Δεν ήταν σκλάβοι. Δεν ήταν εγκληματίες. Ήταν απλώς διαφορετικοί.
Αυτή είναι η τραγική, αληθινή ιστορία των Σελνάμ, ενός αυτόχθονα λαού της Παταγονίας που έζησε για χιλιετίες στα άγρια, παγωμένα τοπία της Γης του Πυρός. Ήταν ένας πολιτισμός που επιβίωσε αρμονικά με τη φύση, μέχρι που τον ανακάλυψε ο «πολιτισμένος» κόσμος. Και τότε, ο κόσμος τους τελείωσε.
Ποιοι ήταν οι Σελνάμ; Οι άρχοντες της Παταγονίας
Για πάνω από 10.000 χρόνια, οι Σελνάμ κυριαρχούσαν στα νοτιότερα άκρα της Χιλής και της Αργεντινής. Ήταν ένας λαός νομάδων κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, φημισμένοι για το εντυπωσιακό τους ύψος και τη σωματική τους δύναμη. Αντιμετώπιζαν το ακραίο ψύχος φορώντας ελάχιστα ρούχα, σκληραγωγημένοι από τη γη που τους γέννησε.
Είχαν έναν πλούσιο πολιτισμό, με πολύπλοκες τελετές μύησης (Hain), εντυπωσιακές ζωγραφιές στο σώμα, δικές τους ιστορίες και τραγούδια. Ζούσαν σε μικρές οικογενειακές ομάδες, χωρίς την έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας, μοιραζόμενοι τους πόρους της γης. Δεν είχαν βασιλιάδες, ούτε στρατούς. Ήταν ελεύθεροι.
Από την ελευθερία στο κλουβί: Οι ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι της Ευρώπης
Το 1889, ο «πολιτισμός» αποφάσισε να τους «μελετήσει». Με την άδεια του κράτους της Χιλής, 11 Σελνάμ απήχθησαν και στάλθηκαν στην Ευρώπη για την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού.
Δεν τους πήγαν εκεί για να τους γνωρίσουν. Τους πήγαν για να τους εκθέσουν.
Τους συμπεριφέρθηκαν σαν άγρια ζώα. Τους ζύγισαν, τους μέτρησαν και τους φωτογράφησαν σαν επιστημονικά πειράματα. Έπειτα, τους έκλεισαν σε κλουβιά. Έξι με οκτώ φορές την ημέρα, τους παρουσίαζαν σε ένα περίεργο κοινό που πλήρωνε εισιτήριο για να δει τους «άγριους από την Παταγονία».
Κανείς δεν καταλάβαινε τη γλώσσα τους. Κανείς δεν νοιαζόταν να τη μάθει.
Οι θεατές τους έδειχναν με το δάχτυλο, τους πετούσαν φαγητό, γελούσαν με την εμφάνισή τους. Κανείς δεν ήξερε ότι αυτοί οι «άγριοι» είχαν ονόματα, οικογένειες που θρηνούσαν την απουσία τους και έναν πολιτισμό αρχαιότερο από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Κάποιοι από αυτούς πέθαναν από τις άθλιες συνθήκες του ταξιδιού, μακριά από τον τόπο τους.
Η Γενοκτονία στην πατρίδα: «Κυνηγοί κεφαλών» για λίγα πρόβατα
Την ίδια εποχή που οι Σελνάμ εκτίθεντο σαν ζώα στην Ευρώπη, στην πατρίδα τους βίωναν μια συστηματική γενοκτονία. Ευρωπαίοι έποικοι είχαν καταλάβει τη γη τους για να δημιουργήσουν τεράστιες φάρμες προβάτων.
Οι Σελνάμ, που δεν αναγνώριζαν την έννοια της «ιδιοκτησίας γης», άρχισαν να κυνηγούν τα πρόβατα, όπως για αιώνες κυνηγούσαν τα γουανάκο. Οι έποικοι τους ονόμασαν «κλέφτες» και αποφάσισαν να τους εξοντώσουν.
Οι κτηνοτρόφοι προσέλαβαν κυνηγούς κεφαλών, πληρώνοντας αμοιβή για κάθε νεκρό Σελνάμ. Ως απόδειξη, οι κυνηγοί έπρεπε να παραδώσουν τα αυτιά ή το κεφάλι του θύματος. Ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης.
Το τέλος ενός κόσμου: Η σιωπή της Άνχελα Λουίγκ
Η σφαγή ήταν γρήγορη και απόλυτη.
1880: Ο πληθυσμός των Σελνάμ εκτιμάται σε περίπου 4.000 άτομα.
1919: Είχαν απομείνει μόλις 297.
1945: Ο αριθμός τους είχε πέσει στους 25.
Στις 28 Μαΐου 1974, πέθανε η Άνχελα Λουίγκ. Ήταν η τελευταία καθαρόαιμη Σελνάμ. Μαζί της δεν χάθηκε απλώς ένας άνθρωπος. Χάθηκε οριστικά μια γλώσσα, ένας λαός, ένας ολόκληρος κόσμος που έζησε για χιλιετίες χωρίς να πληγώσει τη γη του.
Μια ενοχλητική κληρονομιά
Η ιστορία των Σελνάμ είναι μια οδυνηρή υπενθύμιση της ανθρώπινης βαρβαρότητας που συχνά κρύβεται πίσω από τη μάσκα της «προόδου». Είναι η απόδειξη του πώς η απληστία και η αλαζονεία μπορούν να σβήσουν έναν ολόκληρο πολιτισμό από τον χάρτη.
Και το πιο τραγικό; Ο πολιτισμός που τους σκότωσε, πλήρωσε εισιτήριο για να τους δει πίσω από τα κάγκελα.