Στην καρδιά της ελληνικής μυθολογίας κρύβεται ένας από τους πιο συναρπαστικούς γρίφους της τεχνολογικής ιστορίας: ο Τάλως, ο γιγάντιος χάλκινος φρουρός της Κρήτης. Ήταν άραγε αυτός ο μυθικός πλάσμα ένα πρώιμο δείγμα τεχνητής νοημοσύνης και ρομπότ, χιλιάδες χρόνια πριν τον Άλαν Τούρινγκ και τη Μέρι Σέλλεϋ; Μια ακαδημαϊκός από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, η Adrienne Mayor, υποστηρίζει πως ναι.
Αρχαία όνειρα τεχνολογίας
Πολύ πριν από την επιστημονική φαντασία, οι αρχαίοι Έλληνες εξερευνούσαν την ιδέα της τεχνητής ζωής μέσα από τους μύθους τους. Στο βιβλίο της, «Gods and Robots», η Mayor αναλύει πώς ο Τάλως, που δημιουργήθηκε από τον θεό Ήφαιστο, μοιάζει να πληροί όλες τις σύγχρονες προϋποθέσεις ενός ρομπότ:
- Αυτονομία: Κινείται μόνος του.
- Αλληλεπίδραση: Επιδρά με το περιβάλλον του.
- Εσωτερική λειτουργία: Διαθέτει ένα εσωτερικό σύστημα.
- Πηγή ενέργειας: Τροφοδοτείται από τον «ιχώρ», το αιθέριο υγρό των θεών, που κυκλοφορεί μέσα στο χάλκινο σώμα του.
Σε αντίθεση με άλλα μυθικά όντα που απλώς «ζωντάνεψαν» με μαγικό τρόπο, ο Τάλως «κατασκευάστηκε». Ήταν, κατά τη Mayor, ένα «υβριδικό μηχάνημα» με ζωντανά και μη ζωντανά μέρη, ένας «αυτόματος», δηλαδή «αυτο-μυαλός» που μπορούσε να σκέφτεται μόνος του.
Ο Τάλως έναντι των ανθρώπων: Η Μήδεια και η Ευπάθεια
Στο επικό ποίημα «Αργοναυτικά», η μάγισσα Μήδεια αντιμετωπίζει τον Τάλω. Εκεί, αποκαλύπτεται το μοναδικό αδύνατο σημείο του: ένα καρφί στον αστράγαλό του που κρατάει τον ιχώρ. Η Μήδεια, όμως, δεν χρησιμοποιεί μόνο μαγικά, αλλά και ανθρώπινες τεχνικές: ύπνωση και πειθώ. Προσπαθεί να τον πείσει να της επιτρέψει να αφαιρέσει το καρφί, εκμεταλλευόμενη ακόμα και τον φόβο του για τον θάνατο.
Η Adrienne Mayor υποστηρίζει ότι αυτή η λεπτομέρεια είναι κρίσιμη. Επειδή ο Τάλως συνυπήρχε με ανθρώπους, υιοθέτησε τα συναισθήματά τους, ακόμα και τον φόβο του θανάτου, που κανονικά δεν θα έπρεπε να έχει ένα προγραμματισμένο μηχάνημα. Με αυτή την έννοια, ο Τάλως δεν ήταν απλώς ένα ρομπότ, αλλά μια πρώιμη τεχνητή νοημοσύνη που εξελίσσεται και προσαρμόζεται.
Ένας προαιώνιος «χάκερ»
Ο Τάλως, όπως και η Πανδώρα, δημιουργήθηκαν για να επιτελέσουν μια αποστολή. Όμως, σε αντίθεση με την Πανδώρα που παρέμεινε απλώς ένας «πράκτορας», ο Τάλως αναπτύσσει χαρακτηριστικά που τον κάνουν ευάλωτο. Η ιστορία του μας διδάσκει ότι, ανεξάρτητα από το πόσο προηγμένη είναι μια τεχνολογική δημιουργία, θα υπάρχει πάντα ένας «χάκερ» που θα μπορεί να βρει και να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της.
Οι αρχαίοι μύθοι, όπως λέει ο μελετητής Gregory Nagy, δεν είναι απλώς ιστορίες. Είναι ένας τρόπος να εξερευνήσουμε και να κατανοήσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας. Η ιστορία του Τάλου μας δίνει ένα μάθημα για την ευπάθεια της τεχνολογίας και τη σημασία της ανθρώπινης ευφυΐας και πονηριάς απέναντι σε αυτή.