Οι γονείς ανησυχούν πολύ για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί τους κατά τα σχολικά χρόνια, ωστόσο οι ανησυχίες τους δε σταματούν στη σχολική ηλικία. Το άγχος και οι προβληματισμοί για την εξέλιξη του παιδιού τους στην ενήλικη ζωή είναι έντονα, ενώ η αβεβαιότητα για το μέλλον του εμφανής.
Έρευνες έχουν αναδείξει έξι στοιχεία, ως ιδιαίτερης σημασίας προκειμένου να βιώνει κάποιος επιτυχίες σε διάφορους τομείς της ζωής του: αυτογνωσία, δυναμικότητα, επιμονή, στοχοθεσία, επιλογή και χρήση υποστηρικτικών συστημάτων για τον εαυτό του και εφαρμογή στρατηγικών διαχείρισης συναισθημάτων.
Είναι φυσικό ότι μία επιτυχημένη πορεία ζωής δεν είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει και τα έξι παραπάνω γνωρίσματα, ούτε ένας άνθρωπος να τα διαθέτει στον ίδιο βαθμό. Παρόλα αυτά οι γονείς είναι ιδανικοί για να ενισχύσουν την καλλιέργειά τους στο σπίτι, καθώς τους παρουσιάζονται καθημερινά ευκαιρίες προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τα έξι παρακάτω στοιχεία παίζουν καθοριστικό ρόλο για μία επιτυχημένη έκβαση στη ζωή του παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες. Όπως όμως κάθε νέα γνώση, έτσι κι αυτά χρειάζονται συνεχή εξάσκηση και επανάληψη, όταν τα παιδιά δείχνουν να χρειάζονται μία υπενθύμιση. Πρόκειται για εφόδια ζωής που όσο το παιδί μεταβαίνει στα επόμενα αναπτυξιακά στάδια, είναι πιθανό ότι θα χρειαστεί να διδαχθούν εκ νέου για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Αυτογνωσία
Το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες χρειάζεται να γνωρίζει τη μαθησιακή του δυσκολία, τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζει τη σχολική και κοινωνική ζωή του, αλλά και τους τομείς στους οποίους έχει περισσότερες δυνατότητες και ταλέντα. Θα πρέπει να αποδεχτεί τον εαυτό του με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες που τον χαρακτηρίζουν και να ανακαλύψει τρόπους να αντισταθμίζει αυτές τις δυσκολίες.
Μιλώντας για δυνατότητες και αδυναμίες δεν επικεντρωνόμαστε πάντοτε στο σχολείο, αλλά δίνουμε σημασία και σε άλλους τομείς, όπως σωματικός, συναισθηματικός, κοινωνικός, επικοινωνιακός κ.α.
Μερικοί τρόποι για να ενισχύσουμε την αυτογνωσία του παιδιού είναι οι παρακάτω:
- Κάνετε μαζί με το παιδί μία λίστα με τα δυνατά και αδύναμά του σημεία, με τα ιδιαίτερα ταλέντα του και τα ενδιαφέροντά του. Μπορείτε να λειτουργήσετε ως παράδειγμα κάνοντας πρώτα μία λίστα για τον εαυτό σας.
- Μπορείτε να συζητήσετε για τις δυνατότητες και αδυναμίες και των υπόλοιπων μελών της οικογένειας και να κάνετε συνδέσεις κάθε φορά ανάμεσα στη συμπεριφορά ενός μέλους της οικογένειας και το αντίστοιχο δυνατό ή αδυναμό του σημείο.
- Φέρτε το παιδί σας σε επαφή με κάποιον ενήλικο με μαθησιακές που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο ή πηγή έμπνευσης γι αυτό, συζητώντας μαζί του για τις δυσκολίες και τις νίκες που κέρδισε.
Δυναμικότητα
Το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες θα εξελιχθεί σε ενήλικο με μαθησιακές δυσκολίες και δε θα έχει πάντοτε τους γονείς του να το υπερασπίζονται και να διεκδικούν γι αυτό. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να γίνει περισσότερο δυναμικό και να κατανοήσει τους λόγους που πρέπει να πατήσει στα πόδια του και να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Η ανάληψη πρωτοβουλίας και η λήψη αποφάσεων χρειάζεται να γίνεται σταδιακά από το ίδιο για ορισμένα ζητήματα. Το παιδί πρέπει συστηματικά να μάθει να υποστηρίζει τις αποφάσεις που παίρνει, να δέχεται τις συνέπειές τους και να τις αξιολογεί. Έτσι, θα γίνει περισσότερο υπεύθυνο, διεκδικητικό και δυναμικό καθώς θα μπαίνει στην ενήλικη ζωή.
Μερικοί τρόποι για να τονωθεί η δυναμικότητα του παιδιού είναι οι παρακάτω:
- Εισάγετε συζητήσεις στην οικογένεια που σχετίζονται με προβληματικές καταστάσεις και διλήμματα που αντιμετωπίζετε καθώς και τρόπους που σκέφτεστε για να τα ξεπεράσετε.
- Παροτρύνετε το παιδί σας να καταγράφει κάθε φορά που χρειάζεται να πάρει μία σημαντική γι αυτό απόφαση, τη στρατηγική που ακολούθησε για να πάρει την απόφαση, τις συνέπειές της αλλά και την τελική αξιολόγηση του αποτελέσματος. Έτσι θα υπάρχει μία ανατροφοδότηση για το ίδιο, έχοντας μία σφαιρική εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο παίρνει αποφάσεις και είτε θα αισθάνεται ικανοποίηση είτε θα είναι σε θέση να αναθεωρήσει και να αλλάξει στρατηγική.
- Στις οικογενειακές συζητήσεις περιλάβετε παραδείγματα συμπεριφορών, γνωστών για την οικογένεια ατόμων, αλλά και εκτίμηση κάθε συμπεριφοράς. Μπορεί επίσης να ζητείται από το παιδί, να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης σε παρόμοιες περιστάσεις.
Επιμονή
Το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες χρειάζεται να γνωρίζει ότι για να πετύχει κανείς στη ζωή πρέπει να επιμένει. Η επιμονή και η ανοχή στη ματαίωση, όπως και η ανάπτυξη στρατηγικών που βοηθούν το άτομο να ορθοποδήσει όταν συναντάει εμπόδια, είναι στοιχεία που κάθε γονέας πρέπει να καλλιεργήσει στο παιδί του εάν δεν τα έχει έμφυτα. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει τα οφέλη της επιμονής αλλά και τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει στη ζωή η χαμηλή ανοχή στις αποτυχίες.
Η επιμονή του παιδιού μπορεί να καλλιεργηθεί με τους παρακάτω τρόπους:
- Μοιραστείτε μαζί του ιστορίες για ανθρώπους που αποτελούν πηγή έμπνευσης χάρη στην επιμονή που έδειξαν παρά τις όποιες δυσκολίες και εμπόδια συνάντησαν στη ζωή (διαβάστε, δείτε ταινίες, μοιραστείτε προφορικά κ.λπ.).
- Καλέστε το παιδί να μοιραστεί μαζί σας δικές του ιστορίες στις οποίες είτε δεν επέδειξε την ανάλογη επιμονή είτε που με την επιμονή του θριάμβρευσε. Μπορεί απλώς να σας τις πει, να τις ζωγραφίσει ή να τις γράψει.
- Κρατείστε ένα ημερολόγιο καταγραφής των συμβάντων εκείνων που με την επιμονή του πέτυχε θετικά αποτελέσματα αλλά και εκείνων, που δεν επέμενε όσο χρειαζόταν. Αυτό θα είναι βοηθητικό και θα λειτουργήσει ως ανατροφοδότηση για το πόσο επίμονος είναι με πράγματα που θέλει να διεκδικήσει.
- Φτιάξτε ένα κολλάζ στον τοίχο του δωματίου του από άρθρα περιοδικών και εφημερίδων με περιπτώσεις ατόμων που κατάφεραν να πετύχουν στη ζωή με την επιμονή τους και την δυναμική διεκδίκηση αυτών που δικαιούνταν. Αυτό θα είναι πάντοτε για το παιδί σας μία υπενθύμιση ότι στη ζωή δεν πρέπει να παραιτούμαστε εύκολα.
- Μη ξεχνάτε να επαινείτε το παιδί σας κάθε φορά που το βλέπετε να προσπαθεί επίμονα για κάτι που θέλει να πετύχει, ανεξάρτητα με το αποτέλεσμα. Αυτό θα ενισχύσει και θα ενθαρρύνει το παιδί να συνεχίσει την προσπάθεια ακόμη και για δραστηριότητες που τον δυσκολεύουν ή δεν τον ενδιαφέρουν άμεσα.
Στοχοθεσία
Συνήθως οι στόχοι για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες δεν θέτονται από τα ίδια, αλλά από άλλους. Το εκπαιδευτικό σύστημα και η κοινωνία γενικότερα είναι αυτοί που θέτουν στόχους για τα παιδιά, όπως το να πάρουν υψηλούς βαθμούς, να σπουδάσουν σε μία υψηλόβαθμη σχολή, κ.λπ. Έτσι, τα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς να είναι σε θέση να θέσουν στόχους τα ίδια για τους εαυτούς τους ή θέτοντας στόχους μη ρεαλιστικούς και εφαρμόσιμους.Θα πρέπει, λοιπόν, να μάθουν να θέτουν στόχους, να τους ιεραρχούν και να βρίσκουν στρατηγικές για να τους επιτύχουν.
Οι γονείς μπορούν από την πλευρά τους να ενισχύσουν τα παιδιά προς αυτήν την κατεύθυνση ακολουθώντας κάποιες από τις παρακάτω προτάσεις:
- Εάν πρέπει να ολοκληρώσει μία συγκεκριμένη εργασία, ζητήστε του να καταγράψει τα βήματα που θα ακολουθήσει για να το πετύχει. Μπορεί να συμπεριλάβει σε αυτόν τον σχεδιασμό και τυχόν εμπόδια και καθυστερήσεις που θα προκύψουν, όπως για παράδειγμα, κάποια επίσκεψη σε φίλους, εξωσχολικές δραστηριότητες, αγαπημένη ταινία στην τηλεόραση κ.λπ.
- Ζητήστε από το παιδί να μοιραστεί μαζί σας τους στόχους του για το επάγγελμα που το ενδιαφέρει. Εάν οι στόχοι που έχει θέσει το παιδί σας είναι μη εφαρμόσιμοι και ρεαλιστικοί, μπορείτε να το βοηθήσετε να τους τροποποιήσει. Για παράδειγμα, εάν έχει σημαντικές δυσκολίες στα μαθηματικά και ωστόσο στοχεύει να γίνει γιατρός,για να θεραπεύει τους ανθρώπους, ενημερώστε το για όλες τις εναλλακτικές λύσεις που έχει στη διάθεσή του, όπως νοσοκόμος, βοηθός φυσικοθεραπευτή κ.λπ.
- Επαινείτε το παιδί σας όποτε διαπιστώνετε ότι εργάζεται σκληρά πάνω σε έναν στόχο που έχει θέσει.
- Όταν πετυχαίνει κάποιο στόχο, να δίνετε έμφαση στην ερώτηση «πώς το κατάφερες». Με τον τρόπο αυτό του δίνετε την ευκαιρία να μιλήσει για τις στρατηγικές που ακολούθησε και να συνειδητοποιήσει την επιτυχία του. Έτσι, μαθαίνει να ενισχύει μόνο τον εαυτό του και να μη βασίζεται πάντοτε στον έπαινο των άλλων. Παροτρύνετέ το επίσης, να επαινεί τον εαυτό του και να αντλεί από μέσα του κίνητρα για να συνεχίσει.
Αναζήτηση βοήθειας
Προκειμένου τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες να καταφέρουν να ανεξαρτητοποιηθούν, να διεκδικήσουν αυτά που δικαιούνται και να αντιμετωπίσουν τα εμπόδια που θα προκύψουν στην πορεία, χρειάζεται να μάθουν να στρέφονται για υποστήριξη και βοήθεια, σε άτομα πέρα από την οικογένειά τους.
Γύρω τους υπάρχει πληθώρα υποστηρικτικών ομάδων και άλλων μέσω που μπορεί να τα βοηθήσει. Ωστόσο θα πρέπει να μάθουν να αναζητούν τέτοια υποστήριξη, να την αξιολογούν και να τη χρησιμοποιούν. Σημαντικό είναι επίσης να γνωρίζουν πότε φτάνουν στο σημείο να χρειάζονται εξωτερική βοήθεια και πώς θα την αναζητήσουν.
Για το λόγο αυτό οι γονείς από την πλευρά σας μπορείτε:
- Να εξασκείτε τα παιδιά σας καθημερινά σε τρόπους με του οποίους μπορούν αυτά να ζητήσουν βοήθεια (παιχνίδια ρόλων με τα μέλη της οικογένειας, λειτουργία γονέα ή αδερφού ως μοντέλο και πρότυπο μίμησης κ.λπ.).
- Να μοιραστείτε με όλα τα μέλη της οικογένειας ιστορίες ατόμων που χρειάστηκαν και ζήτησαν βοήθεια, καθώς και ό,τι κατάφεραν με αυτήν.
- Να ενημερωθείτε πρώτα οι ίδιοι για τη νομοθεσία που αφορά τις μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού σας και τα δικαιώματά του. Στη συνέχεια συζητείστε τα μαζί του έτσι ώστε να γνωρίζει τι μπορεί να διεκδικήσει νομικά.
- Να το ενημερώσετε για την υποστήριξη που μπορεί να λάβει μέσα από την τεχνολογία, όπως ορθογραφικός έλεγχος στην επεξεργασία κειμένου, και που θα τον βοηθήσουν να αντεπεξέλθει σε δύσκολα έργα.
Διαχείριση συναισθημάτων
Στη ζωή τους θα υπάρξουν πολλές στιγμές που θα βιώσουν έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις. Το άχγος, η απογοήτευση και οι καθημερινές αντιξοότητες θα κάνουν συχνά την εμφάνισή τους και είναι αναγκαίο να βρίσκουν τρόπους να αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις χωρίς να φθείρονται. Το πρώτο που πρέπει να καλλιεργηθεί στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες είναι να συνειδητοποιήσουν τα συναισθήματά τους και τον τρόπο με τον οποίο αυτά επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Αμέσως μετά ακολουθεί το να αναπτύξουν στρατηγικές για να διαχειριστούν τα ποικίλα συναισθήματά τους.
Οι γονείς των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες μπορείτε από μικρή ηλικία:
- Να χρησιμοποιείτε επίθετα για να περιγράψετε τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα του παιδιού σας σε συζητήσεις μαζί του (πχ. θυμωμένος, ανυπόμονος, απογοητευμένος, περήφανος κ.λπ.).
- Να ζητήσετε από το παιδί σας να σας μιλήσει για τις περιστάσεις εκείνες που του προξενούν το μεγαλύτερο άγχοςστην τάξη, αναφορικά με τις μαθησιακές του δυσκολίες (πχ. να τον επιλέξει ο δάσκαλος για να πει το μάθημα, να διαβάσει φωναχτά στην τάξη κ.λπ.).
- Να το παροτρύνετε να καταγράψει τις πρώτες σωματικές ενδείξεις, τη στιγμή που θα νιώσει άγχος (πόνος στην κοιλιά, εφίδρωση, κόμπος στον λαιμό κ.λπ.), ώστε να μπορεί αργότερα εύκολα να το αντιληφθεί και να το αντιμετωπίσει πριν προλάβει να τον κυριεύσει.
- Να το εκπαιδεύσετε να βρει την τεχνική αντιμετώπισης του άγχους που του ταιριάζει (τεχνικές αναπνοών, μουσική χαλάρωσης, γυμναστική για εκτόνωση κ.λπ.).
- Να του εξηγήσετε ποιο είναι το σημείο έντασης, που αν το φτάσει, θα χρειαστεί να ζητήσει βοήθεια και υποστήριξη από κάποιον ειδικό.