Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75
Κείμενο
[1] Tῇ δὲ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους Ἀθηναίων στρατηγὸς παραγίγνεται βοηθῶν ἐκ Ναυπάκτου δώδεκα ναυσὶ καὶ Μεσσηνίων πεντακοσίοις ὁπλίταις· ξύμβασίν τε ἔπρασσε καὶ πείθει ὥστε ξυγχωρῆσαι ἀλλήλοις δέκα μὲν ἄνδρας τοὺς αἰτιωτάτους κρῖναι, οἳ οὐκέτι ἔμειναν, τοὺς δ᾽ ἄλλους οἰκεῖν σπονδὰς πρὸς ἀλλήλους ποιησαμένους καὶ πρὸς Ἀθηναίους, ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νομίζειν.
Μετάφραση: Την επόμενη μέρα έφτασε από τη Ναύπακτο ο Αθηναίος στρατηγός Νικόστρατος ο γιος του Διειτρέφη, με δώδεκα πλοία και πεντακόσιους Μεσσήνιους οπλίτες. Διαπραγματεύτηκε με τις δύο παρατάξεις και τις έπεισε να συμφιλιωθούν και να δικάσουν τους δέκα πρωταίτιους, οι οποίοι δεν έμειναν πλέον εκεί, και οι υπόλοιποι να παραμείνουν, αφού κάνουν συμφωνία μεταξύ τους και με τους Αθηναίους, υπό τον όρο να θεωρούν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.
[2] Kαὶ ὁ μὲν ταῦτα πράξας ἔμελλεν ἀποπλεύσεσθαι· οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται πείθουσιν αὐτὸν πέντε μὲν ναῦς τῶν αὐτοῦ σφίσι καταλιπεῖν, ὅπως ἧσσόν τι ἐν κινήσει ὦσιν οἱ ἐναντίοι, ἴσας δὲ αὐτοὶ πληρώσαντες ἐκ σφῶν αὐτῶν ξυμπέμψειν. [3] Kαὶ ὁ μὲν ξυνεχώρησεν, οἱ δὲ τοὺς ἐχθροὺς κατέλεγον ἐς τὰς ναῦς. δείσαντες δὲ ἐκεῖνοι μὴ ἐς τὰς Ἀθήνας ἀποπεμφθῶσι καθίζουσιν ἐς τὸ τῶν Διοσκόρων ἱερόν.
Μετάφραση: Αφού τα πέτυχε όλα αυτά επρόκειτο να φύγει· αλλά οι αρχηγοί του δήμου τον έπεισαν να αφήσει πίσω πέντε καράβια του, ώστε να αποθαρρυνθούν οι αντίπαλοι τους να κάνουν κίνημα. Σε αντάλλαγμα θα επάνδρωναν και θα του έδιναν ισάριθμα καράβια με δικά τους πληρώματα. Εκείνος συμφώνησε, όμως οι δημοκρατικοί στρατολόγησαν πολιτικούς τους αντιπάλους για την επάνδρωση των καραβιών. Κι επειδή εκείνοι φοβήθηκαν μήπως τους στείλουν στην Αθήνα κάθισαν ικέτες στο ιερό των Διοσκούρων.
[4] Νικόστρατος δὲ αὐτοὺς ἀνίστη τε καὶ παρεμυθεῖτο. Ὡς δ᾽ οὐκ ἔπειθεν, ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ, ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεῖν ἀπιστίᾳ, τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε καὶ αὐτῶν τινὰς οἷς ἐπέτυχον, εἰ μὴ Νικόστρατος ἐκώλυσε, διέφθειραν ἄν.
Μετάφραση: Ο Νικόστρατος προσπαθούσε να τους σηκώσει και να τους καθησυχάσει. Επειδή όμως δεν τους έπειθε, οι δημοκρατικοί οπλίστηκαν με πρόφαση ότι η δυσπιστία τους να μη θέλουν να αποπλεύσουν μαζί με το Νικόστρατο, φανέρωνε ότι είχαν κακούς σκοπούς, και τους πήραν τα όπλα από τα σπίτια και θα είχαν σκοτώσει μερικούς από αυτούς που συνάντησαν τυχαία εκεί, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος.
[5] Ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόμενα καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέται καὶ γίγνονται οὐκ ἐλάσσους τετρακοσίων. Ὁ δὲ δῆμος δείσας μή τι νεωτερίσωσιν ἀνίστησί τε αὐτοὺς πείσας καὶ διακομίζει ἐς τὴν πρὸ τοῦ Ἡραίου νῆσον, καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς διεπέμπετο.
Μετάφραση: Βλέποντας τι γίνεται οι άλλοι κατέφυγαν ικέτες στο ναό της Ήρας και συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από τετρακόσιους. Οι δημοκρατικοί επειδή φοβήθηκαν μήπως επιχειρήσουν πολιτική μεταβολή, τους έπεισαν να σηκωθούν και τους μετέφεραν στο νησί απέναντι από το Ηραίο, και τους έστελναν εκεί ό,τι χρειάζονταν.
Ερωτήσεις - Ασκήσεις
1. Να αξιολογηθούν από διπλωματική και στρατιωτική άποψη οι ενέργειες του Νικόστρατου. Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα του Αθηναίου στρατηγού με βάση τις ενέργειες του αυτές.
Ο Αθηναίος στρατηγός θα επιδείξει ιδιαίτερη μετριοπάθεια στο χειρισμό της κρίσης. Κατορθώνει να τερματίσει την εσωτερική διαμάχη στο νησί με την συμφιλίωση των δύο παρατάξεων, φροντίζοντας, μάλιστα, να μην εντείνει τη δυσαρέσκεια των ολιγαρχικών, καθώς θέτει ως βάση της μεταξύ τους συμφωνία να περιοριστεί η απόδοση ευθυνών στους δέκα βασικούς υπαίτιους. Ενώ, παράλληλα, πέτυχε να παραμείνουν απείραχτοι οι υπόλοιποι ολιγαρχικοί, αφού συναινέσουν στο να συνάψει η Κέρκυρα συμμαχία με την Αθήνα.
Ο Νικόστρατος με διαλλακτικότητα και διπλωματική ευστροφία προσπαθεί, επομένως, να συμβιβάσει τις αντίπαλες παρατάξεις και να ισχυροποιήσει τους δεσμούς Κερκυραίων και Αθηναίων πάντοτε με γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας του. Οι Αθηναίοι είχαν συμφέρον να ομονοούν οι Κερκυραίοι, ώστε να έχουν ακέραιες τις δυνάμεις τους στον πόλεμο κατά των Πελοποννησίων. Το ζητούμενο για το Νικόστρατο ήταν, άλλωστε, η συμμαχία της πατρίδας του με την Κέρκυρα να συναντήσει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή.
Η επόμενη κίνηση του Νικόστρατου ήταν να δεχτεί το αίτημα των δημοκρατικών να αφήσει πέντε από τα πλοία του στο νησί, με αντάλλαγμα ισάριθμα πλοία επανδρωμένα με Κερκυραίους. Οι δημοκρατικοί φαίνεται ότι θεωρούσαν την παρουσία των αθηναϊκών πλοίων στην Κέρκυρα ως αποτρεπτικό μέσο της επιθετικότητας των αντιπάλων τους. Με την πράξη αυτή, ο Νικόστρατος φανερώνει πως κατανοεί το εύθραυστο της συμφιλίωσης που είχε μόλις επιτευχθεί, καθώς και τη διάθεσή του να στηρίξει τους δημοκρατικούς. Ας προσεχθεί, ωστόσο, πως όταν οι δημοκρατικοί προσπάθησαν να επανδρώσουν τα πλοία με πολιτικούς τους αντιπάλους κι εκείνοι προσέφυγαν ικέτες στο ιερό, ο Νικόστρατος επιχείρησε να τους σηκώσει από εκεί, όχι με τη χρήση βίας ή απειλών, αλλά προσπαθώντας να καθησυχάσει το φόβο τους ότι τίθεται σε κίνδυνο η ζωή τους. Το ρήμα παρεμυθεῖτο του κειμένου δηλώνει τις προσπάθειες του Νικόστρατου να απαλλάξει τους ολιγαρχικούς από το φόβο, γεγονός που δείχνει τον ήπιο και μετριοπαθή χαρακτήρα του.
Ο Νικόστρατος, επίσης, όταν η κατάσταση έγινε ακόμη πιο τεταμένη, με τους οπλισμένους δημοκρατικούς να αφοπλίζουν τους ολιγαρχικούς, εμπόδισε τους δημοκρατικούς από το να σκοτώσουν τους ολιγαρχικούς που έτυχε να συναντήσουν μακριά από το ναό, όπου οι περισσότεροι είχαν καταφύγει ικέτες. Η ήπια και μετριοπαθής αυτή προσέγγιση και στάση του Νικόστρατου φανερώνουν αφενός τη διαλλακτικότητα που τον χαρακτηρίζει ως άτομο και αφετέρου τη συνέπεια με την οποία επιδίωξε να επιτύχει τον πολιτικό του στόχο, που ήταν φυσικά ο κατευνασμός των εσωτερικών αντιθέσεων στο νησί και η σύναψη συμμαχίας.
Συνολικά η πολιτική του Νικόστρατου υπήρξε διαλλακτική και η παρέμβασή του σωτήρια για έναν αριθμό ολιγαρχικών. Η στάση του καθορίζεται με γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας του, αλλά εξηγείται επίσης από το γεγονός ότι ο ίδιος δεν είχε άμεση ανάμειξη στα φοβερά πολιτικά πάθη των Κερκυραίων.
Ο Νικόστρατος, επομένως, μπορεί να χαρακτηριστεί ως συνετός στη δράση του, μετριοπαθής και εξαιρετικά διπλωματικός, αφού αποφεύγει κινήσεις που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως επίδειξη ισχύος ή ως αμιγώς εχθρικές απέναντι στους ολιγαρχικούς. Η φιλειρηνική του αυτή διάθεση θα πρέπει, ωστόσο, να κρίνεται πάντα σε συνάρτηση με το γεγονός ότι βρισκόταν εκεί για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Αθήνας.
2. Πώς κρίνετε την απόφαση του Νικόστρατου να συμφωνήσει με την πρόταση των δημοκρατικών;
Ο Νικόστρατος αποδεχόμενος το αίτημα των δημοκρατικών να τους αφήσει πέντε από τα πλοία του λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα ισάριθμα πλοία επανδρωμένα με Κερκυραίους, καθιστούσε σαφές ότι αντιλαμβανόταν τη ρευστή πολιτική κατάσταση στην Κέρκυρα και άρα την πιθανότητα μιας νέας συντονισμένης αντίδρασης από τη μεριά των ολιγαρχικών. Πρόθεση δική του ήταν να διασφαλιστεί η ηρεμία στο νησί, καθώς και η διατήρηση της συμμαχίας που είχε μόλις κατορθώσει να διαπραγματευτεί και με τις δύο παρατάξεις. Εντούτοις, η απόφασή του αυτή αποτέλεσε αφορμή για το ξέσπασμα νέας έντασης, εφόσον οι δημοκρατικοί θέλησαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία για να απαλλαγούν από ένα σημαντικό μέρος των ολιγαρχικών επανδρώνοντας με αυτούς τα πλοία που υποσχέθηκαν στον Νικόστρατο.
3. οἱ δὲ τοὺς ἐχθρούς κατέλεγον ἐς τὰς ναῦς (§3): Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί η ενέργεια αυτή των δημοκρατικών; Να συγκρίνετε την τακτική τους με αυτήν του τυράννου της Σάμου Πολυκράτη (Παράθεμα). Σε ποια συμπεράσματα οδηγείστε από τη σύγκριση;
Παράθεμα
Ηροδότου Ιστορία 3,44: Ο δε Πολυκράτης έστειλε κρυφά από τους Σαμίους απεσταλμένο στον Καμβύση, το γιο του Κύρου, που συνάθροιζε στρατό κατά της Αιγύπτου, και τον παρακάλεσε να στείλει και σ’ αυτόν στη Σάμο να ζητήσει στρατό. Και ο Καμβύσης, αφού άκουσε την πρόταση αυτή, έστειλε με προθυμία στη Σάμο απεσταλμένους για να παρακαλέσουν τον Πολυκράτη να στείλει ναυτικό για να τον ακολουθήσει στην εκστρατεία κατά της Αιγύπτου. Εκείνος τότε (δηλ. ο Πολυκράτης) διάλεξε από τους πολίτες εκείνους που ήταν πλέον ύποπτοι να επαναστατήσουν και τους έστειλε με σαράντα τριήρεις, με την παράκληση προς τον Καμβύση να μη τους στείλει πλέον πίσω προς αυτόν.
Οι δημοκρατικοί θέλοντας να απαλλαγούν από εκείνους τους ολιγαρχικούς που θεωρούσαν πιο επικίνδυνους για την ευάλωτη ακόμη πολιτική κατάσταση του νησιού, επιλέγουν να τους διώξουν από την Κέρκυρα με έναν πλάγιο τρόπο. Αποφασίζουν, δηλαδή, να επανδρώσουν με αυτούς τα πέντε πλοία που θα έδιναν στον Νικόστρατο για να ενταχθούν στη δική του δύναμη. Έτσι, οι ολιγαρχικοί θα εκδιώκονταν από την Κέρκυρα, χωρίς επί της ουσίας να θεωρείται ότι τους εξόριζαν, αφού τυπικά θα ακολουθούσαν μια συμμαχική δύναμη. Με την κίνηση αυτή οι δημοκρατικοί πίστευαν ότι θα αποδυνάμωναν την ολιγαρχική παράταξη και πως θα διασφάλιζαν τον έλεγχο του νησιού.
Μιαν αντίστοιχη κίνηση είχε κάνει και ο Πολυκράτης, ο τύραννος της Σάμου, ο οποίος επιθυμώντας να απαλλαγεί από εκείνους τους πολίτες που θεωρούνταν περισσότεροι ύποπτοι για να επαναστατήσουν, πέτυχε με δόλιο τρόπο να συμπεριληφθεί και η Σάμος στις περιοχές από τις οποίες ο Καμβύσης συνάθροιζε στρατό για να επιτεθεί στους Αιγύπτιους. Παρατηρούμε, επομένως, πως και στις δύο περιπτώσεις ως τρόπος απαλλαγής από τους άμεσους πολιτικούς αντιπάλους επιλέγεται η έμμεση εξορία με τη συνδρομή μιας ξένης δύναμης. Σε αντίθεση, λοιπόν, με τις δημοκρατικές πολιτείες, όπου οι αντίπαλες παρατάξεις συνυπάρχουν και επιλύουν τις μεταξύ τους διαφορές μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, στις περιοχές όπου ο έλεγχος της εξουσίας έχει ληφθεί άνομα ή βίαια, η επιλογή της συνύπαρξης μοιάζει ανεπιθύμητη, εφόσον υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο της αντεκδίκησης.
Ας σημειωθεί, πάντως, πως στην περίπτωση του Πολυκράτη, η επιλογή αυτή ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη των αντιπάλων, εφόσον αίτημά του προς τον Καμβύση είναι να μην τους στείλει ποτέ πίσω στη Σάμο, και άρα να τους αξιοποιήσει στο στρατό του για όσο διάστημα αυτοί άντεχαν να πολεμούν.
4. Να σχηματιστεί πίνακας με λέξεις της ΝΕ (σύνθετα, παράγωγα του ἵστημι με προθέσεις) που να περιέχει: α) αρσενικά ουσιαστικά συγκεκριμένα (επιστάτης), β) ουσιαστικά αφηρημένα (διάσταση) και γ) επίθετα.
αρσενικά ουσιαστικά: επιστήμονας, επαναστάτης, αποστάτης, αντικαταστάτης, παραστάτης, συμπαραστάτης, προστάτης
αφηρημένα ουσιαστικά: επιστήμη, ανάσταση, επανάσταση, αποστασία, διάσταση, έκσταση, αντεπανάσταση, κατάσταση, αντικατάσταση, αποκατάσταση, εγκατάσταση, υποκατάσταση, παράσταση, αναπαράσταση, αντίσταση, συμπαράσταση, περίσταση, προστασία, υπερπροστασία, ανασύσταση
επίθετα: επιστημονικός, διεπιστημονικός, αναστάσιμος, επαναστατικός, ανάστατος, διαστημικός, εκστατικός, ένσταση, καταστατικός, ακατάστατος, παραστατικός, αντιστασιακός, περιστασιακός, απροστάτευτος, προϊστάμενος, υφιστάμενος, ανυπόστατος
5. Να σχηματίσετε φράσεις στη ΝΕ με τις λέξεις: αποστάτης, σύμβαση, πρόφαση.
- Ο πολιτικός που εγκαταλείπει την πολιτική του παράταξη και προσχωρεί σε μια αντίπαλη ονομάζεται αποστάτης.
- Ο γάμος τους είναι πλέον μια σύμβαση· μένουν μαζί μόνο για τα παιδιά.
- Όλα αυτά είναι προφάσεις· απλώς δεν θέλει να σου πει ευθέως ότι πλέον δεν τον ενδιαφέρεις.
6. Να καταγραφούν οι ρηματικοί τύποι των §2-4 που εκφράζουν τις κύριες ενέργειες του Νικόστρατου και να μεταφερθούν στον ενεστώτα.
πράξας = πράττων
ἔμελλεν = μέλλει
ἀποπλεύσεσθαι = ἀποπλεῖν
καταλιπεῖν = καταλείπειν
ξυνεχώρησεν = ξυγχωρεῖ
ἀνίστη = ἀνίστησι
παρεμυθεῖτο = παραμυθεῖται
ἔπειθεν = πείθει
ἐκώλυσε = κωλύει
7. οἱ οὐκέτι ἔμειναν (75.1): Να γράψετε τη φράση μεταφέροντας το ρήμα στους άλλους χρόνους. (Τα υπόλοιπα παρεπόμενα του ρήματος θα μείνουν αμετάβλητα).
οἱ οὐκέτι ἔμειναν (Αόριστος)
οἱ οὐκέτι μένουσι (Ενεστώτας)
οἱ οὐκέτι ἔμενον (Παρατατικός)
οἱ οὐκέτι μενοῦσι (Μέλλοντας)
οἱ οὐκέτι μεμενήκασι (Παρακείμενος)
οἱ οὐκέτι ἐμεμενήκεσαν (Υπερσυντέλικος)
8. Να καταγραφούν οι αιτιολογικές και χρονικές μετοχές του κεφαλαίου και να αναλυθούν στις αντίστοιχες προτάσεις.
ποιησαμένους: χρονικοϋποθετική μετοχή, η οποία δηλώνει το προσδοκώμενο. = ὅταν ποιήσωνται
πράξας: χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, η οποία εκφράζει το προτερόχρονο. Η χρονική πρόταση που δημιουργείται εκφέρεται με Οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό. = ἐπεί ἔπραξε
πληρώσαντες: χρονικοϋποθετική μετοχή, η οποία δηλώνει το προσδοκώμενο. = ὅταν πληρώσωσι
δείσαντες: αιτιολογική μετοχή, αντικειμενικής αιτιολογίας, εξαρτώμενη από ρήμα αρκτικού χρόνου. = ἐπειδή ἔδεισαν
ὁπλισθεὶς: χρονική μετοχή = ἐπεί ὡπλίσθη (υποκείμενο ὁ δῆμος)
ὡς διανοουμένων: γενική απόλυτη αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας, εξαρτώμενη από ρήμα ιστορικού χρόνου. = ὡς διενοοῦντο
ὁρῶντες: αιτιολογική μετοχή ενεστώτα = ἐπειδή ἑώρων (υποκείμενο οἱ ἄλλοι)
δείσας: αιτιολογική μετοχή αορίστου = ἐπειδή ἔδεισεν (υποκείμενο ὁ δῆμος)
πείσας: χρονική μετοχή αορίστου = ἐπεί ἔπεισεν (υποκείμενο ὁ δῆμος)
9. τῇ δὲ ἐπιγιγνομένη... ὁπλίταις (75.1): Να αναγνωρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς στο κείμενο, του οποίου επισημαίνεται η αρχή και το τέλος.
τῇ ἐπιγιγνομένῃ = επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ἡμέρᾳ
ὁ Διειτρέφους = παράθεση στο Νικόστρατος
στρατηγὸς = παράθεση στο Νικόστρατος
πεντακοσίοις = επιθετικός προσδιορισμός στο ὁπλίταις
10. Στο κείμενο της προηγούμενης άσκησης να καταγραφούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και να δηλωθεί η επιρρηματική σχέση που εκφράζουν.
τῇ ἡμέρᾳ = δοτική του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης παραγίγνεται
βοηθῶν = τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο (Νικόστρατος) του ρήματος παραγίγνεται, το οποίο και προσδιορίζει
ἐκ Ναυπάκτου = εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση από τόπο, που προσδιορίζει το ρήμα παραγίγνεται
ναυσὶ = δοτική της συνοδείας στο ρήμα παραγίγνεται
ὁπλίταις = δοτική της συνοδείας στο ρήμα παραγίγνεται
11. «Ο Θουκυδίδης θέλει να μεταδώσει γνώσεις τελικές μόνιμης αξίας. Κατορθώνει αυτό το πολύ σημαντικό για την εποχή του βήμα με την αποκάλυψη της νομοτέλειας που βρίσκεται πίσω από την ποικιλία και την πολυεδρικότητα των γεγονότων». (Κ.Ν. Παπανικολάου, «Θουκυδίδης», Νέα Παιδεία 4, 1978, σ. 80). Διακρίνετε αυτή τη νομοτέλεια, (δηλ. τη σύνδεση των γεγονότων μέσω της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος), στο Κεφ. 75; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.
Ο Θουκυδίδης παρουσιάζει τα γεγονότα με τρόπο που να καθιστά εμφανή τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος εφόσον κάθε πράξη ή επιλογή των προσώπων προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας προγενέστερης κατάστασης και συνάμα η ίδια συνιστά αιτία για την πρόκληση μιας νέας αντίδρασης. Παρατηρούμε, δηλαδή, πως η άφιξη του Νικόστρατου, που αποτελεί επιλογή των Αθηναίων για την επίτευξη της συμφιλίωσης των αντιμαχόμενων παρατάξεων, με απώτερο στόχο τη σύναψη συμμαχίας ευρείας αποδοχής, προσφέρει στους δημοκρατικούς της Κέρκυρας την ευκαιρία να επιζητήσουν, όχι μια απλή συμφιλίωση, αλλά την πλήρη επικράτησή τους στο νησί.
Έτσι, όταν ο Νικόστρατος αποδέχεται το αίτημά τους να αφήσει πέντε δικά του πλοία με αντάλλαγμα πέντε πλοία επανδρωμένα με Κερκυραίους, οι δημοκρατικοί βρίσκουν την ευκαιρία να απαλλαγούν από τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Κίνηση, ωστόσο, που αποτελεί το έναυσμα έντονων αντιδράσεων, καθώς οι ολιγαρχικοί φοβούμενοι για τη ζωή τους προσπέφτουν ικέτες στα ιερά του νησιού· πράξη που με τη σειρά της λειτουργεί ως πρόφαση πιο δυναμικής αντίδρασης από τη μεριά των δημοκρατικών, οι οποίοι και οπλίζονται προκειμένου να προλάβουν τα υποτιθέμενα σχέδια των ολιγαρχικών.
Η όλη εξέλιξη δίνεται με τη συνεχή χρήση αιτιολογικών προτάσεων, μετοχών και εμπρόθετων προσδιορισμών, ώστε κάθε φορά να είναι εμφανές πως κάθε γεγονός αποτελεί την αιτία για την πρόκληση ενός άλλου γεγονότος. Έχουμε, έτσι, για παράδειγμα, τη γοργή και αλυσιδωτή αντίδραση γεγονότων, μόλις οι δημοκρατικοί επιδιώκουν να επανδρώσουν τα πλοία με ολιγαρχικούς, προκαλώντας τον φόβο σε αυτούς (δείσαντες δὲ ἐκεῖνοι: αιτιολογική μετοχή), κι αμέσως μετά η επίσης υποκειμενική πρόσληψη των γεγονότων από τους δημοκρατικούς (ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ: εμπρόθετος της αιτίας), που τους οδηγεί στο να οπλιστούν οι ίδιοι και να επιδιώξουν τον αφοπλισμό των αντιπάλων τους.
Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75 [Συντακτική ανάλυση]
[1] Tῇ δὲ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους Ἀθηναίων στρατηγὸς παραγίγνεται βοηθῶν ἐκ Ναυπάκτου δώδεκα ναυσὶ καὶ Μεσσηνίων πεντακοσίοις ὁπλίταις·
παραγίγνεται: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο ρήματος. ὁ Διειτρέφους: Παράθεση στο υποκείμενο. στρατηγὸς: Παράθεση στο υποκείμενο. Ἀθηναίων: Γενική κτητική. Tῇ ἐπιγιγνομένῃ: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ἡμέρᾳ: ἡμέρᾳ: Δοτική του χρόνου.
ξύμβασίν τε ἔπρασσε
Κύρια πρόταση
ἔπρασσε: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. ξύμβασίν: Αντικείμενο ρήματος.
καὶ πείθει
πείθει: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο.
ὥστε ξυγχωρῆσαι ἀλλήλοις δέκα μὲν ἄνδρας τοὺς αἰτιωτάτους κρῖναι, τοὺς δ᾽ ἄλλους οἰκεῖν σπονδὰς πρὸς ἀλλήλους ποιησαμένους καὶ πρὸς Ἀθηναίους,
ξυγχωρῆσαι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Κερκυραίους: Εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου. κρῖναι: Τελικό απαρέμφατο ως άμεσο αντικείμενο του ξυγχωρῆσαι (ως υποκείμενο του κρῖναι εννοείται το Κερκυραίους). ἀλλήλοις: Έμμεσο αντικείμενο του ξυγχωρῆσαι. ἄνδρας: Αντικείμενο του απαρεμφάτου κρῖναι. δέκα: Επιθετικός προσδιορισμός. τοὺς αἰτιωτάτους: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρας ή κατηγορούμενο, αν εννοηθεί μια μετοχή ὄντας.
οἳ οὐκέτι ἔμειναν,
ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νομίζειν.
νομίζειν: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Κερκυραίους & τοὺς ἄλλους: Εννοούνται ως υποκείμενα του απαρεμφάτου. τοὺς αὐτοὺς: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. ἐχθροὺς καὶ φίλους: Κατηγορούμενα του αντικειμένου.
[2] Kαὶ ὁ μὲν ταῦτα πράξας ἔμελλεν ἀποπλεύσεσθαι·
ἔμελλεν: Ρήμα. ὁ μὲν: Υποκείμενο ρήματος. ἀποπλεύσεσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία). πράξας: Χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο της μετοχής. ταῦτα: Αντικείμενο της μετοχής.
οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται πείθουσιν αὐτὸν πέντε μὲν ναῦς τῶν αὐτοῦ σφίσι καταλιπεῖν, ἴσας δὲ αὐτοὶ πληρώσαντες ἐκ σφῶν αὐτῶν ξυμπέμψειν.
πείθουσιν: Ρήμα. οἱ προστάται: Υποκείμενο ρήματος. τοῦ δήμου: Γενική αντικειμενική στο προστάται. αὐτὸν: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. καταλιπεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτὸν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). ναῦς: Άμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου. σφίσι: Έμμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου. πέντε: Επιθετικός προσδιορισμός στο ναῦς. τῶν αὐτοῦ: Γενική διαιρετική.
ὅπως ἧσσόν τι ἐν κινήσει ὦσιν οἱ ἐναντίοι
ὦσιν: Ρήμα. οἱ ἐναντίοι: Υποκείμενο. ἐν κινήσει: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης. ἧσσόν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. τι: Αιτιατική της αναφοράς.
[3] Kαὶ ὁ μὲν ξυνεχώρησεν,
ξυνεχώρησεν: Ρημα. ὁ μὲν: Υποκείμενο.
οἱ δὲ τοὺς ἐχθροὺς κατέλεγον ἐς τὰς ναῦς.
κατέλεγον: Ρήμα. οἱ δὲ: Υποκείμενο. τοὺς ἐχθροὺς: Αντικείμενο ρήματος. ἐς τὰς ναῦς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
δείσαντες δὲ ἐκεῖνοι καθίζουσιν ἐς τὸ τῶν Διοσκόρων ἱερόν.
καθίζουσιν: Ρήμα. ἐκεῖνοι: Υποκείμενο ρήματος. ἐς τὸ ἱερόν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. δείσαντες: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τῶν Διοσκόρων: Γενική κτητική.
μὴ ἐς τὰς Ἀθήνας ἀποπεμφθῶσι
ἀποπεμφθῶσι: Ρήμα. ἐκεῖνοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ἐς τὰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
[4] Νικόστρατος δὲ αὐτοὺς ἀνίστη τε
Κύρια πρόταση
ἀνίστη: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο. αὐτοὺς: Αντικείμενο.
καὶ παρεμυθεῖτο.
παρεμυθεῖτο: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. αὐτοὺς: Εννοείται ως αντικείμενο.
Ὡς δ᾽ οὐκ ἔπειθεν,
οὐκ ἔπειθεν: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. αὐτοὺς: Εννοείται ως αντικείμενο.
ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ, ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεῖν ἀπιστίᾳ, τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε
ἔλαβε: Ρήμα. ὁ δῆμος: Υποκείμενο ρήματος. τά ὅπλα: Αντικείμενο ρήματος. αὐτῶν: Γενική κτητική. ἐκ τῶν οἰκιῶν: Εμπρόθετος της προέλευσης.
καὶ αὐτῶν τινὰς διέφθειραν ἄν.
διέφθειραν ἄν: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος (σχήμα κατά το νοούμενο λόγω της χρήσης περιληπτικού ουσιαστικού). τινὰς: Αντικείμενο ρήματος. αὐτῶν: Γενική διαιρετική.
οἷς ἐπέτυχον
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση
ἐπέτυχον: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. οἷς: Αντικείμενο ρήματος.
εἰ μὴ Νικόστρατος ἐκώλυσε,
ἐκώλυσε: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο.
[5] Ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόμενα καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέται
Κύρια πρόταση
καθίζουσιν: Ρήμα. οἱ ἄλλοι: Υποκείμενο ρήματος. ἱκέται: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου. ἐς τὸ ῞Ηραιον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. Ὁρῶντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τὰ γιγνόμενα: Επιθετική μετοχή ως αντικείμενο της μετοχής Ὁρῶντες.
καὶ γίγνονται οὐκ ἐλάσσους τετρακοσίων.
γίγνονται: Ρήμα. οἱ ἄλλοι: Εννοείται ως υποκείμενο. οὐκ ἐλάσσους: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. τετρακοσίων: Γενική συγκριτική.
Ὁ δὲ δῆμος δείσας ἀνίστησί τε αὐτοὺς πείσας
ἀνίστησί: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Υποκείμενο ρήματος. αὐτοὺς: Αντικείμενο ρήματος. δείσας: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (ως αντικείμενό της λειτουργεί η ενδοιαστική πρόταση). πείσας: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (ως αντικείμενο της μετοχής τίθεται το αὐτοὺς).
μή τι νεωτερίσωσιν
Δευτερεύουσα ενδοιαστική πρόταση ως αντικείμενο στη μετοχή δείσας
νεωτερίσωσιν: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. τι: Σύστοιχο αντικείμενο ρήματος.
καὶ διακομίζει ἐς τὴν πρὸ τοῦ Ἡραίου νῆσον,
διακομίζει: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ἐς τὴν νῆσον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. πρὸ τοῦ Ἡραίου: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει το ενώπιον).
καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς διεπέμπετο.
διεπέμπετο: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. τὰ ἐπιτήδεια: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτοῖς: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. ἐκεῖσε: Επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
παραγίγνεται: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο ρήματος. ὁ Διειτρέφους: Παράθεση στο υποκείμενο. στρατηγὸς: Παράθεση στο υποκείμενο. Ἀθηναίων: Γενική κτητική. Tῇ ἐπιγιγνομένῃ: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ἡμέρᾳ: ἡμέρᾳ: Δοτική του χρόνου.
Κύρια πρόταση
ἔπρασσε: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. ξύμβασίν: Αντικείμενο ρήματος.
πείθει: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο.
ξυγχωρῆσαι: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Κερκυραίους: Εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου. κρῖναι: Τελικό απαρέμφατο ως άμεσο αντικείμενο του ξυγχωρῆσαι (ως υποκείμενο του κρῖναι εννοείται το Κερκυραίους). ἀλλήλοις: Έμμεσο αντικείμενο του ξυγχωρῆσαι. ἄνδρας: Αντικείμενο του απαρεμφάτου κρῖναι. δέκα: Επιθετικός προσδιορισμός. τοὺς αἰτιωτάτους: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρας ή κατηγορούμενο, αν εννοηθεί μια μετοχή ὄντας.
νομίζειν: Απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Κερκυραίους & τοὺς ἄλλους: Εννοούνται ως υποκείμενα του απαρεμφάτου. τοὺς αὐτοὺς: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. ἐχθροὺς καὶ φίλους: Κατηγορούμενα του αντικειμένου.
ἔμελλεν: Ρήμα. ὁ μὲν: Υποκείμενο ρήματος. ἀποπλεύσεσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία). πράξας: Χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο της μετοχής. ταῦτα: Αντικείμενο της μετοχής.
πείθουσιν: Ρήμα. οἱ προστάται: Υποκείμενο ρήματος. τοῦ δήμου: Γενική αντικειμενική στο προστάται. αὐτὸν: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. καταλιπεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτὸν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). ναῦς: Άμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου. σφίσι: Έμμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου. πέντε: Επιθετικός προσδιορισμός στο ναῦς. τῶν αὐτοῦ: Γενική διαιρετική.
ὦσιν: Ρήμα. οἱ ἐναντίοι: Υποκείμενο. ἐν κινήσει: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης. ἧσσόν: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. τι: Αιτιατική της αναφοράς.
ξυνεχώρησεν: Ρημα. ὁ μὲν: Υποκείμενο.
κατέλεγον: Ρήμα. οἱ δὲ: Υποκείμενο. τοὺς ἐχθροὺς: Αντικείμενο ρήματος. ἐς τὰς ναῦς: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
καθίζουσιν: Ρήμα. ἐκεῖνοι: Υποκείμενο ρήματος. ἐς τὸ ἱερόν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. δείσαντες: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τῶν Διοσκόρων: Γενική κτητική.
ἀποπεμφθῶσι: Ρήμα. ἐκεῖνοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ἐς τὰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
Κύρια πρόταση
ἀνίστη: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο. αὐτοὺς: Αντικείμενο.
παρεμυθεῖτο: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. αὐτοὺς: Εννοείται ως αντικείμενο.
οὐκ ἔπειθεν: Ρήμα. Νικόστρατος: Εννοείται ως υποκείμενο. αὐτοὺς: Εννοείται ως αντικείμενο.
ἔλαβε: Ρήμα. ὁ δῆμος: Υποκείμενο ρήματος. τά ὅπλα: Αντικείμενο ρήματος. αὐτῶν: Γενική κτητική. ἐκ τῶν οἰκιῶν: Εμπρόθετος της προέλευσης.
διέφθειραν ἄν: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος (σχήμα κατά το νοούμενο λόγω της χρήσης περιληπτικού ουσιαστικού). τινὰς: Αντικείμενο ρήματος. αὐτῶν: Γενική διαιρετική.
Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση
ἐπέτυχον: Ρήμα. ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. οἷς: Αντικείμενο ρήματος.
ἐκώλυσε: Ρήμα. Νικόστρατος: Υποκείμενο.
Κύρια πρόταση
καθίζουσιν: Ρήμα. οἱ ἄλλοι: Υποκείμενο ρήματος. ἱκέται: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου. ἐς τὸ ῞Ηραιον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο. Ὁρῶντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τὰ γιγνόμενα: Επιθετική μετοχή ως αντικείμενο της μετοχής Ὁρῶντες.
γίγνονται: Ρήμα. οἱ ἄλλοι: Εννοείται ως υποκείμενο. οὐκ ἐλάσσους: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. τετρακοσίων: Γενική συγκριτική.
ἀνίστησί: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Υποκείμενο ρήματος. αὐτοὺς: Αντικείμενο ρήματος. δείσας: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (ως αντικείμενό της λειτουργεί η ενδοιαστική πρόταση). πείσας: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (ως αντικείμενο της μετοχής τίθεται το αὐτοὺς).
Δευτερεύουσα ενδοιαστική πρόταση ως αντικείμενο στη μετοχή δείσας
νεωτερίσωσιν: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. τι: Σύστοιχο αντικείμενο ρήματος.
διακομίζει: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ἐς τὴν νῆσον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο. πρὸ τοῦ Ἡραίου: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου (δηλώνει το ενώπιον).
διεπέμπετο: Ρήμα. Ὁ δῆμος: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. τὰ ἐπιτήδεια: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. αὐτοῖς: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. ἐκεῖσε: Επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
.jpg)