Γλωσσολογικά ο απαραίτητος όρος, το κύριο κριτήριο για να γραφούν δύο λέξεις ως μία είναι να αποτελούν μία τονική ενότητα, να συμπεριφέρονται σαν να ήταν μία λέξη (αφενός, εξάλλου, εφόσον, αφότου, επιτέλους). Ένα δεύτερο κριτήριο είναι να δηλώνουν από κοινού μια σημασία, πέρα από τη σημασία των συστατικών μερών τής φράσης (μολονότι, προπάντων, τουτέστι, ωστόσο). Τρίτο κριτήριο είναι κατά πόσον και τα δύο συστατικά τής φράσης απαντούν αυτοτελώς στον λόγο (επ’ ευκαιρία, εξ ολοκλήρου, εν αγνοία). Τα κριτήρια αυτά συνδυαστικώς εφαρμοζόμενα με συνεξέταση τής «ορθογραφικής συνήθειας», πώς δηλ. έχει καθιερωθεί να γράφονται αρκετές από αυτές τις φράσεις, οδηγούν στην ορθογράφηση που προτείνεται ακολούθως για τις πιο συχνές από αυτές τις φράσεις:
α) Φράσεις που γράφονται ή μπορούν να γραφούν ως μία λέξη: απαρχής, απεναντίας, απέξω, απευθείας, αφενός, αφετέρου, αφότου, διαμιάς, διόλου, ειδάλλως, ειδεμή, ενόσω, εντάξει, εντούτοις, εξαιτίας, εξάλλου, εξάπαντος, εξαπίνης, εξαρχής, εξίσου, εξού, επιπλέον, επιτέλους, εφάπαξ, εφεξής, εφόσον, καθαυτό, καθεξής, καθόλα (είναι καθόλα εντάξει), καθότι, καθόσον, κατευθείαν, καταγής, καταπώς, κατεξοχήν, μολαταύτα, μόλο (που), μεμιάς, μολονότι, μονομιάς, παρόλο (που), παρότι, προπάντων, προπαντός, τωόντι, τουτέστι(ν), υπόψη (αλλά: υπ’ όψιν), φερειπείν, ωσότου, ωστόσο.
β) Φράσεις που γράφονται ή μπορούν να γραφούν ως δύο λέξεις: αφ’ εαυτού, αφ’ υψηλού, διά βίου, διά ζώσης, διά παντός, διά ταύτα, εις βάρος, εις μάτην, εις μνήμην, εκ μέρους, εκ νέου, εν αγνοία, εν ανάγκη, εν αντιθέσει, εν γένει, εν γνώσει, εν είδει, εν ενεργεία, εν κατακλείδι, εν λευκώ, εν λόγω, εν μέρει, εν μέσω, εν ολίγοις, εν ονόματι, εν πολλοίς, εν προκειμένω, εν συνεχεία, εν συντομία, εν σχέσει, εν τέλει, εν τω μεταξύ, εξ αδιαιρέτου, εξ αίματος, εξ ανάγκης, εξ αφορμής, εξ ολοκλήρου, εξ ορισμού, εξ όψεως, επ’ αυτοφώρω, επ’ ευκαιρία, επί κεφαλής (έτσι θα αποφεύγεται η κλίση της «τού επικεφαλή»! «τον επικεφαλή»!), επί μέρους, επί τούτω, επ’ ωφελεία, έως ότου, κατ’ ανάγκην, κατ’ αρχάς, κατ’ αρχήν, κατ’ ιδίαν, όλως διόλου, παρ’ όλ’ αυτά, συν τοις άλλοις, συν τω χρόνω, τέλος πάντων, υπ’ όψιν, ως εκ τούτου, ως επί το πλείστον.
Γεώργιος Μπαμπινιώτης.
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.