Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος M.Ed.
SAPIENS - ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - HARARI YUVAL-NOAH
Παρουσίαση
Εκατό χιλιάδες χρόνια πριν τουλάχιστον έξι "ανθρώπινα" είδη κατοικούσαν στη γη. Σήμερα υπάρχει μόνο ένα: ο Homo Sapiens, δηλαδή εμείς. Πώς τα κατάφερε το είδος μας στη μάχη για την κυριαρχία; Πώς βρέθηκαν οι τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας να στήνουν πόλεις και βασίλεια; Πώς φτάσαμε να πιστεύουμε σε θεούς, σε έθνη και σε ανθρώπινα δικαιώματα; Να εμπιστευόμαστε χρήματα, νόμους και βιβλία; Να υποδουλωνόμαστε σε γραφειοκρατίες, χρονοδιαγράμματα και καταναλωτικά μοντέλα; Και πώς θα είναι ο κόσμος μας στις χιλιετίες που θα έρθουν;
Ο καθηγητής Γιουβάλ Νώε Χαράρι διατρέχει όλη την ανθρώπινη ιστορία, από τους πρώτους ανθρώπους που περπάτησαν στη γη μέχρι τις ριζοσπαστικές -και ενίοτε καταστροφικές- καινοτομίες της Γνωστικής, της Αγροτικής και της Επιστημονικής Επανάστασης. Αντλώντας από ένα τεράστιο φάσμα επιστημών (βιολογία και γενετική, παλαιοντολογία και ιστορία, ανθρωπολογία, κοινωνιολογία και οικονομικά), προσφέρει πρωτότυπες και συχνά διασκεδαστικές απαντήσεις στα πιο κρίσιμα ερωτήματα.
Τολμηρό, πολυδιάστατο, προκλητικό, το "Σάπιενς" θέτει υπό αμφισβήτηση όλα όσα νομίζαμε ότι ξέρουμε για την ανθρώπινη κατάσταση: τις πεποιθήσεις μας, τις πράξεις μας, τη δύναμή μας... και το ίδιο μας το μέλλον. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Η φωτιά μας έδωσε δύναμη. Το κουτσομπολιό μας βοήθησε να συνεργαστούμε. Η γεωργία μάς άνοιξε την όρεξη για περισσότερα. Η μυθολογία διατήρησε το νόμο και την τάξη. Το χρήμα μάς έδωσε κάτι που μπορούμε να εμπιστευτούμε. Οι αντιφάσεις δημιούργησαν τον πολιτισμό. Η επιστήμη μάς έκανε θανάσιμα επικίνδυνους.
Αυτός είναι ο συναρπαστικός απολογισμός της εκπληκτικής μας ιστορίας - από ασήμαντοι πίθηκοι, άρχοντες του κόσμου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου
«Το "Σάπιενς" καταπιάνεται με τα μεγαλύτερα ερωτήματα της ιστορίας και του νεότερου κόσμου, γραμμένο σε μια αλησμόνητα ζωντανή γλώσσα» (Jared Diamond, συγγραφέας του "Όπλα, μικρόβια και ατσάλι")
«Το πολύκροτο "Σάπιενς" του Χαράρι κάνει για την ανθρώπινη εξέλιξη ό,τι έκανε η "Σύντομη ιστορία του χρόνου" του Χώκινγκ για τη φυσική» (Forbes)
«Η εκπληκτική διάνοια του Χαράρι φωτίζει τις μεγαλύτερες τομές στην ανθρώπινη ιστορία... ένα σπουδαίο ανάγνωσμα για σοβαρούς, αναστοχαστικούς σάπιενς» (Washington Post)
«Η σκέψη δεν ήταν ποτέ τόσο απολαυστική» (Booklist)
21 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ - HARARI YUVAL-NOAH
Παρουσίαση
Πώς τα κομπιούτερ και τα ρομπότ αλλάζουν το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης; Πώς αντιμετωπίζεται η επιδημία των fake news; Έχουν ακόμη σημασία τα έθνη και οι θρησκείες; Τι θα 'πρεπε να μαθαίνουμε στα παιδιά μας; Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται πιο γρήγορα από την αντίληψή μας γι' αυτήν, το χάκιν γίνεται μια πολεμική τακτική και ο κόσμος φαίνεται πιο πολωμένος από ποτέ, καλούμαστε να πλοηγήσουμε τη ζωή μας στα αχαρτογράφητα νερά του μέλλοντος, εν μέσω συνεχών και αποπροσανατολιστικών αλλαγών.
Ο Χαράρι ανταποκρίνεται στην πρόκληση. Στα είκοσι ένα εύληπτα κεφάλαια αυτού του βιβλίου προβάλλει τα κρίσιμα ερωτήματα που χρειάζεται να θέσουμε στον εαυτό μας προκειμένου να επιβιώσουμε σ' έναν κόσμο πολύ διαφορετικό απ' αυτόν που ζούμε τώρα. Αξιοποιώντας ιδέες που εισήγαγε στα προηγούμενα έργα του, ξεδιαλύνει τα πιο περίπλοκα πολιτικά, τεχνολογικά, κοινωνικά και υπαρξιακά ζητήματα: Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε κάποια ελευθερία επιλογής όταν μας παρακολουθούν τα Μεγάλα Δεδομένα; Τι μορφή θα έχει το αυριανό εργατικό δυναμικό; Πώς αντιμετωπίζεται η απειλή της τρομοκρατίας; Γιατί η φιλελεύθερη δημοκρατία βρίσκεται σε κρίση;
Η μοναδική ικανότητα του Χαράρι να δείχνει από πού ερχόμαστε και πού πηγαίνουμε έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία εκατομμυρίων αναγνωστών. Εδώ μας προσκαλεί να επανεξετάσουμε τις αξίες που πιστεύουμε, το νόημα της ζωής και την προσωπική μας τοποθέτηση σ' έναν κόσμο γεμάτο θόρυβο και αβεβαιότητα. Γιατί, όταν κατακλύζεται κανείς από ασύνδετες πληροφορίες, η διαύγεια είναι δύναμη. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
HOMO DEUS - ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ - HARARI YUVAL-NOAH
Παρουσίαση
Στα έργα επιστημονικής φαντασίας, οι άνθρωποι πολεμάνε τις μηχανές στο όνομα της ελευθερίας και της ατομικότητας, όμως αυτοί οι ανθρωπιστικοί μύθοι είναι από καιρό ξεπερασμένοι.
Μπορεί η νεωτερική εποχή να έβαλε τον άνθρωπο στη θέση του Θεού, μπορεί τον προηγούμενο αιώνα η ανθρωπότητα να έθεσε υπό έλεγχο το λιμό, τις επιδημίες και τον πόλεμο σήμερα όμως, που έχει βαλθεί να νικήσει τα γηρατειά και το θάνατο και να βρει το κλειδί της ευτυχίας, νέες θεϊκές δυνάμεις δημιουργίας και καταστροφής παίρνουν τη σκυτάλη. Όσο αποκωδικοποιούμε τη δομή του εγκεφάλου και τον γενετικό μας κώδικα χάρη στη βιοτεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη και την επεξεργασία Μεγάλων Δεδομένων, η αυθεντία θα περνάει σε εξωτερικούς αλγόριθμους και οι περισσότεροι άνθρωποι θα γίνονται οικονομικά και πολιτικά ανίσχυροι. Όταν το έξυπνο κινητό μου θα με γνωρίζει καλύτερα απ' ό, τι εγώ και ο Μεγάλος Αδελφός θα μπορεί να παίρνει τις καλύτερες αποφάσεις για λογαριασμό μου, οι δημοκρατικές εκλογές, η ελεύθερη αγορά και οι ίδιοι οι άνθρωποι θα είναι εξίσου παρωχημένοι με τα πέτρινα μαχαίρια και τις κασέτες ήχου. Αν ο 19ος αιώνας, με τη Βιομηχανική Επανάσταση, έφερε την εργατική τάξη, ο 21ος θα δημιουργήσει μια νέα τεράστια "άχρηστη τάξη".
Μετά από 50.000 χρόνια, ο Χόμο σάπιενς (έμφρων άνθρωπος) θα δώσει τη θέση του στον Χόμο ντέους (άνθρωπο-θεό) κι ο κόσμος θα αποκτήσει νέους αφέντες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η ΖΩΗ ΣΗΜΕΡΑ, ΑΛΛΟΤΕ, ΑΛΛΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ - Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ - ΜΑΝΕΤΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Παρουσίαση
Γιατί το νερό και ο άνθρακας είναι τόσο απαραίτητα για τη ζωή; Πώς χρησιμοποιεί η ζωή την ηλιακή ενέργεια για να κρατά σε τάξη το κύτταρο; Γιατί είναι αδιανόητη μια ζωή χωρίς δαρβινική εξέλιξη; Από πού προήλθε η ζωή και ποια τα ορόσημα στην ιστορία της; Πώς περιπλέκει τα πράγματα η πολιτισμική εξέλιξη, όταν εμφανίζεται η ανθρώπινη νοημοσύνη; Τελικά, πώς επηρεάζει η πολιτισμική εξέλιξη τη βιολογία, την υγεία και τον ψυχισμό του Homo sapiens;
Υπάρχει ζωή αλλού στο Σύμπαν; Αν ναι, παρέμεινε απλή ή εξελίχτηκε μέχρι την εμφάνιση νοημοσύνης και τεχνολογικού πολιτισμού; Και, εντέλει, η νοημοσύνη τι είναι; Αν όντως υπάρχουν άλλοι πολιτισμοί, γιατί δεν δίνουν σημεία ζωής; Μήπως οι συμπτώσεις στην περίπτωση της Γης ευνοούσαν σκανδαλωδώς την εμφάνιση ευφυΐας; Μήπως είμαστε μια σπάνια, ιδιάζουσα, ίσως και μοναδική περίπτωση;
Ποιο το μέλλον της ζωής και της ανθρωπότητας; Πού μπορεί να οδηγήσει η αλληλεπίδραση πλανητικής, γεωλογικής, βιολογικής, πολιτισμικής και τεχνολογικής εξέλιξης; Άραγε ο υπερπληθυσμός, η εξάντληση των πόρων, η κλιματική αλλαγή και η μείωση της βιοποικιλότητας απειλούν τη ζωή, και ειδικά τον άνθρωπο; Ή μόνο τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές της ανθρωπότητας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν τις τελευταίες χιλιετίες; Έχουν όλα ημερομηνία λήξεως;
Αυτό το βιβλίο δεν προϋποθέτει ειδικές επιστημονικές γνώσεις. Απευθύνεται στον φιλοπερίεργο αναγνώστη που θέλει να καταλάβει τον κόσμο που τον περιβάλλει και να τοποθετήσει τον εαυτό του μέσα σ' αυτόν. Απευθύνεται επίσης στον ειδικό που θέλει να ανακαλύψει πάλι τις θεμελιώδες έννοιες της βιολογικής επιστήμης. Η διερεύνηση του φαινομένου της ζωής δεν θα πάψει ποτέ να είναι συναρπαστική! (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
ΠΕΡΑ ΑΠ' ΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ - ΔΟΚΙΜΙΑ ΕΝΟΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, ΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ - SCHATZ GOTTFRIED
Παρουσίαση
Μπορεί κάποιο παράσιτο να οδηγήσει ένα έντομο στην "αυτοκτονία" και τον άνθρωπο στη σχιζοφρένεια; Μπορεί η "σιωπή" ενός γονιδίου να επηρεάζει τον καρκίνο; Τι ρόλο παίζει το βιολογικό μας ρολόι στη θεραπεία του; Θα φθάσει ο άνθρωπος να ζει εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, εφαρμόζοντας τον κατάλληλο συνδυασμό χημικών και γενετικών στρατηγικών; Μήπως η ξαφνική επιτάχυνση στην εξελικτική πορεία των θηλαστικών, άρα και του είδους μας, οφείλεται στο κύμα ρετροϊών που κατέκλυσε τη Γη πριν από 170 εκατομμύρια χρόνια; Ποιες φοβερές γυναίκες καταλαβαίνουν το ψέμα απ' το χρώμα του προσώπου μας και πόσο κίνδυνο μπορεί να κρύβει μια ζωή χωρίς πόνο; Γιατί τα μιτοχόνδρια οδήγησαν στον θάνατο την 27χρονη Σουηδέζα που ίδρωνε ακόμα κι αν έκανε πολύ κρύο; Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας αναζητά, με τρόπο που συχνά ξαφνιάζει, τις απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα και σε πολλά άλλα. Με ύφος αφηγηματικό, συχνά σε πρώτο πρόσωπο και πάντα με διάθεση φιλοσοφική, ενίοτε και ποιητική, ο συγγραφέας μεταφέρει τον αναγνώστη σ' έναν κόσμο συναρπαστικό, που ως τώρα έμοιαζε δυσνόητος και απρόσιτος: τον αόρατο κόσμο της Μοριακής και Κυτταρικής Βιολογίας, της Βιοχημείας και της Γενετικής. Τον κόσμο της αυτογνωσίας μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η εντυπωσιακή πρόοδος της βιολογίας στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών αλλά και ο αντίκτυπός της στη ζωή μας (υπαρκτός ή εικαζόμενος) είχαν ως συνέπεια να φέρουν πιο κοντά στον μέσο άνθρωπο αυτό το επιστημονικό πεδίο που τον περασμένο αιώνα δεν ήταν παρά αντικείμενο των λίγων. Αλλά, όπως συμβαίνει συχνά με τις επιστήμες, η γνωριμία μας σπανίως είναι ουσιαστική και σε βάθος. Κατά καιρούς ακούμε κάτι που μας εντυπωσιάζει ή μας ενδιαφέρει προσωπικά, αλλά η πληροφόρηση των περισσοτέρων εξ ημών είναι επιφανειακή. Μέχρι που έρχεται μια μέρα που χρειάζεται να πάρουμε αποφάσεις βασισμένες σε γνώσεις που πιθανότατα δεν έχουμε. Σκεφθείτε το: άνθρωποι που ποτέ στο σχολείο δεν διδάχθηκαν τι θα πει γονίδιο ή DNA καλούνται να αποφασίσουν αν θα προβούν σε εξετάσεις για γονίδια που συνδέονται με την ανάπτυξη καρκίνου. Ή υποψήφιοι γονείς που φέρουν μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε γέννηση απογόνων με βαρύτατα νοσήματα καλούνται να αποφασίσουν αν και πώς θα αποκτήσουν παιδιά. Ή ακόμη, το πιο ανώδυνο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, καλούμαστε όλοι να αποφασίσουμε αν θέλουμε ή δεν θέλουμε γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες, χωρίς πιθανότατα να έχουμε καταλάβει ακριβώς περί τίνος πρόκειται.
Μια λύση θα ήταν να πάρει κανείς τα εγχειρίδια βιολογίας και να αρχίσει την προσωπική επιμόρφωση με συστηματικό διάβασμα. Αλλά πού καιρός για τέτοιες πολυτέλειες! Η άλλη θα ήταν να διαβάσει το απόσταγμα της σοφίας ενός επιστήμονα που αφενός είναι γνώστης του πεδίου και αφετέρου διαθέτει το χάρισμα να μεταδίδει τις γνώσεις του χωρίς να καταφεύγει σε χρήση δυσνόητης ορολογίας. Μια τέτοια ακριβώς περίπτωση είναι το βιβλίο του γερμανού βιοχημικού Gottfried Schatz, ο οποίος μέσα σε 20 μικρά δοκίμια πετυχαίνει να μας βάλει στο νόημα χωρίς να μας κουράσει. (ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ, Βήμα SCIENCE, 26/2/2012)
ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΕΝΑΣ ΚΗΠΟΣ ΓΕΜΑΤΟΣ ΘΑΥΜΑΤΑ - SCHATZ GOTTFRIED
Παρουσίαση
Γιατί δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας και σε τι διαφέρουμε απ' τους χιμπατζήδες; Τι είναι η επιγενετική και γιατί η τρυφερότητα κατά τον θηλασμό καθορίζει πώς θα συμπεριφέρεται το νεογέννητο ποντικάκι σε όλη τη μετέπειτα ζωή του; Πώς μετατρέπεται σε αχαλίνωτο Δον Ζουάν ένας μονογαμικός αρουραίος και πώς επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη ή η κοκαΐνη; Γιατί στον πόλεμο κατά των μικροβίων χαμένοι θα είμαστε πάντα εμείς; Σε τι παραπέμπουν οι "πρωτόγονοι" μονοκύτταροι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται σε νερά που κοχλάζουν; Τι πληροφορίες μας δίνουν για τη ζωή σε άλλους πλανήτες οι διαστημοσυσκευές που έχουμε στείλει;
Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας αναζητά τις απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα και σε πολλά ακόμη. Κάθε ένα από τα 19 μικρά δοκίμιά του είναι σαν ένα παραμύθι, όπως γράφει στον πρόλογο ο νομπελίστας Rolf Zinkernagel. Με ύφος αφηγηματικό -συχνά σε πρώτο πρόσωπο- και διάθεση στοχαστική, ενίοτε ποιητική, μας μεταφέρει σ' έναν κήπο γεμάτο θαύματα, τον αόρατο κήπο της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής - τον κήπο της αυτογνωσίας μας.
Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του Gottfried Schatz στα ελληνικά. Όπως και το πρώτο, Πέρα απ' τα γονίδια (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2011), περιλαμβάνει μια σειρά άρθρων-δοκιμίων που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην έγκυρη ελβετική εφημερίδα Neue Zurcher Zeitung. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
FACTFULNESS - ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΜΕ ΛΑΘΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΜΑΣ - ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠ' Ο,ΤΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ - ROSLING HANS
Παρουσίαση
"...Ελπίζω ότι εκατομμύρια αναγνώστες στον πλανήτη θα διαβάσουν το βιβλίο, θα συνειδητοποιήσουν τους ξεπερασμένους τρόπους θέασης του κόσμου μας και θα εκτιμήσουν το όνειρο ολόκληρης ζωής του συγγραφέα. Όταν διαβάσετε το Factfulness, μοιραστείτε το με άλλους. [...]". (Madhukar Pai, καθηγητής επιδημιολογίας, Πανεπιστήμιο McGill)
"...Ένα απίστευτο ανάγνωσμα, περιεκτικό και αναζωογονητικό [...], ένα αντίδοτο στην αρνητικότητα και στην απόγνωση. [...] Τρία λεπτά συντροφιά με τον Rosling αρκούν για να αλλάξετε άποψη για τον κόσμο μας". (Nature)
"Τα ευπώλητα βιβλία της στατιστικής είναι τόσο σπάνια όσο οι μονόκεροι. Το να βρίσκεται ένα τέτοιο βιβλίο πρώτο στους σχετικούς καταλόγους είναι τόσο σπάνιο όσο ένας μονόκερος στη Σελήνη. Το Factfulness είναι ένα τέτοιο σεληνιακό πλάσμα. [...] Καθηλωτικό ανάγνωσμα". (The Times)
"...Αυτό είναι η "εγκυρογνωμοσύνη": η κατανόηση ως πηγή ψυχικής ειρήνης. Όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική άσκηση, μπορεί και πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινής ζωής όλων μας. Αρχίστε να την εφαρμόζετε και θα παίρνετε καλύτερες αποφάσεις, θα παραμένετε σε εγρήγορση έναντι των πραγματικών κινδύνων και δυνατοτήτων και θα πάψετε να είστε συνεχώς αγχωμένοι με τα λάθος πράγματα". (The Guardian)
Στο βιβλίο αυτό, ο Olivier Sibony, καθηγητής στρατηγικής και σύμβουλος επιχειρήσεων, παρουσιάζει δεκάδες συναρπαστικές μελέτες περιπτώσεων προκειμένου να δείξει τον τρόπο με τον οποίο οι γνωστικές μεροληψίες μάς οδηγούν όλους -ακόμη και τους πιο καταξιωμένους θρύλους των επιχειρήσεων- σε εννέα συνηθισμένες παγίδες λήψης αποφάσεων. Αλλά αντί να αναμασά τις παλαιές τεχνικές "απομεροληψίας", οι οποίες επανειλημμένως έχουν απογοητεύσει όσους τις έχουν χρησιμοποιήσει, μας εξηγεί ότι ο καλύτερος τρόπος να αποφύγουμε τον σκόπελο των γνωστικών μεροληψιών είναι να επινοήσουμε μια αποτελεσματική αρχιτεκτονική λήψης αποφάσεων - ένα σύστημα τεχνικών και διαδικασιών το οποίο αξιοποιεί τη συλλογική νοημοσύνη και μας βοηθά, των ηγετών συμπεριλαμβανομένων, να καταλήγουμε στις καλύτερες δυνατές αποφάσεις. Προς τούτο, μας παραθέτει σαράντα συγκεκριμένες μεθόδους.
Ξεχωρίζοντας για τη σαφήνεια και την πρακτικότητα του μηνύματός του, το βιβλίο συμπυκνώνει τις νεότερες εξελίξεις της συμπεριφορικής οικονομικής και της γνωστικής ψυχολογίας σε εύχρηστα εργαλεία για τη λήψη έξυπνων και αποτελεσματικών αποφάσεων στο πεδίο των επιχειρήσεων αλλά και της καθημερινής ζωής. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)