Το 1611, ο Γαλιλαίος παρουσίασε τη νέα του εφεύρεση, αλλά δεν ήξερε πώς να την ονομάσει. Τη λύση την έδωσε ένας Έλληνας λόγιος που η Ιστορία ξέχασε: ο Ιωάννης Δημησιάνος. Γνωρίστε την απίστευτη ιστορία πίσω από τη λέξη «τηλεσκόπιο».
Κάθε μεγάλη ανακάλυψη χρειάζεται ένα όνομα. Και μερικές φορές, η ιστορία του ονόματος είναι εξίσου συναρπαστική με την ίδια την ανακάλυψη. Αυτή είναι η ιστορία ενός σχεδόν ξεχασμένου Έλληνα, ενός λόγιου από την Κεφαλονιά που, χωρίς να αφήσει πίσω του βιβλία ή θεωρίες, χάρισε στην ανθρωπότητα μία μόνο λέξη. Αλλά ήταν η λέξη που θα περιέγραφε το ίδιο το Σύμπαν.
Ένας Έλληνας στη Ρώμη του Γαλιλαίου
Ο Ιωάννης Δημησιάνος ήταν ένας άνθρωπος της εποχής του, της Αναγέννησης. Ένας πολυμαθής λόγιος που μιλούσε άπταιστα ελληνικά και λατινικά, και κατανοούσε σε βάθος τη θεολογία και τα μαθηματικά. Αν και γεννήθηκε στην Κεφαλονιά, το πνεύμα του τον ταξίδεψε στην καρδιά της επιστημονικής επανάστασης: τη Ρώμη.
Εκεί, έγινε μέλος της περίφημης «Ακαδημίας των Λυγκέων» (Accademia dei Lincei), μιας πρωτοποριακής ομάδας επιστημόνων που είχαν ορκιστεί να μελετούν τη φύση με την οξυδέρκεια του λύγκα. Σε αυτή την Ακαδημία ανήκε και ο σπουδαιότερος αστρονόμος της εποχής: ο Γαλιλαίος Γαλιλέι.
Η νύχτα που γεννήθηκε μια λέξη
Το ημερολόγιο έγραφε 14 Απριλίου 1611. Η Ακαδημία των Λυγκέων οργάνωσε ένα ιστορικό συμπόσιο προς τιμήν του Γαλιλαίου. Μετά το δείπνο, ο μεγάλος αστρονόμος έκανε αυτό που περίμεναν όλοι: έστησε στον κήπο το παράξενο όργανό του, τη διόπτρα του, και κάλεσε τους παρευρισκόμενους να κοιτάξουν τον νυχτερινό ουρανό.
Για πρώτη φορά, οι πιο λαμπροί άνθρωποι της Ρώμης είδαν με τα μάτια τους τους κρατήρες της Σελήνης, τους τέσσερις δορυφόρους του Δία και τα αμέτρητα άστρα του Γαλαξία. Η στιγμή ήταν μαγική, σχεδόν μεταφυσική. Όλοι έμειναν άφωνοι μπροστά στο θαύμα. Όμως, εκείνο το όργανο δεν είχε ακόμα το δικό του, μοναδικό όνομα.
"Τηλέ" + "σκοπείν" = τηλεσκόπιον
Ήταν ο Ιωάννης Δημησιάνος που βρήκε τη λύση. Ακούγοντας τις περιγραφές και κατανοώντας τη βαθύτερη σημασία της εφεύρεσης, πρότεινε μια νέα, σύνθετη λέξη, βγαλμένη κατευθείαν από την αρχαία ελληνική γλώσσα:
Τηλεσκόπιον. Από το «τηλέ» (μακριά) και το «σκοπείν» (παρατηρώ, εξετάζω).
Η λέξη ήταν τέλεια. Απλή, περιγραφική, εύηχη. Ο ιδρυτής της Ακαδημίας, Φεντερίκο Τσέζι, ενθουσιάστηκε. Στον ίδιο τον Γαλιλαίο άρεσε τόσο πολύ, που την υιοθέτησε αμέσως. Από εκείνη τη νύχτα, μια ελληνική λέξη έγινε το παγκόσμιο όνομα για το εργαλείο που θα άλλαζε για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο.
Η κληρονομιά μιας λέξης και η σιωπή της ιστορίας
Ο Ιωάννης Δημησιάνος πέθανε τρία χρόνια αργότερα, το 1614. Η Ιστορία σχεδόν τον ξέχασε. Δεν υπάρχει κανένα γνωστό πορτρέτο του, κανένα άγαλμα, κανένα βιβλίο του δεν διασώθηκε. Η μοναδική του κληρονομιά ήταν αυτή η μία και μοναδική λέξη.
Κι όμως, πόσο σπουδαία κληρονομιά.
Σήμερα, μπορεί να μη θυμόμαστε το πρόσωπό του, αλλά κάθε φορά που ένας επιστήμονας στοχεύει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, κάθε φορά που ένα παιδί κοιτάζει τα άστρα από ένα ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο, κάθε φορά που κάποιος, οπουδήποτε στον πλανήτη, λέει αυτή τη λέξη, μιλάει ελληνικά. Και χωρίς να το ξέρει, δικαιώνει τη μνήμη του άγνωστου Έλληνα που βάφτισε την πύλη μας προς το Σύμπαν.