Στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το Αίγιο, είχε χτιστεί το 1.400 π.Χ. από τους Ίωνες η πόλη Ελίκη. Στην «Ιλιάδα» του Ομήρου αναφέρεται πως η σπουδαία αυτή Ιωνική πόλη της Αιγιαλείας, η Ελίκη η εὑρεῖα, είχε συμμετάσχει στον Τρωικό Πόλεμο στέλνοντας πλοία μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις της επικράτειας του Αγαμέμνονα.
Το όνομα Ελίκη
Το 1.400 π.Χ. εισέβαλε στην Πελοπόννησο ο Ίων, γιος του Ξούθου και της Κρέουσας, ο οποίος ηγούνταν μιας ομάδας Ιώνων από την Αττική. Ο Ίων παντρεύτηκε τη μονάκριβη κόρη του τελευταίου βασιλιά των Πελασγών Αιγιαλέων Σελινούντα και έτσι τον διαδέχτηκε στη βασιλεία. Ο νέος βασιλιάς έχτισε, λοιπόν, μια πόλη στην οποία έδωσε το όνομα της συζύγου του, της Ελίκης. Η νέα αυτή πόλη, η Ελίκη που έφερε το όνομα της βασίλισσας, αποτέλεσε και το κέντρο λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος, όπου οι Αιγιαλείς Ίωνες τελούσαν τις σπουδαιότερες γιορτές τους.
Η κάθοδος των Δωριέων στην Ελίκη
Μετά την κάθοδο των Δωριέων στην Αιγιαλεία, οι Ίωνες κάτοικοι της Ελίκης εκτοπίστηκαν και εγκαταστάθηκαν στην Αττική. Έτσι, στην περιοχή αυτή κυριάρχησαν οι Αχαιοί και μάλιστα χτίστηκαν δώδεκα πόλεις στις ίδιες ακριβώς περιοχές που κατοικούσαν προηγουμένως οι Ίωνες.
Η Ελίκη ανάμεσα στις αχαϊκές πόλεις κατείχε ηγετική θέση έως το 373/72 π.Χ. Μάλιστα, τους αιώνες που προηγήθηκαν, η Ελίκη υπήρξε η μητρόπολη της Σύβαρης της Ν. Ιταλίας, αποικίας γνωστής για τον πλούτο και την τρυφηλή ζωή.
Η καταστροφή της Ελίκης από καταστροφικό σεισμό
Μεταξύ των ετών 373-372 π.Χ. θεωρείται πως η αρχαία Ελίκη καταστράφηκε από μεγάλο και ισχυρό σεισμό. Εικάζεται πως το μεγαλύτερο τμήμα της περίφημης πόλης πρέπει να καταβυθίστηκε στη θάλασσα, μετά το σεισμό τον χειμώνα του 373 π.Χ.
Ως αιτία του καταστροφικού σεισμού, η παράδοση αναφέρει πως ο θεός των σεισμών και της θάλασσας, ο Ποσειδώνας, τιμώρησε τους κατοίκους της Ελίκης για ασέβεια. Συγκεκριμένα, όταν έφτασαν στην Ελίκη απεσταλμένοι Ίωνες από τη Μικρά Ασία και ζήτησαν να τους δώσουν το άγαλμα του θεού προστάτη τους ή έστω τα σχέδια των προγονικών τους ιερών, οι Αχαιοί κάτοικοι της Ελίκης κακομεταχειρίστηκαν τους Ίωνες και μάλιστα σκότωσαν τους πρεσβυτέρους ενώ τελούσαν θυσία στο ιερό του Ποσειδώνα. Έτσι, οι Αχαιοί δέχτηκαν την οργή του θεού, αφανίζοντας εντελώς από το χάρτη την πόλη τους.
Ιστορικές μαρτυρίες για το σεισμό
Ο Παυσανίας αναφέρει στο βιβλίο του «Αχαϊκά» πως ο σεισμός της Ελίκης ήταν από τους πιο καταστρεπτικούς σεισμούς του αρχαίου κόσμου. Η καταστροφή της πόλης ολοκληρώθηκε με την ταυτόχρονη έξοδο της θάλασσας προς την ξηρά, καταπίνοντας την πόλη και τους κατοίκους της.
Τα όσα αναφέρονται στον Παυσανία τεκμηριώνονται και ιστορικά και επιστημονικά. Το χειμώνα του 373 π.Χ., προκλήθηκε παλιρροϊκό κύμα από υποθαλάσσια κατολίσθηση το οποίο κατέκλυσε την πεδιάδα και περικύκλωσε την Ελίκη. Στη συνέχεια ακολούθησε ο ισχυρός σεισμός, που κατέστρεψε την πόλη, θάβοντας τους κατοίκους κάτω από τα ερείπια. Μετά το σεισμό προκλήθηκε νέο ισχυρό κύμα από τη θάλασσα, που κατακάλυψε την ήδη βυθισμένη πόλη, παίρνοντας στο βυθό και ολόκληρη την πόλη και τους νεκρούς κατοίκους της.
Ο καταστροφικός σεισμός φαίνεται πως έγινε κατά τη διάρκεια της νύχτας και η πόλη που απείχε από την ακτή γύρω στα δύο χιλιόμετρα, εξαφανίστηκε μαζί με την ενδιάμεση πεδιάδα. Ακόμη αναφέρεται πως αιώνες μετά το σεισμό ήταν ορατά ερείπια της Ελίκης στο βυθό της θάλασσας.
Η σημερινή Ελίκη
Σήμερα, δεν είναι πια ορατά ερείπια της αρχαίας Ελίκης ούτε στη στεριά ούτε στο βυθό της θάλασσας. Οι αρχαιολογικές έρευνες που ξεκίνησαν από το 1950 εξερευνούν μια μεγάλη περιοχή που περικλείεται ανάμεσα στους ποταμούς Σελινούντα στο δυτικό άκρο και Βουραϊκό στο ανατολικό.
Επίσης, από το 1950 άρχισε η εξερεύνηση του βυθού από Γάλλους δύτες. Πιθανολογείται πως σήμερα το μεγαλύτερο τμήμα της τότε βυθισμένης πόλης έχει καλυφθεί πάλι από ξηρά. Βέβαια, έχουν έρθει στο φως αρχαία ευρήματα στο ύψωμα πάνω από τα χωριά Ριζόμυλο και Ελίκη, που ίσως να πρόκειται για υπολείμματα της ακρόπολης της αρχαίας Ελίκης.
Πάντως, το σημερινό χωριό με την ονομασία Ελίκη παλαιότερα ονομαζόταν Ζευγολατιό.
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.