.jpg)
Όταν σκεφτόμαστε την ελληνική ιστορία, ο νους πηγαίνει συχνά στην Αρχαία Ελλάδα. Ωστόσο, η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας επισκιάστηκε από μία από τις πιο τραγικές και ηρωικές περιόδους: τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία).
Το έπος του '40: Η ελληνική νίκη επί της Ιταλίας
Στις παραμονές του πολέμου, η Ελλάδα βρισκόταν υπό το Καθεστώς της 4ης Αυγούστου, με επικεφαλής τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά και τον Βασιλιά Γεώργιο Β' στο θρόνο. Αν και ο Μεταξάς είχε φασιστικές τάσεις, δεν ευθυγραμμίστηκε με τις δυνάμεις του Άξονα.
Η ιστορία ξεκίνησε την 28η Οκτωβρίου 1940, όταν οι Ιταλοί απαίτησαν από την Ελλάδα να παραδώσει στρατηγικά σημεία. Η απάντηση του Μεταξά, είτε στα γαλλικά είτε με το θρυλικό ελληνικό «ΟΧΙ», έριξε τη χώρα στον πόλεμο.
- Αιφνιδιασμός και αντίσταση: Ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι περίμενε μια γρήγορη νίκη, αλλά οι Έλληνες προέβαλαν πεισματική άμυνα και σύντομα πέρασαν στην αντεπίθεση.
- Ταπείνωση του Άξονα: Ο Ιταλοελληνικός Πόλεμος του 1940 μετατράπηκε σε φιάσκο για τους Ιταλούς, καθώς οι ελληνικές δυνάμεις τους απώθησαν βαθιά μέσα στην ιταλοκρατούμενη Αλβανία.
Η γερμανική εισβολή και η Μάχη της Κρήτης
Η ασταμάτητη ελληνική αντίσταση εξανάγκασε τον Αδόλφο Χίτλερ να παρέμβει. Στις 6 Απριλίου 1941 ξεκίνησε η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, ταυτόχρονα με την επίθεση στη Γιουγκοσλαβία.
Η κατάρρευση του Μετώπου: Οι Γερμανοί διέσπασαν τη γραμμή Μεταξά στη Βόρεια Ελλάδα και κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου, θέτοντας σε κίνδυνο τις ελληνικές δυνάμεις στην Αλβανία.
Πτώση των Αθηνών: Παρά τις ενισχύσεις των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί), η άμυνα κατέρρευσε. Στις 27 Απριλίου, οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα και η σβάστικα υψώθηκε στην Ακρόπολη, ενώ η ελληνική κυβέρνηση διέφυγε στην Αίγυπτο.
Η Μάχη της Κρήτης: Το τελευταίο οχυρό ήταν η Κρήτη. Στις 20 Μαΐου 1941, οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μαζική αεραποβατική επίθεση. Οι Σύμμαχοι και οι ντόπιοι Κρητικοί πολέμησαν με ηρωισμό, προκαλώντας τεράστιες απώλειες στους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Παρόλα αυτά, η Κρήτη έπεσε, και η Ελλάδα βρέθηκε υπό πλήρη Κατοχή.
Η τριπλή διοίκηση και ο μεγάλος λιμός
Η Κατοχή της Ελλάδας διαμορφώθηκε σε τρεις ζώνες:
- Ιταλική ζώνη: Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.
- Γερμανική ζώνη: Στρατηγικά σημεία (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, σύνορα).
- Βουλγαρική ζώνη: Ένα τμήμα της Βόρειας Ελλάδας, το οποίο και προσάρτησαν.
Η στάση του Άξονα ήταν καθαρά λεηλατική. Οι κατακτητές άρχισαν να αφαιρούν επισιτιστικά αποθέματα για τις ανάγκες των στρατευμάτων τους και των χωρών τους. Λόγω της βρετανικής θαλάσσιας μπλοκάδας και της καταστροφής της σοδειάς, το αποτέλεσμα ήταν ο Μεγάλος Λιμός (1941-1943).
- Θύματα της πείνας: Εκτιμάται ότι πάνω από 250.000 Έλληνες (περίπου το 5% του συνολικού πληθυσμού) πέθαναν από την πείνα. Η γερμανική αδιαφορία ήταν σοκαριστική, με τον Χέρμαν Γκέρινγκ να απαντά κυνικά ότι «ας πεθάνουν, αρκεί να μη λιμοκτονήσει κανένας Γερμανός».
Όταν η Ιταλία συνθηκολόγησε το 1943, οι Γερμανοί ανέλαβαν τον έλεγχο της ιταλικής ζώνης. Στα Ιόνια Νησιά και τη Ρόδο σημειώθηκαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Γερμανών και Ιταλών, με αποτέλεσμα τη βάναυση εκτέλεση χιλιάδων Ιταλών από τους πρώην συμμάχους τους.
Η Αντίσταση, οι δωσίλογοι και το Ολοκαύτωμα
Η περίοδος της Κατοχής χαρακτηρίστηκε από την Ελληνική Αντίσταση, ένα σύνθετο και πολυδιάσπαστο κίνημα, με ομάδες που σύντομα άρχισαν να μάχονται μεταξύ τους.
Κύριες ομάδες Αντίστασης:
- ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και ο ένοπλος βραχίονάς του, ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός): Κυριαρχούσαν οι Κομμουνιστές, αλλά συμμετείχαν και Σοσιαλιστές και Δημοκρατικοί.
- ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος).
- ΕΚΚΑ (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση).
Οι βρετανικές αποστολές SOE (Special Operations Executive) στόχευαν κυρίως στη διακοπή της εφοδιαστικής αλυσίδας του Άξονα προς τη Βόρεια Αφρική, ενώ οι ελληνικές ομάδες είχαν ως προτεραιότητα τον πολιτικό έλεγχο της χώρας μετά την αποχώρηση των Γερμανών.
- Δωσιλογισμός: Παράλληλα, εγκαταστάθηκε μια αναποτελεσματική κατοχική κυβέρνηση-μαριονέτα (γνωστή ως «Ελληνική Πολιτεία»), με επικεφαλής τον Γεώργιο Τσολάκογλου. Από το 1943 δημιουργήθηκαν τα Τάγματα Ασφαλείας, φιλογερμανικές ένοπλες ομάδες που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές στις αντιανταρτικές επιχειρήσεις και λειτούργησαν ως «ομάδες θανάτου».
Η μοίρα των εβραίων της Ελλάδας
Η μοίρα των Ελλήνων εβραίων ήταν τραγική. Η ολόκληρη η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, συγκεντρώθηκε και εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς. Περίπου 90% των Ελλήνων Εβραίων χάθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Η απελευθέρωση και ο εμφύλιος πόλεμος
Η απελευθέρωση της Ελλάδας δεν ήρθε με την εκδίωξη των Γερμανών, αλλά με τη σταδιακή αποχώρησή τους τον Οκτώβριο του 1944. Λόγω της προέλασης του Κόκκινου Στρατού, οι Γερμανοί εκκένωσαν τη χώρα για να αποφύγουν τον εγκλωβισμό, αφήνοντας πίσω τους μόνο στρατηγικά σημεία (όπως η Κρήτη).
Ο πόλεμος ωστόσο δεν τελείωσε για την Ελλάδα. Η πολιτική αστάθεια, οι διαφορετικές προτεραιότητες της Ελληνικής Αντίστασης και η μάχη για τον έλεγχο της χώρας οδήγησαν αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο ξέσπασμα του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, ο οποίος, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, είχε ήδη ξεκινήσει από το 1943, εν μέσω της γερμανικής Κατοχής.