Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο έχουμε πρόσβαση και καταναλώνουμε πληροφορίες. Με λίγα μόνο κλικ, μπορούμε πλέον να έχουμε πρόσβαση σε ειδήσεις, απόψεις και γνώσεις από όλο τον κόσμο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας και πολλοί από εμάς βασίζονται σε αυτά για να παραμένουν ενημερωμένοι. Ωστόσο, ελλοχεύουν κίνδυνοι σχετικά με τον ρόλο τους στην πληροφόρηση.
Η πρώτη παγίδα των κοινωνικών πλατφορμών ως πηγών πληροφόρησης είναι η διάδοση ψευδών ειδήσεων. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν καταστήσει εύκολο για τον καθένα να μοιράζεται πληροφορίες χωρίς κανένα έλεγχο των γεγονότων ή επαλήθευση. Αυτό έχει οδηγήσει στη διάδοση ψευδών πληροφοριών και φημών, οι οποίες μπορεί να είναι επιζήμιες για τα άτομα και την κοινωνία στο σύνολό της. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ψευδείς ειδήσεις έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διάδοση μίσους, την προώθηση θεωριών συνωμοσίας και την παραπληροφόρηση του κοινού. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν προσπαθήσει να καταπολεμήσουν τις ψευδείς ειδήσεις εισάγοντας εργαλεία ελέγχου των γεγονότων, αλλά το πρόβλημα παραμένει.
Η δεύτερη παγίδα των κοινωνικών πλατφορμών είναι η άνοδος των θαλάμων απομόνωσης. Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί για να μας δείχνουν περιεχόμενο με το οποίο είναι πιθανό να ασχοληθούμε και να συμφωνήσουμε, επειδή παλαιότερα έχουμε δηλώσει μία σχετική αρεσκεία. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό να βλέπουμε περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις προκαταλήψεις και τις πεποιθήσεις μας, αντί να τις αμφισβητεί. Ως αποτέλεσμα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει θαλάμους ηχούς, όπου οι άνθρωποι εκτίθενται σε ένα στενό φάσμα προοπτικών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πόλωση και εξτρεμισμό.
Η τρίτη παγίδα των κοινωνικών πλατφορμών είναι η έλλειψη πλαισίου. Το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι συχνά απογυμνωμένο από τα συμφραζόμενα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και παρερμηνείες. Για παράδειγμα, ένα σύντομο βιντεοκλίπ που έχει αφαιρεθεί από το πλαίσιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μιας ψευδούς αφήγησης. Αυτό μπορεί να αποβεί επιζήμιο για τα άτομα και τους οργανισμούς που παρουσιάζονται λανθασμένα.
Η τέταρτη παγίδα των κοινωνικών πλατφορμών είναι η έλλειψη λογοδοσίας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι υπεύθυνα για το περιεχόμενο που αναρτάται στις πλατφόρμες τους. Αυτό σημαίνει ότι δεν ευθύνονται για τη ζημία που προκαλείται από παραπληροφόρηση, ρητορική μίσους ή άλλο επιβλαβές περιεχόμενο. Αυτή η έλλειψη λογοδοσίας έχει οδηγήσει σε αύξηση της διαδικτυακής παρενόχλησης, της ρητορικής μίσους και του διαδικτυακού εκφοβισμού.
Η πέμπτη παγίδα των κοινωνικών πλατφορμών είναι ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν συνδεθεί με την κατάθλιψη, το άγχος και άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να δημιουργήσουν αισθήματα ανεπάρκειας, άγχους και μοναξιάς. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί επίσης να προκαλέσουν εθισμό, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καταναγκαστική συμπεριφορά και απώλεια παραγωγικότητας.
Συμπερασματικά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο έχουμε πρόσβαση και καταναλώνουμε πληροφορίες. Ωστόσο, οι κοινωνικές πλατφόρμες έχουν τις παγίδες τους όσον αφορά το ρόλο των πληροφοριών. Οι ψευδείς ειδήσεις, οι θάλαμοι ηχούς, η έλλειψη πλαισίου, η έλλειψη λογοδοσίας και ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία είναι μερικά από τα μειονεκτήματα των κοινωνικών πλατφορμών ως πηγών πληροφόρησης. Είναι σημαντικό να έχουμε επίγνωση αυτών των παγίδων και να είμαστε κριτικοί απέναντι στις πληροφορίες που καταναλώνουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.