ΞΕΝΟΦΩΝΤΑΣ
Λίγα λόγια για τον Ξενοφώντα (μεταξύ 431 και 429 π.Χ.-
μετά το 355 π.Χ.)
· Γεννήθηκε στον δήμο Ερχιάς
της Αττικής, ο πατέρας του (Γρύλλος) ήταν εύπορος κτηματίας, πήρε καλή μόρφωση
και υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων.
· Έζησε τις
περιπέτειες της Αθήνας στα ταραγμένα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου ως την
ήττα του 404 π.Χ., την άνοδο των τριάκοντα τυράννων στην εξουσία και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.Χ.
· Συμμετείχε στην εκστρατεία του Κύρου (για την εκθρόνιση
του αδερφού του), μετά τον θάνατο του οποίου ανέλαβε
ηγετικές πρωτοβουλίες για την επιστροφή των μισθοφόρων στην Ελλάδα.
· Γνώρισε τον
Αγησίλαο, εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητά του, τον ακολούθησε μαζί με τον
σπαρτιατικό στρατό στη μάχη της Κορωνείας, εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού και τον ακολούθησε
στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς.
· Η εξορία του από την Αθήνα
ήταν δικαιολογημένη.
· Οι
Σπαρτιάτες του προσέφεραν προξενία (= άδεια διαμονής στη Σπάρτη) και του
παραχώρησαν ένα κτήμα στον Σκιλλούντα (κοντά στην Ολυμπία), όπου έζησε είκοσι
χρόνια με τη γυναίκα του και τους δύο γιους
του και ασχολήθηκε με τη συγγραφή πολλών έργων
του.
· Ο
Ξενοφώντας επιστρέφει στην Αθήνα (άγνωστο το πότε) όταν Αθήνα και Σπάρτη καλούνται να αντιμετωπίσουν έναν κοινό εχθρό,
τους Θηβαίους και στέλνει τους δύο γιους του να
υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό.
1. Ποιες προσωπικότητες ήταν τα πρότυπα
του Ξενοφώντα και ποια
προσόντα τουςθαύμαζε;
Δύο ιστορικές μορφές
άσκησαν βαθύτατη επίδραση
στην προσωπικότητα και στις
ιδέες του Ξενοφώντα. Ο Σωκράτης για το πρότυπο ζωής που πρόβαλε και ο Αγησίλαος
με τα ηγετικά προσόντα και την απλότητα της συμπεριφοράς του (σχ. Βιβλίο, σελ
30).
2. Τι γνωρίζετε
για τη συγγραφική του παραγωγή;
Δεν είναι εύκολη ούτε η ειδολογική ούτε η χρονολογική κατάταξη των έργων
του. Η χρονολόγηση των έργων του στηρίζεται σε «εσωτερικές μαρτυρίες» (= αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα που
μπορούν να χρονολογηθούν από άλλες πηγές) και στην προσεκτική μελέτη του ύφους
του. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η συγγραφική του παραγωγή άρχισε όταν
εγκαταστάθηκε στον Σκιλλούντα και εντάθηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Πιθανότατα προηγήθηκαν τα λεγόμενα ιστορικά
έργα του
(Κύρου Ἀνάβασις, Ἑλληνικά,
Ἀγησίλαος, Λακεδαιμονίων Πολιτεία, Κύρου Παιδεία), ακολούθησαν τα σωκρατικά
(Ἀπολογία Σωκράτους, Ἀπομνημονεύματα Σωκράτους, Συμπόσιον, Οἰκονομικός) και
τελευταία γράφτηκαν τα διδακτικά
(Περὶ ἱππικῆς,
Ἱππαρχικός, Ἱέρων, Πόροι
ή Περὶ Προσόδων) (σχ. Βιβλίο, σελ. 30-31).
3. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία της συγγραφικής ικανότητας του Ξενοφώντα;
·
η σαφήνεια και η ακρίβεια
στην έκφραση
· η απόλυτη
ακρίβεια της περιγραφής των χώρων, όπου εξελίχθηκαν τα γεγονότα
·
η ζωντάνια της γραφής που θυμίζει «ικανό
ρεπόρτερ»
·
η ιδεολογική του συνέπεια και η πίστη του
σε αξίες
· η ικανότητά
του να ζωντανεύει με δραματική ένταση μεμονωμένες εντυπωσιακές σκηνές,
των οποίων η περιγραφή φτάνει
σε κορυφαία επιτεύγματα
· η απλότητα του ύφους
του και η καθαρότητα των νοημάτων
· η ποικιλία των θεμάτων
και των ενδιαφερόντων
· το απλοποιημένο αττικό ιδίωμα στο λεξιλόγιο, στο τυπικό και στη σύνταξη (σχ. Βιβλίο, σελ. 30-32)
4. Ποιες αξίες κυριαρχούν στη σκέψη του και στις κρίσεις του για τα ιστορικά
γεγονότα;
·
το ευγενές ήθος και η ανθρωπιά
·
η εντιμότητα και η ειλικρίνεια
·
η πίστη και ο σεβασμός
στο θείο
·
οι θεοί ως εγγυητές της ηθικής τάξης
·
η τήρηση των λόγων και των όρκων
·
η αναγκαιότητα της πειθαρχίας
·
η αρετή της ανάληψης της πρωτοβουλίας
·
το πρότυπο του ιδανικού ηγέτη (σχ. Βιβλίο, σελ. 32-33)
5. Πώς χαρακτήριζαν οι μελετητές τον Ξενοφώντα;
Οι χαρακτηρισμοί «ἀττική μέλισσα»
και «ἀττική μοῦσα» δείχνουν τον θαυμασμό
των μελετητών του για τη γλώσσα του αλλά δεν είναι απολύτως θεμελιωμένοι (σχ.
Βιβλίο, σελ. 33).
.png)