Το Επταπύργιο ή «Γεντί Κουλέ» (Yedi Kule) στέκεται επιβλητικό στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης. Σήμερα λειτουργεί ως επισκέψιμος χώρος, αλλά κανείς από τους τουρίστες δεν μπορεί να αντιληφθεί την έκταση της φρίκης και του μαρτυρίου που περικλείουν τα τείχη του.
Από την Τουρκοκρατία μέχρι τη Χούντα, το ιστορικό Κάστρο υπήρξε συνώνυμο της φυλακής, των βασανιστηρίων και των εγκλημάτων. Πώς ένα αμυντικό φρούριο μετατράπηκε σε «χωνευτήρι» ψυχών και ποιοι διάσημοι κρατούμενοι πέρασαν από τους «υγρούς τάφους» του;
Από οχυρό σε φυλακή: Η ιστορία του Γεντί Κουλέ
Η κατασκευή του Κάστρου ξεκίνησε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά ολοκληρώθηκε από τους Οθωμανούς μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης το 1431. Ο κατακτητής, Τσαούς Μπέης, έχτισε τον τελευταίο από τους επτά πύργους που σώζονται, δίνοντας στο μνημείο το όνομά του: Γεντί Κουλέ («Επτά Πύργοι»).
Με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη της πολεμικής τεχνολογίας, τα τείχη του έχασαν την αμυντική τους αξία. Έτσι, ο σκοπός του άλλαξε για πάντα:
Κάθε Αρχή, από τους Οθωμανούς έως τη Δικτατορία των Συνταγματαρχών, χρησιμοποίησε το Επταπύργιο ως Φυλακή.
Από τον λήσταρχο στον κομμουνιστή: Οι τρόφιμοι του «μαρτυρίου»
Η «ανθρωπογεωγραφία» των κρατουμένων στο Γεντί Κουλέ ήταν μοναδική – και ίσως σκόπιμα χαοτική. Ποινικοί, ληστές και πολιτικοί κρατούμενοι συνυπήρχαν, συχνά στα ίδια κελιά, γνωρίζοντας τη φρίκη των καθημερινών βασανιστηρίων στους «υγρούς τάφους» του.
Διάσημα ονόματα που πέρασαν από τα κελιά του:
- Ποινικοί: Ο διαβόητος λήσταρχος Γιαγκούλας και ο Αριστείδης Παγκρατίδης («Δράκος του Σέιχ Σου»).
- Πολιτικοί: Το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς Λεωνίδας Κύρκος.
Ειδικά την περίοδο της Μεταξικής Δικτατορίας (4ης Αυγούστου) και αργότερα κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, αμέτρητοι αντιφρονούντες και κομμουνιστές βασανίστηκαν εδώ. Οι Ναζί κατακτητές συνέχισαν το «έργο», εκτελώντας περίπου 500 πατριώτες εντός των τειχών.
Οι φωνές των κρατουμένων από τα υπόγεια δεν έφταναν στα αυτιά των κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Πολλοί πέθαιναν μόνοι και αβοήθητοι, χωρίς να έχουν ποτέ μια δίκαιη δίκη.
Το ρεμπέτικο και το κλείσιμο της «πληγής»
Για δεκαετίες, η φρίκη του Γεντί Κουλέ μεταφερόταν από στόμα σε στόμα. Κυρίαρχο ρόλο στη διατήρηση αυτής της συλλογικής μνήμης έπαιξε το Ρεμπέτικο. Δεκάδες τραγούδια γράφτηκαν για τον πόνο της φυλακής, με κορυφαίο το «Πέντε χρόνια δικασμένος» (δεκαετία 1930).
Μετά την πτώση της Χούντας το 1974, οι φωνές για το κλείσιμο του «κολαστηρίου ψυχών» πλήθαιναν. Πρωτοστάτησε ο μετέπειτα υπουργός Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, ο οποίος είχε υπάρξει και ο ίδιος πολιτικός κρατούμενος.
Το τέλος ήρθε τελικά το 1989, όταν το ελληνικό κράτος μετέφερε το σωφρονιστικό ίδρυμα στα Διαβατά, ανάβοντας το «πράσινο φως» για την αλλαγή χρήσης και τη μετατροπή του σε Μουσείο. Έτσι έκλεισε ο αιματοβαμμένος και ντροπιαστικός κύκλος του Γεντί Κουλέ, ενός μνημείου που λειτουργεί πλέον ως αδιάψευστος μάρτυρας μιας σκοτεινής περιόδου.