Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Στο δημοκρατικό πολίτευμα, λίγα φαινόμενα είναι τόσο ανησυχητικά όσο το αυξανόμενο ποσοστό αποχής από τις εκλογές. Οι επιπτώσεις αυτής της απάθειας και της απομάκρυνσης στον ιστό της κοινωνίας είναι σημαντικές. Γι' αυτό είναι σημαντικό να εξεταστούν οι ρίζες αυτής της επιλογής, η διάβρωση των δημοκρατικών ιδεωδών που σηματοδοτεί και η επείγουσα ανάγκη για συλλογική δράση για την αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής ανησυχίας.
I. Η ουσία της δημοκρατίας και ο ρόλος των εκλογών:
Η δημοκρατία, στον πυρήνα της, στηρίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας - την ιδέα ότι η εξουσία πηγάζει από τον λαό. Οι εκλογές, επομένως, γίνονται ο κρίσιμος αγωγός μέσω του οποίου οι πολίτες ασκούν τη φωνή τους, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας συλλογικής βούλησης που ορίζει το πεπρωμένο ενός έθνους. Με την αποχή από τις εκλογές, τα άτομα παραδίδουν οικειοθελώς την εγγενή τους δράση, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την ουσία της δημοκρατίας. Αυτή η αδράνεια ισοδυναμεί με προδοσία των δημοκρατικών ιδανικών.
II. Οι ρίζες της αποχής:
Για να κατανοήσει κανείς την ανησυχητική αύξηση της αποχής, πρέπει να εμβαθύνει στο κοινωνικοπολιτικό τοπίο που γεννά αυτή την απογοήτευση. Η αποξένωση από τις παραδοσιακές πολιτικές δομές, οι αυξανόμενες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και η αίσθηση απομάκρυνσης από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχουν συμβάλει συλλογικά σε μια διάχυτη απάθεια μεταξύ των πολιτών. Η διάβρωση της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς, που μαστίζονται από τη διαφθορά και τα ιδιοτελή συμφέροντα, επιδεινώνει περαιτέρω αυτή την απογοήτευση. Η αποχή, λοιπόν, γίνεται ένα μέσο διαμαρτυρίας - μια έκφραση δυσαρέσκειας και απογοήτευσης για ένα σύστημα που φαίνεται να έχει εγκαταλείψει τη δημοκρατική του εντολή.
III. Οι επικίνδυνες συνέπειες της αποχής:
Η απάθεια και η απομάκρυνση από την εκλογική διαδικασία δε συμβαίνουν στο κενό -αντηχούν σε ολόκληρη την κοινωνία, ρίχνοντας μια σκιά πάνω στα δημοκρατικά ιδεώδη. Πρώτον, η αποχή διαιωνίζει έναν κύκλο πολιτικής στασιμότητας, ενισχύοντας την εξουσία των κατεστημένων συμφερόντων και περιορίζοντας την εκπροσώπηση διαφορετικών φωνών. Κατά συνέπεια, οι περιθωριοποιημένοι και οι ευάλωτοι μένουν ακόμη περισσότερο χωρίς δικαιώματα, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Δεύτερον, η απουσία ευρείας συμμετοχής στις εκλογές αποδυναμώνει τη νομιμότητα των δημοκρατικών θεσμών. Όταν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού επιλέγει να μη συμμετέχει στην εκλογική διαδικασία, η διακυβέρνηση που προκύπτει δεν έχει το ηθικό κύρος που απαιτείται για να κυβερνά δίκαια και ισότιμα. Η διάβρωση της δημοκρατικής νομιμότητας γεννά απογοήτευση, αποξενώνοντας περαιτέρω τους πολίτες και αυξάνοντας την κοινωνική αναταραχή.
IV. Αναζωπύρωση της φλόγας της δημοκρατίας:
Ενώ το φάντασμα της εκτεταμένης αποχής ρίχνει μια ζοφερή σκιά στα δημοκρατικά μας ιδανικά, υπάρχει ακόμα ελπίδα να αναζωπυρωθεί η φλόγα της συμμετοχικής διακυβέρνησης. Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την αποκαρδιωτική τάση, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις βαθύτερες αιτίες της αποξένωσης και της απογοήτευσης.
Η εκπαίδευση, όπως πάντα, κατέχει το κλειδί για την ενδυνάμωση των πολιτών και την προώθηση ενός ενημερωμένου και δεσμευμένου εκλογικού σώματος. Εφοδιάζοντας τα άτομα με δεξιότητες κριτικής σκέψης, ιστορική συνείδηση και βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών της εξουσίας, μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και να αποκαταστήσουμε την πίστη στη δημοκρατική διαδικασία.
Επιπλέον, η προώθηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στους πολιτικούς θεσμούς είναι επιτακτική ανάγκη. Αυστηρότεροι κανονισμοί για τη χρηματοδότηση εκστρατειών, μηχανισμοί για την καταπολέμηση της διαφθοράς και ανοικτοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των εκλεγμένων αντιπροσώπων και των ψηφοφόρων μπορούν να συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της νομιμότητας.
Τελικά, η καταπολέμηση της αποχής απαιτεί συλλογική προσπάθεια, διότι η επιβίωση και η άνθηση της δημοκρατίας βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή και εμπλοκή των πολιτών της. Πρέπει να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας τα λόγια του Thomas Paine, ο οποίος δήλωσε εύγλωττα: "Το δικαίωμα της ψήφου για την εκλογή αντιπροσώπων είναι το πρωταρχικό δικαίωμα με το οποίο προστατεύονται τα άλλα δικαιώματα. Η αφαίρεση αυτού του δικαιώματος είναι σαν να υποβιβάζεις τον άνθρωπο στη δουλεία".
Συμπέρασμα:
Το υψηλό επίπεδο αποχής από τις εκλογές αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τη δημοκρατία και τις αρχές της αυτοδιοίκησης. Οι επιπτώσεις της είναι πολλαπλές και επηρεάζουν τη δημοκρατική νομιμότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και εν γένει την ίδια την ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι κρίσιμης σημασίας να ξεπεράσουμε ως κοινωνία την απάθεια και την απομάκρυνση, διότι η ζωτικότητα της δημοκρατίας εξαρτάται από την ακλόνητη δέσμευσή μας για ενεργό συμμετοχή, συλλογική δράση και την αταλάντευτη επιδίωξη μιας πιο δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας. Μόνο μέσα από τις συντονισμένες προσπάθειές μας μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι φλόγες της δημοκρατίας θα συνεχίσουν να καίνε έντονα, φωτίζοντας το δρόμο προς ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.