Κάτω από τη φασαρία και την κίνηση της σύγχρονης Αθήνας, βρίσκεται μια άλλη, κρυφή πόλη. Η κατασκευή του Μετρό αποκάλυψε μια υπόγεια Αθήνα γεμάτη μυστικά, που χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πίσω. Εκεί, κάτω από τα πόδια μας, κρύβονται αρχαία υδραγωγεία, μυστικές κρύπτες, σπηλιές και καταφύγια που έσωσαν ζωές.
Μυστικές κρύπτες και υπόγεια νεκροταφεία
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η Αθήνα χρησιμοποιούσε υπόγειους χώρους για να προστατεύσει τους νεκρούς και τα ιερά της από φυσικές καταστροφές ή πολέμους. Πολλά νεκροταφεία χτίζονταν κάτω από εκκλησίες, συνήθως συνδεδεμένα με την Αγία Τράπεζα, για να φυλάσσονται λείψανα και εκκλησιαστικά σκεύη.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κρύπτη κάτω από τη Ρώσικη Εκκλησία στην οδό Φιλελλήνων. Υπόγειες κρύπτες υπάρχουν και κάτω από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, ενώ στην περίοδο της Τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκαν ως καταφύγια για τις μοναχές του μοναστηριού της Αγίας Φιλοθέης.
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο: Ο υπόγειος ποταμός της Αθήνας
Το υπέδαφος της πόλης είναι διασχισμένο από ένα τεράστιο δίκτυο στοών που κάποτε μετέφεραν νερό. Το πιο εκτεταμένο δίκτυο ανήκε στο Αδριάνειο Υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε από τον αυτοκράτορα Αδριανό το 140 μ.Χ. Το υδραγωγείο ξεκινούσε από τη Δεκέλεια και κατέληγε στην Πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι, λειτουργώντας μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Αυτές οι στοές, που φτάνουν μέχρι και τα 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια, επιβίωσαν για αιώνες. Είναι τραγικό ότι ένα δίκτυο που άντεξε πολέμους και καταστροφές ισοπεδώθηκε τα τελευταία 50 χρόνια λόγω της σύγχρονης δόμησης.
Σπήλαια, καταφύγια και δρόμοι διαφυγής
Ο μύθος λέει ότι μία από τις εισόδους για τον Άδη βρισκόταν κάτω από τον λόφο του Ίππιου Κολωνού. Πράγματι, το υπέδαφος της Αθήνας είναι γεμάτο σπηλιές και κοιλότητες που σχηματίστηκαν από αρχαίους ποταμούς. Σπήλαια στον Λυκαβηττό, την Κυψέλη και το Γαλάτσι χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες και καταφύγια σε καιρούς πολέμου.
Ο βασιλιάς Όθωνας είχε δώσει εντολή να συνδεθούν τα Παλαιά Ανάκτορα με την κοίτη του Ιλισού, δημιουργώντας έναν υπόγειο δρόμο διαφυγής προς τη θάλασσα.
Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το δίκτυο καταφυγίων που κατασκευάστηκε με εντολή του Ιωάννη Μεταξά τη δεκαετία του '30. Ουσιαστικά, κάθε πολυκατοικία που χτιζόταν έπρεπε να έχει το δικό της υπόγειο καταφύγιο. Αυτοί οι χώροι έσωσαν εκατοντάδες ζωές κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, λειτουργώντας ως καταφύγια, αποθήκες οπλισμού και μυστικοί δρόμοι διαφυγής.
Η υπόγεια Αθήνα αποτελεί ένα συναρπαστικό κομμάτι της ιστορίας μας, μια κρυμμένη πόλη που μας θυμίζει πώς η ανθρώπινη εφευρετικότητα και ο αγώνας για επιβίωση διαμορφώνουν την ίδια την ύπαρξη μας.