη(ν)	ημέρα	θάλασσα
Κλητ.	-	ημέρα	θάλασσα

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	ημέρες	θάλασσες
Γεν.	των	ημερών	θαλασσών
Αιτ.	τις	ημέρες	θάλασσες
Κλητ.	-	ημέρες	θάλασσες

Να θυμάσαι:

Τα θηλυκά σε  -α  που κλίνονται σαν το «ημέρα» και το «θάλασσα» στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα: η ημέρα  -  των ημερών,  η θάλασσα  -  των θαλασσών.

- Όμοια με το «ημέρα» κλίνονται: ώρα, χώρα, γλώσσα, ρίζα, πλατεία, γυναίκα, κ.ά.

- Όμοια με το «θάλασσα» κλίνονται: αίθουσα, μαθήτρια, μέλισσα, αμέλεια, περιφέρεια, ειλικρίνεια, κ.ά.

2.   Θηλυκά σε  -α

(Δεύτερη ομάδα)

Παραδείγματα:

Αγαπώ την πατρίδα μου.

Η σάλπιγγα είναι μουσικό όργανο.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	η	πατρίδα	σάλπιγγα
Γεν.	της	πατρίδας	σάλπιγγας
Αιτ.	τη(ν)	πατρίδα	σάλπιγγα
Κλητ.	-	πατρίδα	σάλπιγγα

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	πατρίδες	σάλπιγγες
Γεν.	των	πατρίδων	σαλπίγγων
Αιτ.	τις	πατρίδες	σάλπιγγες
Κλητ.	-	πατρίδες	σάλπιγγες

Να θυμάσαι:

Τα θηλυκά σε  -α  που κλίνονται όπως το «πατρίδα»και το «σάλπιγγα» τονίζονται σε όλες τις πτώσεις όπως στην ονομαστική ενικού. Στη γενική του πληθυντικού όμως τονίζονται πάντοτε στην παραλήγουσα: των πατρίδων,  των σαλπίγγων.

- Όμοια με το «πατρίδα» κλίνονται: μητέρα, εικόνα, ελπίδα εφημερίδα, ομάδα, κ.ά.

- Όμοια με το «σάλπιγγα» κλίνονται: διώρυγα, φάλαινα, σήραγγα, θερμότητα, ταχύτητα, κ.ά.

 3.   Θηλυκά σε  -η  ισοσύλλαβα.

Παραδείγματα:

Η φωνή του αδερφού μου είναι πολύ δυνατή.

Οι στρατιώτες του `40 χάρισαν στην Ελλάδα πολλές νίκες.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	η	φωνή	νίκη
Γεν.	της	φωνής	νίκης
Αιτ.	τη(ν)	φωνή	νίκη
Κλητ.	-	φωνή	νίκη

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	φωνές	νίκες
Γεν.	των	φωνών	νικών
Αιτ.	τις	φωνές	νίκες
Κλητ.	-	φωνές	νίκες

Να θυμάσαι:

Τα ισοσύλλαβα παροξύτονα θηλυκά σε  -η  στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα:  η νίκη  -  των νικών,  η τέχνη  -  των τεχνών.

- Όμοια με το «φωνή» κλίνονται: αδελφή, βροντή, αστραπή, γραμμή, αλλαγή, κ.ά.

- Όμοια με το «νίκη» κλίνονται:  ανάγκη, φήμη, πλώρη, δίκη, ζέστη, κ.ά.

4.    Θηλυκά σε  -η  ιδιόκλιτα.

Παραδείγματα:

Διατηρούμε την τάξη καθαρή.

Οι τελευταίες ειδήσεις δεν ήταν ευχάριστες.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	η	τάξη	είδηση
Γεν.	της	τάξης (εως)	είδησης (εως)
Αιτ.	τη(ν)	τάξη	είδηση
Κλητ.	-	τάξη	είδηση

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	τάξεις	ειδήσεις
Γεν.	των	τάξεων	ειδήσεων
Αιτ.	τις	τάξεις	ειδήσεις
Κλητ.	-	τάξεις	ειδήσεις

Να θυμάσαι:

1. Τα αρχαιόκλιτα θηλυκά σε  -η  στη γενική ενικού σχηματίζουν δύο τύπους της τάξης και της τάξεως, της είδησης και της ειδήσεως.

2. Τα προπαροξύτονα ιδιόκλιτα θηλυκά σε  -η  κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού: η είδηση  -  οι ειδήσεις  -  των ειδήσεων  -  τις ειδήσεις.

- Όμοια με το «τάξη» κλίνονται: γνώση, λύση, πράξη, πόλη, κ.ά.

- Όμοια με το «είδηση» κλίνονται: απόφαση, αφαίρεση, άποψη, έκθεση, δύναμη, κ.ά.

5.   Θηλυκά σε  -ος  ιδιόκλιτα.

Παραδείγματα:

Η είσοδος στα μουσεία είναι ελεύθερη.

Η οδός Βουκουρεστίου τέμνει την οδό Πανεπιστημίου.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	η	οδός	είσοδος
Γεν.	της	οδού	εισόδου
Αιτ.	τη(ν)	οδό	είσοδο
Κλητ.	-	(οδό)	(είσοδο)

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	οδοί	είσοδοι
Γεν.	των	οδών	εισόδων
Αιτ.	τις	οδούς	εισόδους
Κλητ.	-	(οδοί)	(είσοδοι)

Να θυμάσαι:

Τα προπαροξύτονα θηλυκά σε  -ος  κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα:

α. στη γενική ενικού:  η είσοδος,  της εισόδου.

β. στη γενική και αιτιατική πληθυντικού:  η είσοδος  -  των εισόδων  -  τις εισόδους.

Τα θηλυκά αυτά σπάνια σχηματίζουν κλητική.

 6.   Θηλυκά Ανισοσύλλαβα.

Παραδείγματα:

Η αλεπού έφαγε δύο κότες από το κτήμα της γιαγιάς μου.

Ενικός αριθμός
		σε  -ου	σε  -α
Ονομ.	η	αλεπού	γιαγιά
Γεν.	της	αλεπούς	γιαγιάς
Αιτ.	τη(ν)	αλεπού	γιαγιά
Κλητ.	-	αλεπού	γιαγιά

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	οι	αλεπούδες	γιαγιάδες
Γεν.	των	αλεπούδων	γιαγιάδων
Αιτ.	τις	αλεπούδες	γιαγιάδες
Κλητ.	-	αλεπούδες	γιαγιάδες

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΘΗΛΥΚΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Θηλυκά σε  -α.

·       Η κατάληξη  -ιά  γράφεται με  -ι  στα οξύτονα θηλυκά:

          π.χ.  βραδιά, ξενιτιά, ξαστεριά.

Εξαιρούνται:  όσα ουσιαστικά θηλυκά παράγονται από ρήματα σε  -εύω  και γράφονται με  -ει όπως: γιατρειά, (γιατρεύω)  δουλειά  (δουλεύω)

·       Η κατάληξη  -ία  γράφεται με  -ι  στα παροξύτονα θηλυκά:

          π.χ.  αηδία, τυραννία, διετία.

Εξαιρούνται:  όσα ουσιαστικά θηλυκά παράγονται:

α) από ρήματα σε  -εύω: ερμηνεία  (ερμηνεύω),  βασιλεία  (βασιλεύω).

β) από επίθετα σε  -υς:  πλατεία  (πλατύς),  οξεία  (οξύς).

·       Η κατάληξη  -εια  γράφεται με  -ει  στα προπαροξύτονα θηλυκά:

          π.χ.  άδεια, βοήθεια, αλήθεια.

Εξαιρούνται:  άγνοια,  ομόνοια,  διχόνοια,  έννοια.

·       Η κατάληξη  -ότητα  γράφεται με  -ο  και  -η  όπως: θερμότητα,  ποιότητα.

·       Η κατάληξη  -οσύνη  γράφεται με  -ο  και  -υ  όπως: δικαιοσύνη,  καλοσύνη.   

ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ.

1.   Ουδέτερα σε  -ο  ισοσύλλαβα.

Παραδείγματα:

Το `να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο.

Τα νερά κατέβαιναν ορμητικά απ’ το βουνό.

Ο ουρανός γέμισε σύννεφα.

Ενικός αριθμός
		Οξύτονα	Παροξύτονα	Προπαροξύτονα
Ονομ.	το	βουνό	βιβλίο	πρόσωπο	σύννεφο
Γεν.	του	βουνού	βιβλίου	προσώπου	σύννεφου
Αιτ.	το	βουνό	βιβλίο	πρόσωπο	σύννεφο
Κλητ.	-	βουνό	βιβλίο	πρόσωπο	σύννεφο

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	τα	βουνά	βιβλία	πρόσωπα	σύννεφα
Γεν.	των	βουνών	βιβλίων	προσώπων	σύννεφων
Αιτ.	τα	βουνά	βιβλία	πρόσωπα	σύννεφα
Κλητ.	-	βουνά	βιβλία	πρόσωπα	σύννεφα

Να θυμάσαι:

- Τα προπαροξύτονα σε  -ο  κατεβάζουν τον τόνο τους στην παραλήγουσα στη

  γενική ενικού και πληθυντικού:

                                     το πρόσωπο  -  του προσώπου

                                     τα πρόσωπα  -  των προσώπων

- Δεν κατεβάζουν όμως τον τόνο, οι σύνθετες και οι πολυσύλλαβες λαϊκές λέξεις

                                     όπως:  του λυκόσκυλου,  του αυλόγυρου.

- Το ίδιο κάνουν συνήθως και τα κύρια ονόματα:

                                    π.χ.  του Χαράλαμπου,  του Ξενόπουλου,  του Ξηροπόταμου.

-  Όμοια με το «βουνό» κλίνονται: νερό, φτερό, χωριό, ποσό, ποτό, κ.ά.

- Όμοια με το «βιβλίο» κλίνονται: πεύκο, γραφείο, δέντρο, θηρίο, υπουργείο, κ.ά.

- Όμοια με το «πρόσωπο» κλίνονται: μέτωπο, θέατρο, έπιπλο, άτομο, άλογο, κ.ά.

- Όμοια με το «σύννεφο» κλίνονται: λυκόσκυλο, τριαντάφυλλο, αμύγδαλο, κ.ά.

2.   Ουδέτερα σε  -ι  ισοσύλλαβα.

Παράδειγμα:

Το παιδί ποτίζει το λουλούδι του σπιτιού.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	το	παιδί	λουλούδι
Γεν.	του	παιδιού	λουλουδιού
Αιτ.	το	παιδί	λουλούδι
Κλητ.	-	παιδί	λουλούδι

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	τα	παιδιά	λουλούδια
Γεν.	των	παιδιών	λουλουδιών
Αιτ.	τα	παιδιά	λουλούδια
Κλητ.	-	παιδιά	λουλούδια

Να θυμάσαι:

Τα ουδέτερα σε  -ι τονίζονται στη γενική του ενικού και του πληθυντικού στη λήγουσα:  του σπιτιού,  των σπιτιών.

Τα ουδέτερα σε  -ι  γράφονται με γιώτα (ι). Εξαιρούνται και γράφονται με ύψιλον (υ) τα:  βράδυ, δάκρυ, δόρυ, δίχτυ, οξύ, και στάχυ.

Το βράδυ στη γενική του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού γράφεται με  -ι:  του βραδιού,  τα βράδια,  των βραδιών.

- Όμοια με το «παιδί» κλίνονται: αυτί, βιολί, ψωμί, σκοινί, αρνί, κ.ά.

- Όμοια με το «λουλούδι» κλίνονται: τραγούδι, καλοκαίρι, χιόνι, θυμάρι, κ.ά.

3.  Ουδέτερα σε  -ος  ισοσύλλαβα.

Παράδειγμα:

Τα έδαφος των δασών απορροφά τα νερά της βροχής.

Ενικός αριθμός
Ονομ.	το	δάσος	έδαφος
Γεν.	του	δάσους	εδάφους
Αιτ.	το	δάσος	έδαφος
Κλητ.	-	δάσος	έδαφος

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	τα	δάση	εδάφη
Γεν.	των	δασών	εδαφών
Αιτ.	τα	δάση	εδάφη
Κλητ.	-	δάση	εδάφη

Να θυμάσαι:

- Τα ουδέτερα ισοσύλλαβα σε  -ος  στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του     πληθυντικού τελειώνουν σε  -η :  το δάσος  -  τα δάση.

- Τα προπαροξύτονα σε  -ος  στη γενική του ενικού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα:  το έδαφος  -  τα εδάφη.

- Όλα τα ουδέτερα ισοσύλλαβα σε  -ος  στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:  των δασών,  των εδαφών.

- Όμοια με το «δάσος» κλίνονται: κράτος, βάρος, βρέφος, έθνος, είδος, κ.ά.

- Όμοια με το «έδαφος» κλίνονται: μέγεθος, πέλαγος, έλεος, στέλεχος, κ.ά.

Ουδέτερα ανισοσύλλαβα.

Ενικός αριθμός
		σε  -μα	σε  -σιμο (-ξιμο, -ψιμο)	σε  -ας	σε  -ως (-ος)
Ονομ.	το	βήμα	δέσιμο	κρέας	φως
Γεν.	του	βήματος	δεσίματος	κρέατος	φωτός
Αιτ.	το	βήμα	δέσιμο	κρέας	φως
Κλητ.	-	βήμα	δέσιμο	κρέας	φως

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.	τα	βήματα	δεσίματα	κρέατα	φώτα
Γεν.	των	βημάτων	δεσιμάτων	κρεάτων	φώτων
Αιτ.	τα	βήματα	δεσίματα	κρέατα	φώτα
Κλητ.	-	βήματα	δεσίματα	κρέατα	φώτα

Να θυμάσαι:

Τα ουδέτερα ανισοσύλλαβα στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα: το κύμα  -  των κυμάτων,  τα γράμματα  -  των γραμμάτων,  το τέρας  -  των τεράτων,  το καθεστώς  -  των καθεστώτων.

- Όμοια με το «βήμα» κλίνονται: χρήμα, κτήμα, σήμα, πρόβλημα, διάλειμμα, κ.ά.

- Όμοια με το «δέσιμο» κλίνονται: τρέξιμο, γράψιμο, κλείσιμο, κ.ά.

- Όμοια με το « κρέας» κλίνονται: τέρας πέρας, κ.ά.

- Όμοια με το «φως» κλίνονται: καθεστώς, (-ώτος),  γεγονός (-ότος).

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Ουδέτερα σε  -ο

·       Η κατάληξη  -είο  γράφεται με  ει  στα παροξύτονα που φανερώνουν τόπο:  π.χ. γραφείο, ταμείο, κουρείο.

·       Η κατάληξη  -ιο  γράφεται με  -ι. π.χ.  τετράδιο, εστιατόριο, κ.ά.

Εξαιρούνται:  ισόγειο, υπόγειο, λύκειο.

·       Η κατάληξη  -ριό γράφεται με  -ι: π.χ.  καμπαναριό, νοικοκυριό, κ.ά.

Εξαιρείται:  μαγειρειό.

·       Η κατάληξη  -ητό γράφεται με  -η:  π.χ.  κυνηγητό, ποδοβολητό, κ.ά.

·       Η κατάληξη  -τήριο γράφεται με  -η: π.χ.  γυμναστήριο, δικαστήριο.

Εξαιρείται:  μαρτύριο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1)    Στο παρακάτω απόσπασμα του Γ. Δροσίνη «Τα ζώα μου και τα πουλιά», να σημειώσεις τα ουσιαστικά:

… «Το μόνο ζώο που δε συμπαθούσα ποτέ και ούτ’ επιθύμησα να το αποχτήσω δικό

μου, ήταν η γάτα. Τίποτε δεν έκανε παρά να τρώει τα ποντίκια να κάνει σκανταλιές

και οι ζημιές της  δεν μετριούνταν.

(………………………………………………………………………………………….)

κυνηγούσε τα σπουργίτια και τ’ άλλα πουλάκια που πολλές φορές τα πήρα από τα

δόντια της μισοφαγωμένα, και είχε όλη την όρεξη ν’ απλώσει τα νύχια της και στα

πουλιά του σπιτιού αν ήταν χαμηλότερα στα κλουβιά τους. Τις νύχτες με ξυπνούσαν

τα νιαουρίσματά της στην αυλή και στον τοίχο της μάντρας….

2)    Να βρεις τι φανερώνουν τα παρακάτω ουσιαστικά:

σκύλος            …………………….     τετράδιο            …………………….

γράψιμο          …………………….     καρδερίνα         …………………….

πείνα               …………………….     γιατρός              …………………….

καναπές           …………………….     δίψα                  …………………….

επιμέλεια         …………………….     δασκάλα            …………………….

κακία              …………………….     ομορφιά            …………………….

παππούς          …………………….     βάψιμο              …………………….

ψάρεμα           …………………….     ηρεμία               …………………….

Κύρια και κοινά ουσιαστικά.

1)    Από τα παρακάτω ουσιαστικά ξεχώρισε τα κύρια και γράψτα σωστά (δηλ. με κεφαλαίο γράμμα) :

(χωριό, πάρνηθα, έλληνας, πανηγύρι, παναγία, κυριακή, πάσχα, κώστας, γεωργός,

σεπτέμβριος, μπάρμπα – γιώργος, 25 μαρτίου, γάλλος)

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

2)    Να ξεχωρίσεις από τα παρακάτω ουσιαστικά τα συγκεκριμένα και τα αφηρημένα:

γάτα, ειρήνη, ελευθερία, τραπέζι, λουλούδι, αγάπη, πόρτα, σταφύλι, ευγένεια,

θυμός

Συγκεκριμένα	Αφηρημένα

3)    Ξεχώρισε τα παρακάτω ουσιαστικά σε κύρια και σε κοινά:

(Αθήνα, θάλασσα, Κηφισιά, σπίτι, πιρούνι, Περικλής, Μεσόγειος, ποτάμι, βουνό,

Πεντέλη, Αγγλία, Βουκεφάλας, άλογο)

Κύρια	Κοινά

4)    Να βρεις ποιο κύριο όνομα ταιριάζει σε κάθε φράση:

Ο Άργος                                           ήταν ήρωας του 1821.

Οι Μυκήνες                                      είναι γιορτή για τα παιδιά.

Ο Κολοκοτρώνης                              γράφτηκε από τον Όμηρο.

Τα Χριστούγεννα                              ήταν ο σκύλος του Οδυσσέα.

Η Νορβηγία                                      βρίσκονται στην Πελοπόννησο.

Η Ιλιάδα                                           είναι χώρα του Βορρά.

5)    Υπογράμμισε και γράψε σωστά τα κύρια ονόματα του κειμένου:

    Είναι πέμπτη, 24 δεκεμβρίου παραμονή χριστουγέννων. Η μαρίνα είναι πολύ

χαρούμενη γιατί σήμερα θα στολίσουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Είναι ένα

αληθινό έλατο από το βουνό πάρνηθα. Θα τη βοηθήσουν και οι φίλοι της, ο σίμος και

η έλλη που ήρθαν  από την κηφισιά.

Οι τρεις τους το πρωί γύρισαν την πόλη και είπαν τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς.

Ο αζόρ, ο σκύλος της μαρίνας, στέκεται πλάι στο δέντρο, χαρούμενος και αυτός,

κουνώντας την ουρά του. 

Τα γένη των ουσιαστικών.

1)  Να βρεις έξι αρσενικά, έξι θηλυκά και έξι ουδέτερα ουσιαστικά και να τα

βάλεις στον παρακάτω πίνακα:

Αρσενικά	Θηλυκά	Ουδέτερα

2)    Να σχηματίσεις προτάσεις με τα παρακάτω αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα ουσιαστικά:

α) ο κήπος  …………………………………………………………………………

β) ο χορός  ………………………………………………………………………….

γ) η χαρά  ……………………………………………………………………………

δ) η εικόνα  ………………………………………………………………………….

ε) το σχολείο …………………………………………………………………………

στ) το θρανίο …………………………………………………………………………

3)    Να βάλεις το γένος των παρακάτω ουσιαστικών και να τα γράψεις στην κατάλληλη στήλη  (αρσενικά, θηλυκά, ουδέτερα)

(οι εφημερίδες,  των πεύκων,  τον κουρέα,  οι πίνακες, των αλεπούδων,  τις

θάλασσες,  των παππούδων,  των τετραδίων,  των δασών,  τα χρέη).

Αρσενικά	Θηλυκά	Ουδέτερα

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ.

1)    Ν’ αντιστοιχίσεις σωστά τα ουσιαστικά με τους αριθμούς:

η ελπίδα                                                      των αγγέλων

των μήλων               Ενικός                        οι διακοπές

τον κήπο                                                     της οικογένειας

ο άγγελος                 Πληθυντικός              η οικογένεια

τον άγγελο                                                  η κυρία

της πόρτας                                                  τα παιδιά

2)    Γράψε στον πληθυντικό τις παρακάτω φράσεις:

·       Σκυλί που γαβγίζει δε δαγκώνει.

…………………………………………………………………………………….

·       Όποιος δε θέλει να ζυμώσει πέντε μέρες κοσκινίζει.

…………………………………………………………………………………….

·       Όποιος δεν παινεύει το σπίτι του πέφτει και τον πλακώνει.

…………………………………………………………………………………….

3)    Γράψε στον ενικό τις παρακάτω φράσεις:

·       Οι οδηγοί στους δρόμους διατρέχουν μεγάλους κινδύνους.

…………………………………………………………………………………….

·       Οι Έλληνες αγαπούν πολύ την πατρίδα τους.

…………………………………………………………………………………….

Οι πτώσεις των ουσιαστικών.

1)    Ν’ αντιστοιχίσεις σωστά κάθε ουσιαστικό με την κατάλληλη πτώση:

του βιβλίου                                                                 των γεφυρών

ο μαθητής                      Ονομαστική                        των μήλων

των βροχών                                                                του δοχείου

τους φίλους                    Γενική                                 τον ήλιο

τις χώρες                                                                    της δουλειάς

η μηχανή                        Αιτιατική                            οι νέοι

την πόρτα                                                                   η καρέκλα

του τρένου                                                                  τις φωνές

2)  Στις παρακάτω προτάσεις να συμπληρώσεις τα κενά με τις ανάλογες                                        πτώσεις των λέξεων που είναι στις παρενθέσεις:                                                             

α)  Του ……………………..(Γιώργος)  τα ……………………. (βιβλίο) είναι

     τοποθετημένα στα ……………….. (ράφι) της ………………......

     (βιβλιοθήκη).

β)  Τα ………………….. (τετράδιο) των ………………… (μαθητής) είναι

     ολοκάθαρα.

γ)  Τα ………………. (σύννεφο) είχαν γεμίσει τον …………………..

     (ουρανός). Σε λίγο οι ………………….(σταγόνα) θα έπεφταν χοντρές –

     χοντρές. Οι …………………(άνθρωπος) βιαστικοί έτρεχαν για τα ………..

                ……(σπίτι) τους πριν τους προλάβει η μπόρα. Το κοπάδι των ……………..

                ………(πρόβατο) ακολουθούσε το ……………(βοσκός) που βάδιζε

                νωχελικά ανάμεσα στα ……………………… (λιβάδι).         

Ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα ουσιαστικά.

1)    Στις παρακάτω προτάσεις να συμπληρώσεις τις καταλήξεις που λείπουν:

Οι Τούρκοι έλεγαν τους Έλληνες ραγιάδ……

Από το Θωμ….. τον ψωμ…., αγοράζουμε ψωμί.

Οι ήρω….. πολεμούν σαν Έλλην……

Στη γωνιά του δρόμου είναι το στέκι των ταξιτζ……..

Ο Κανάρης ήταν γενναίος μπουρλοτιέρ…..

Οι βαρκάρ……. ανοίγονται στη θάλασσα και ψαρεύουν.

Τα φύλλα του πλάταν…… κιτρίνισαν.

Η μαμά ξέχασε τους κεφτ…….. στο φούρνο της κουζίνας και κάηκαν.

Αυτή η γυναίκ…. είναι πολύ φωνακ……..

Στα παιδ….. αρέσουν τα παραμύθ…… του παππού.

Οι στρατιώτ…… καθάρισαν τα όπλα και τα ξίφ….. τους για να πάρουν μέρος στην

παρέλαση.

2)    Να γράψεις την ονομαστική του πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών:

ο καναπές ……………………………………..

ο βοριάς ……………………………………….

ο μενεξές ………………………………………

η γλωσσού …………………………………….

η μαϊμού ………………………………………

η υπναρού …………………………………….

το διάλειμμα ………………………………….

Κλίση αρσενικών.

1)    Να μεταφέρεις στον πληθυντικό αριθμό τις προτάσεις:

α)  Το τετράδιο του μαθητή πρέπει να είναι τακτικό.

……………………………………………………………………………………………

β)  Στο διάλειμμα παίζω με το συμμαθητή μου.

……………………………………………………………………………………………

γ)  Ο επιβάτης μπήκε στο λεωφορείο.

……………………………………………………………………………………………

2)    Να γράψεις τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών:

                                             Γενική ενικού                              Γενική πληθυντικού

ο στρατιώτης                 ……………………….                                     ………………………………

ο πελάτης                      ……………………….                                     ………………………………

ο θεατής                        ……………………….                                     ………………………………

ο διαιτητής                    ……………………….                                     ………………………………

3)    Να μεταφέρεις στον πληθυντικό αριθμό τις προτάσεις:

α)  Τον καστανά τον βλέπω στη γωνιά του δρόμου.

……………………………………………………………………………………………

β)  Η εργασία του ταμία είναι υπεύθυνη.

……………………………………………………………………………………………

γ)  Το χρώμα του πίνακα είναι συνήθως πράσινο.

……………………………………………………………………………………………

4)    Να κλίνεις στο τετράδιό σου τα ουσιαστικά:  ο επιβάτης,  ο φοιτητής, 

     ο στρατιώτης.

5)  Να κλίνεις: ο χειμώνας,  ο γείτονας,  ο λοχίας.

Ενικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

5)    Να σχηματίσεις την αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού:

ο βοριάς                                 …………………………….

του μανάβη                             …………………………….

τον παπά                                 …………………………….

τον παππού                             …………………………….

του καφέ                                 …………………………….

6)    Να γράψεις τα ουσιαστικά στις παρακάτω πτώσεις:

	Γενική ενικού	Γενική πληθυντικού	Αιτιατική πληθυντικού
ο εργάτης
ο άντρας
ο ναύτης
ο κτηματίας
ο στρατιώτης
ο μάρτυρας
ο ελαιώνας
ο χειμώνας
ο κλητήρας

7)    Γράψε τα ονόματα στην αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού:

                                           Αιτιατική ενικού                       Γενική πληθυντικού

ο κυνηγός                     …………………………                                     ………………………………..

ο στόλος                       …………………………                                     ………………………………..

ο άγγελος                      …………………………                                     ………………………………..

ο αυλόγυρος                 …………………………                                     ………………………………..

ο δάσκαλος                   …………………………                                     ………………………………..

ο διάδρομος                  …………………………                                     ………………………………..

ο ταχυδρόμος                …………………………                                     ………………………………..

ο καπετάνιος                 …………………………                                     ………………………………..

8)  Να κλίνεις στο τετράδιό σου: ο έμπορος,  ο κίνδυνος,  ο ανήφορος.

8)    Διαλέγω το ουσιαστικό που ταιριάζει. Προσέχω τον τονισμό:

(ο έμπορος,  ο δεινόσαυρος,  ο διάδρομος,  ο βροντόσαυρος,  ο λαχανόκηπος,  ο

βάτραχος,  ο μετεωρολόγος,  ο άγγελος,  ο κατάλογος,  ο βράχος)

Έμεινα άφωνη, όταν είδα τις εικόνες στο βιβλίο με τους ………………………. και

τους ……………………….. .

Στους …………………. του χωριού μου θα βρεις τα πιο νόστιμα κηπευτικά, καθώς

και πολλούς φωνακλάδες ………………………………… .

Άκουγα τους ……………………….. να διαλαλούν την πραμάτεια τους.

Στο φεγγάρι έχουν δημιουργηθεί πολλοί κρατήρες από τους ………………………….

που πέφτουν στο έδαφός του.

Βρήκαμε τα ονόματά μας στους …………………………. των τάξεων.

Ζωγράφισα λευκούς ………………………… να πετούν στον ουρανό.

Είναι επικίνδυνο να τρέχουμε στους ………………………. .

9)    Να μεταφέρεις στον πληθυντικό αριθμό τις προτάσεις:

α)  Ο χασάπης πρέπει να πουλά φρέσκο κρέας.

……………………………………………………………………………………………

β)  Ο καλός καραβοκύρης στη φουρτούνα φαίνεται

…………………………………………………………………………………………....

γ)  Πήρα απ’ το μπουφέ το βάζο με το γλυκό.

……………………………………………………………………………………………

                                       

10)                                                                           Να κλίνεις στο τετράδιό σου:  ο καστανάς,  ο μενεξές,  ο βοριάς.

11)                                                                           Να σχηματίσεις την αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού:

τον καρχαρία              …………………………………

τον τραυματία             …………………………………

τους αγώνες                …………………………………

ο ελαιώνας                  …………………………………

του γείτονα                 …………………………………

των επιστημόνων        ………………………………....

το χειμώνα                  …………………………………

Ορθογραφία αρσενικών ουσιαστικών.

1)    Γράψε τα αρσενικά ουσιαστικά που παράγονται από τα ρήματα:

συζητώ …………………….  διορθώνω …………………….  νικώ …………………..

κολυμπώ …………………..  καθαρίζω …………………….  διαφημίζω ……………..

θερίζω ……………………..  οργώνω ……………………...  διορθώνω ………………

2)    Συμπλήρωσε τα κενά στα παρακάτω ουσιαστικά:

επαρχι….. της          πατρι…..της          συνομιλ…..τής          δεσπ…..της

ταξιδι…..της            αχυρ…..νας           κυβερν….. της          πολεμ…..στής

3)    Σχημάτισε ουσιαστικά σε  -ης  από τα ρήματα:

νικώ              …………………….             κυβερνώ                     …………………….

επιθεωρώ      …………………….             καλλιεργώ                     …………………….

φοιτώ            …………………….             αθλούμαι                     …………………….

συζητώ          …………………….             αλητεύω                     …………………….

Κλίση των θηλυκών.

1)    Να κλίνεις τα ουσιαστικά:  εφημερίδα,  μαθήτρια, γυναίκα

Ενικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

2)    Να σχηματίσεις στη γενική πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών:

η μητέρα         ………………………        η θάλασσα                       ………………………….

η ώρα              ………………………        η εφημερίδα                       ………………………….

η γαρίδα          ………………………        η αίθουσα                       ………………………….

η λαμπάδα       ………………………        η τράπεζα                       ………………………….

η χελώνα         ………………………        η μέλισσα                       ………………………….

3)  Να γράψεις τις φράσεις στον πληθυντικό αριθμό:

η αίθουσα του σχολείου                                                            …………………………………………………..

ο χάρτης της πατρίδας                                                            …………………………………………………..

η γιορτή της μητέρας                                                            …………………………………………………..

το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας                                                            …………………………………………………..

η φλογέρα του βοσκού                                                            …………………………………………………..

ο ήχος της σάλπιγγας                                                            …………………………………………………..

4)     Να κλίνεις τα ουσιαστικά:  η πηγή,  η ανάγκη,  η πλώρη

Ενικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

5)    Να συμπληρώσεις τα κενά, διαλέγοντας το ουσιαστικό που ταιριάζει:

(η σπηλιά,  η μουριά,  η δασκάλα,  η κόρη,  η ομορφιά,  η τάξη,  η νύφη,  η

υγρασία,  η αίθουσα,  η ιστορία,  η πόρτα)

Οι τρεις …………………….. του βασιλιά ήταν η μια πιο όμορφη από την άλλη.

Στο γάμο όλοι θαύμαζαν την ……………………… της ………………………. .

Ο αριθμός και το γράμμα των τάξεων υπάρχουν γραμμένα στις …………………. των

………………………….. .

Ξαπλώσαμε κάτω απ’ τις ………………………… και διηγηθήκαμε ………………….

Στα βάθη των ………………………. συνήθως είναι σκοτάδι και ……………………..

6)    Να βάλεις στον πληθυντικό τις φράσεις:

η ιστορία της γιαγιάς                                                            …………………………………………………..

η ώρα της εργασίας                                                            …………………………………………………..

η αλλαγή της εκπομπής                                                            …………………………………………………..

η βλάβη της γραμμής                                                            …………………………………………………..

η δουλειά της γυναίκας                                                            …………………………………………………..

η μέλισσα της κυψέλης                                                            …………………………………………………..

η πόρτα της αυλής                                                            …………………………………………………..

η μέρα της προσευχής                                                            …………………………………………………..

η αργία της εορτής                                                            …………………………………………………..

η μόδα της εποχής                                                            …………………………………………………..

7)    Γράψε τον πληθυντικό στην ίδια πτώση:

η θέση           ……………………….     την επίσκεψη                     …………………………..

η όρεξη         ……………………….     τη λύση                     …………………………..

η άνοιξη        ……………………….     την πρόταση                     …………………………..

η κυβέρνηση ……………………….     την κλίση                     …………………………..

η διόρθωση   ……………………….     την όψη                     …………………………..

η σκέψη        ……………………….     την κρίση                     …………………………..

8)    Να γράψεις τις αντίστοιχες πτώσεις του άλλου αριθμού:

η πρύμνη       ………………………      τις γραμμές                     …………………………..

της ζώνης      ………………………      η φήμη                     …………………………..

της πηγής      ………………………      η εποχή                     …………………………..

τη βλάβη       ………………………      της γιορτής                     …………………………..

τις κυψέλες    ………………………      τις μάχες                     …………………………..

τις χώρες       ………………………      τις ώρες                     …………………………..

η σφαίρα       ………………………      της θάλασσας                     …………………………..

της ελπίδας    ………………………      τις εργάτριες                     ………………………..…

η άγκυρα       ………………………      της σάλπιγγας                     ……………………………

τη μνήμη       ………………………      τη σύριγγα                     ……………………………                                              

9)    Να γράψεις τα ουσιαστικά στις παρακάτω πτώσεις:

	Γενική ενικού	Ονομαστική Πληθυντικού	Γενική      πληθυντικού
η άσκηση
η ερώτηση
η τάξη
η σκέψη
η ικανότητα
η ταχύτητα
η ποσότητα
η άγκυρα
η σημαία
η μέλισσα
η αρχηγός

10)  Να βάλεις στον άλλο αριθμό τα παρακάτω ουσιαστικά:

οι αλεπούδες                          ……………………………………….

της σκέψης                             ……………………………………….

των θαλασσών                        ……………………………………….

της ψύξης                               ……………………………………….

τις παραμυθούδες                   ……………………………………….

της κυράς                               ……………………………………….

την αίσθηση                            ……………………………………….

Ορθογραφία των θηλυκών ουσιαστικών.

1)    Γράψε τι πράξη κάνω όταν:

νηστεύω  -  …………………..                     εκστρατεύω  -  …………………….

θεραπεύω -  ………………….                    προφητεύω  -  ……………………..

συνοδεύω - …………………..                     μεσιτεύω     -  ……………………..

2)    Σχημάτισε θηλυκά ουσιαστικά σε  -ότητα,  και σε  -οσύνη  από τις λέξεις:

θερμός     -  ……………………….             άγιος     -  …………………………..

καθαρός  -  ……………………….              καλός    -  …………………………..

τίμιος      -  ……………………….              δίκαιος  -  …………………………..

3)    Σχημάτισε θηλυκά σε  -ια:

ο γεωργός                 ……………………………..

ο δάσκαλος               ……………………………..

ο αεροπόρος             ……………………………..

ο βιομήχανος            ……………………………..

ο πεζοπόρος             …………………………….. 

Κλίση των ουδετέρων.

1)    Να κλίνεις τα ουσιαστικά:  το βιολί,  το τραγούδι,  το ταξίδι

Ενικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

2)    Να συμπληρώσεις στις παρακάτω προτάσεις, τις καταλήξεις που λείπουν:

Ήταν πελώρια τα δέντρα του δά………. .

Μετρήσαμε το μήκ……. και το πλάτ……. της αυλής.

Ο μεγάλος αριθμός των λαθ…… κατέβασε το βαθμ… του.

Τα γέν… είναι τρία.

3)    Να μεταφέρεις στον πληθυντικό αριθμό τις παρακάτω προτάσεις:

Το πουλί κλείστηκε στο κλουβί.

……………………………………………………………………………………………

Το αρνί βόσκει στο λιβάδι.

……………………………………………………………………………………………

Έσπασε το κατάρτι του καραβιού.

……………………………………………………………………………………………

Το μολύβι είναι πάνω στο τραπέζι.

……………………………………………………………………………………………

4)    Να γράψεις το ένα απ’ τα δύο ουσιαστικά στη γενική ενικού:

αυγό,  τσόφλι                                           ………………………………………………………………

κιλό,  τιμή                                           ………………………………………………………………

εκκλησία,  χωριό                                           ………………………………………………………………

παράθυρο,  γραφείο                                           ………………………………………………………………

θέατρο,  αυλή                                           ………………………………………………………………

κύπελλο,  χρώμα                                           ………………………………………………………………

5)    Να γράψεις στη γενική ενικού και πληθυντικού τα ουσιαστικά:

	Γενική ενικού	Γενική πληθυντικού
το ασπρόρουχο
το λυκόσκυλο
το σταφιδόψωμο
το πλατανόφυλλο
το χαμόκλαδο

6)    Να μεταφέρεις στον άλλο αριθμό τις φράσεις:

το βάθος του πηγαδιού.                                                       ………………………………………………………

τα ύψη των δέντρων.                                                       ………………………………………………………

τα μεγέθη των λαθών.                                                       ………………………………………………………

το βέλος και το ξίφος.                                                       ………………………………………………………

το είδος του ζώου                                                       ………………………………………………………

το δάσος της βροχής.                                                       ………………………………………………………

τα πλάτη των οδών                                                       ………………………………………………………

7)    Να κλίνεις τα ουσιαστικά:  το χρώμα,  το τρέξιμο,  το τέρας

Ενικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
Γεν.
Αιτ.
Κλητ.

8)    Να γράψεις τα ουσιαστικά στις παρακάτω πτώσεις:

	Γενική ενικού	Ονομαστική πληθυντικού	Γενική πληθυντικού
το βιβλίο
το σχολείο
το θέατρο
το επεισόδιο
το κλείσιμο
το δέσιμο
το είδος
το δάσος
το στάχυ
το ποτήρι

9)    Γράψε το ένα απ’ τα δύο ουσιαστικά στη γενική:

η σημαία,  το βραβείο                                                       ………………………………………………………

η αξία,  το δάσος                                                       ………………………………………………………

το μέγεθος,  το καράβι                                                       ………………………………………………………

το ύψος,  το βουνό                                                       ………………………………………………………

ο έμπορος,  το κέρδος                                                       ………………………………………………………

το είδος,  το ύφασμα                                                       ………………………………………………………

ο τοίχος,  το ρολόι                                                       ………………………………………………………

το πηγάδι,  το βάθος                                                       ………………………………………………………

10)                                                                                          Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις λέξεις των

παρενθέσεων:

α)  Το Ρέθυμνο είναι η πόλη των (γράμμα) ………………………. , τα Χανιά των

(άρμα) …………………. και το Ηράκλειο των (χρήμα) ……………………….. .

β)  Δουλεύει στην αγορά των (κρέας) ……………………… και των πουλερικών.

γ)  Είναι ειδικός στη ρύθμιση των (φως) ……………………. των αυτοκινήτων.

δ)  Ήρθε και με βρήκε την ώρα του (διάλειμμα) …………………………… .

ε)  Η λειτουργία αυτού του (μηχάνημα) …………………….. είναι απλή.

στ) Αποτέλεσμα αυτών των (γεγονός) …………………….. ήταν η μεταξύ τους έχθρα.

11)  Να κλίνεις στο τετράδιό σου:  το δάσος,  το κράτος,  το μήκος,  το έθνος

Ορθογραφία ουδετέρων ουσιαστικών.

1)    Συμπλήρωσε τα κενά στα παρακάτω ουσιαστικά:

ραφ……ο                       καμπαναρ…..ό                     θηρ….ο                                       πριον….δι

ηφαίστ….ο                     παραμιλ…το                         πηδάλ….ο                                       ξυπνητ….ρ...

κουράγ….ο                     μουγκρ….το

2)    Γράψε στον άλλο αριθμό:

το βράδυ      ……………………………….

το δάκρύ      ……………………………….

το στάχυ       ……………………………….

το δίχτυ        ……………………………….

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ.

1)    Γράψε την ονομαστική του πληθυντικού:

ο φάρος             ………………………          ο ζωγράφος                         …………………………

το βάρος           ………………………          το έδαφος                         …………………………

ο δράκος           ………………………          το μέγεθος                         …………………………

το λάθος            ………………………          ο βράχος                         …………………………

ο ώμος              ………………………          ο κήπος                         …………………………

το βάθος            ………………………          το λίπος                         …………………………

ο άγγελος          ………………………          το πάχος                         …………………………

το μήκος           ………………………          ο όρος                         …………………………

το ύψος             ………………………          το όρος                         …………………………

ο τοίχος             ………………………          το τείχος                         …………………………

2)    α)  Βάλε στον άλλο αριθμό μόνο τα ουσιαστικά ονόματα:

Τραβώ την κουρτίνα.

……………………………………………………………………………………………

Παρακολουθώ τον αγώνα.

……………………………………………………………………………………………

Γυρίζω τη σελίδα του βιβλίου.

……………………………………………………………………………………………

Διαβάζω τον τίτλο του ποιήματος.

……………………………………………………………………………………………

β)  Βάλε στον άλλο αριθμό τις παρακάτω φράσεις:

ο δείχτης του ρολογιού                                                            …………………………………………………..

η παραλία του νησιού                                                            …………………………………………………..

το βάθος της θάλασσας                                                            …………………………………………………..

το τσίμπημα της μέλισσας                                                            …………………………………………………..

οι όχθες του ποταμού                                                            …………………………………………………..

τα νερά των πηγών                                                            …………………………………………………..

η σκηνή του θεάτρου                                                            …………………………………………………..

3)    Συμπλήρωσε τα κενά με τα κατάλληλα ουσιαστικά από την παρένθεση:

(ο ελεγκτής,  η αποσκευή,  ο πρόεδρος,  το τετράγωνο,  η πλευρά,  ο αντίλαλος,  το

συμβούλιο,  το βουνό,  ο κατήφορος,  το κάθισμα,  η σειρά,  το διαβατήριο,  το

αεροδρόμιο)

α)  Ο …………………. του………………… απουσίαζε από την τελευταία

συνεδρίαση.

β)  Άκουσα τον ………………….. να μου απαντάει από το απέναντι …………………

γ)  Ο ………………………. με έστειλε να καθίσω στο …………………. της τρίτης

……………………….

δ)  Ο έλεγχος των ………………………. και του …………………….. μου έγινε από

τον υπάλληλο του …………………………….

ε)  Για να βρω την περίμετρο του ……………….. πολλαπλασιάζω τέσσερις φορές την

…………………….. του.

στ)  Έτρεχε στον ………………………… χωρίς να προσέχει το …………………….

σηματοδότη.

4)    Ξαναγράψε τις προτάσεις στον πληθυντικό αριθμό:

Το άνοιγμα της διώρυγας διευκολύνει το ταξίδι με καράβι.

……………………………………………………………………………………………

Η φωτογραφία της ταυτότητας είναι μικρή και ασπρόμαυρη.

……………………………………………………………………………………………

Η αλλαγή της ταχύτητας στο αυτοκίνητο δεν πρέπει να γίνεται απότομα.

……………………………………………………………………………………………

5)    Γράψε τις προτάσεις στον άλλο αριθμό:

O δρόμος της πόλης είναι μεγάλος.

……………………………………………………………………………………………

Ο μαθητής γράφει την κατάταξη του προβλήματος.

……………………………………………………………………………………………

Όταν κάνω ερώτηση περιμένω απάντηση.

……………………………………………………………………………………………

Λύνω σύνθετο πρόβλημα με πρόσθεση, αφαίρεση, διαίρεση.

……………………………………………………………………………………



Εκπαιδευτικός: Άγγελος Μπαστέας, 4ο Δημοτικό σχολείο Δάφνης

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Δημοτικό εδώ.