Αν και η ποίησή του, την εποχή που έζησε, αγαπήθηκε πολύ, σήμερα ο Αχιλλέας Παράσχος είναι κάπως ξεχασμένος. Ανήκει στους κορύφαίους ρομαντικούς ποιητές του 19ου αιώνα και στους δημοφιλέστερους της Α’ Αθηναϊκής σχολής.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του και η επαφή του με τα γράμματα
Ο Αχιλλέας Παράσχος γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 25 Σεπτεμβρίου 1838. Η οικογένειά του καταγόταν από τη Χίο, όμως κατέφυγε εκεί μετά την καταστροφή του νησιού. Το πραγματικό του όνομα ήταν Νασάκης ή Νασίκογλου, ενώ το Παράσχος προήλθε από το μικρό όνομα του πατέρα του. Λίγο αργότερα ο ίδιος και η οικογένειά του θα εγκατασταθούν στην Αθήνα, όπου εκεί θα περάσει το μεγαλύτερο μερος της ζωής του ο ποιητής. Όσον αφορά στη μόρφωσή του, οι πληροφορίες μας λένε, ότι δεν σπούδασε, αλλά κατόρθωσε να μορφωθεί μέσα από τις εφημερίδες και τα βιβλία που διάβαζε. Με τη βοήθεια του μεγαλύτερου αδερφού του Γεώργιου, ο οποίος ήταν κι αυτός ποιητής, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τα γράμματα. Ήταν σίγουρα πολύ έξυπνος, είχε δυνατή αντίληψη και ποιητικό ταλέντο. Δεν εργάστηκε ποτέ, αφού χρησιμοποιούσε την ποιήση και για την επιβίωσή του. Τα ποιήματά τού του πρόσφεραν χρήματα και φήμη. Υπήρξε υπάλληλος στη Βουλή, έπαρχος Θήρας, πρόξενος στο Ταϊγάνιο της Ρωσίας και γραμματέας του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Σ’ όλες όμως τις παραπάνω θέσεις ήταν αργόμισθος χάρη στις πολιτικές φιλίες που διατηρούσε με κάθε κυβέρνηση.
Ο Αχιλλέας Παράσχος και η αντιοθωνική δράση
Ο Αχιλλέας Παράσχος έγινε πολύ γρήγορα γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής του. Στα νεανικά του χρόνια αναμείχθηκε στον κύκλο της Χρυσής Νεολαίας, στους σπουδαστές και στους διανοούμενους, οι οποίοι είχαν στόχο την απομάκρυνση του Όθωνα. Η αντιδυναστική του δράση θα τον οδηγήσει στις φυλακές του Μεντρεσέ, όπου με αφορμή το γεγονός αυτό θα εμπνευστεί και το ποίημά του «Εις τον πλάτανον του Μεντρεσέ», το οποίο και έγινε πανελληνίως γνωστό. Αφέθηκε γρήγορα ελεύθερος, αλλά δεν σταμάτησε την δράση του εναντίον του Όθωνα. Τη νύχτα που καταλύθηκε η εξουσία, ο Παράσχος ήταν ένας από τους πολίτες που πήγαν στον στρατώνα του πυροβολικού για να ενωθούν με τον ξεσηκωμένο στρατό. Μετά το θάνατο του τέως βασιλιά (1867) ωστόσο, έγραψε το «Ελεγείον εις τον Όθωνα», ποίημα που φανέρωνε μεταμέλεια για την προηγούμενη δράση του και τον κατέστησε ακόμη πιο δημοφιλή.
Ο έρωτας του Παράσχου με την Μαρία Σεραφείμ
Πρόκειται για έναν δυνατό, αλλά δυστυχώς ανεκπλήρωτο έρωτα μεταξύ του ποιητή και της Μαρίας Σεραφείμ, η οποία καταγόταν από αρχοντική οικογένεια. Η αυστηρότητα και τα ήθη της εποχής είχαν ως συνέπεια ο έρωτας των δύο νέων να προκύψει και να ανθίσει από απόσταση. Αν και πολύ ερωτευμένοι οι δυο τους, κατόρθωσαν μέσα σε δύο χρόνια να συναντηθούν μόνο μία φορά. Παρά το γεγονός ότι ησχέση τους χαρακτηριζόταν από αγνότητα, οι γονείς της Μαρίας της απαγόρευσαν να ξανασυναντήσει τον Αχιλλέα Παράσχο. Μάλιστα, ο πατέρας της Μαρίας Σεραφείμ την ανάγκασε να γράψει γράμμα στον Παράσχο, με το οποίο του δήλωνε, ότι δήθεν δεν τον αγαπούσε πια και άρα εκείνος ήταν ελεύθερος να γνωρίσει άλλη γυναίκα. Η κόρη υπάκουσε, αφού δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς.
Όταν ο Αχιλλέας Παράσχος έλαβε το γράμμα, έμεινε εμβρόντητος. Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι η κοπέλα, που ο ίδιος είχε αγαπήσει βαθιά, δεν αισθανόταν το ίδιο. Πλανεμένος από την ψεύτικη εντύπωση του γράμματος, εξωτερίκευσε όλο του το θυμό σ’ ένα ποίημα, με το οποίο έβριζε τη Μαρία, την οποία και αποκαλούσε «εξωμότη», «αχάριστη» και «Φρύνη». Το ποίημα εκείνο είχε τίτλο «5 Απριλίου», καθώς γράφτηκε στις 5 Απριλίου 1865.
Ο Αχιλλέας έστειλε το ποίημα στη Μαρία, η οποία όμως δεν μπορούσε να του απαντήσει και τελικά αρρώστησε από τον καημό της. Θα ακολουθούσαν και άλλα ποιήματα οργισμένα:
Μίαν αυγήν εγείρεται ψυχρά καθώς η λήθη,
Και γράφει: “Είσ’ ελεύθερος, λησμόνει με και ζήθι!
Στο μεταξύ, ο πατέρας της Μαρίας φρόντισε να βρει έναν κατάλληλο αρραβωνιαστικό για την κόρη του. Εκείνη δεν μπορούσε να αρνηθεί, παρότι ήταν ακόμη βαθιά ερωτευμένη με τον Παράσχο. Η εποχή δεν σήκωνε συναισθηματικές επαναστάσεις ερωτευμένων κοριτσιών. Έτσι, λοιπόν, την επόμενη μέρα έγιναν οι αρραβώνες. Πολύς κόσμος παρευρέθηκε στην τελετή των αρραβώνων, που πραγματοποιήθηκε στην οικία της οικογένειας Σεραφείμ. Η Μαρία φαινόταν χαρούμενη και ομιλητική σαν να είχε αποδεχθεί τη μοίρα της. Την ώρα που ο πατέρας της Μαρίας ευχόταν κάθε ευτυχία στην κόρη του και στο μέλλοντα γαμπρό του, συνέβη το αναπάντεχο. Η Μαρία σηκώθηκε όρθια και άρχισε να γελά ασταμάτητα, νευρικά, ώσπου στο τέλος λιποθύμησε. Η νεαρή κοπέλα έχασε την λογική της.
Μετά από χρόνια ο Αχιλλέας Παράσχος, παντρεμένος πλέον με την σύζυγό του Κλειώ, αποφασίζει να επισκεφτεί την Μαρία που νοσηλευόταν χρόνια στο φρενοκομείο της Κέρκυρας, προκειμένου να της ζητήσει συγγνώμη. Έτσι, ο Αχιλλέας πήγε στην Κέρκυρα. Εκεί ζήτησε τη Μαρία και βρήκε μια γυναίκα γερασμένη, ξεμαλλιασμένη και ακάθαρτη, καμία σχέση δεν είχε με την εικόνα που διατηρούσε στην ανάμνησή του όλα αυτά τα χρόνια. Εκείνη τον κοιτούσε περίεργα χωρίς να του πει μια λέξη. Το θολωμένο μυαλό της την εμπόδιζε να γνωρίσει τον μεγάλο έρωτα της. Ένας χρόνος πέρασε από τότε και μια μέρα έγινε γνωστό ότι η Μαρία Σεραφείμ πέθανε στο φρενοκομείο της Κέρκυρας.
Το έργο και η αποτίμησή του
Το 1881 εξέδωσε τρεις τόμους με ποιήματά του, τα οποία χώρισε σε πατριωτικά («Δάφναι»), ελεγειακά («Ιτέαι»), παιδαγωγικά («Χλόη») και διάφορα («Φύλλα»). Αυτό θεωρήθηκε σπουδαίο φιλολογικό και εκδοτικό γεγονός και του απέφερε μεγάλα κέρδη. Στην εποχή του θεωρείτο εθνικός ποιητής και όταν επρόκειτο να απαγγείλει κάπου, ο κόσμος έτρεχε να τον ακούσει. Στα ταξίδια του στη Ρουμανία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Αγγλία, ο ελληνισμός των περιοχών αυτών τον δέχτηκε με αγάπη. Τους στίχους του τους ήξεραν μικροϋπάλληλοι και επιστήμονες, νεαρές μοδίστρες και κοσμικές κυρίες, φοιτητές και κοσμικοί αστοί.
Η γλώσσα του ήταν μικτή, κυρίως καθαρεύουσα, αλλά κάποιες φορές και γνήσια δημοτική. Από τεχνικής άποψης, οι στίχοι του ήταν φλογεροί πατριωτικοί καί βαθύτατα δημοκρατικοί καί παρουσιάζουν κάποια ελαττώματα και το ίδιο πολλές φορές συμβαίνει και με το περιεχόμενό τους, ωστόσο η γοητευτική του προχειρότητα δεν συνεπάγεται ότι ήταν ένας ατάλαντος ποιητής. Σήμερα ελάχιστοι θυμούνται αυτόν τον αήττητο ρομαντικό για την εποχή του 19ου αιώνα ποιητή. Η προτομή του που βρίσκεται στο Ζάππειο οδηγεί όσους τον ξέρουν ή τον έχουν λησμονήσει σήμερα να διαπιστώσουν ότι η μορφή που παρίσταται, ο Αχιλλεύς Παράσχος, ήταν και εκείνος ένας θρύλος των παλιών Αθηναίων, ένας κάποτε αήττητος αητός.
Στο παρακάτω βίντεο περιέχεται ένα μελοποιημένο ποίημα του Αχιλλέα Παράσχου «Αλλού να μ’ αγαπάς»:
Πηγές:
Αχιλλέας Παράσχος. Ανακτήθηκε από https://www.sansimera.gr/biographies/1686. (Τελευταία πρόσβαση 25.09.2019)
Παράσχος, Αχιλλεύς, 1838-1885. Ανακτήθηκε από http://www.biblionet.gr/author/14205/%CE%91%CF%87%CE%B9%CE%BB%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CF%83%CF%87%CE%BF%CF%82 (Τελευταία πρόσβαση 25.09.2019)
Βατόπουλος Ν. (2018). Η μορφή του Αχιλλέα Παράσχου στις φυλλωσιές του Ζαππείου. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/975952/article/politismos/polh/h-morfh-toy-axillea-parasxoy-stis-fyllwsies-toy-zappeioy (Τελευταία πρόσβαση 25.09.2019)
Ευαγγελία Ντοά, https://www.maxmag.gr