.jpg)
Όταν μιλάμε για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βουλγαρία συχνά αναφέρεται ως σύμμαχος του Άξονα που απέφυγε την άμεση συμμετοχή σε μεγάλες εισβολές. Ωστόσο, η χώρα διαδραμάτισε έναν κεντρικό, και ιδιαίτερα σκληρό, ρόλο στην Κατοχή της Ελλάδας, μια περίοδο που καθορίστηκε από την επιδίωξη παλαιών εδαφικών βλέψεων και τη βίαιη επιβολή βουλγαρικής κυριαρχίας.
Οι εδαφικές βλέψεις: Μακεδονία και Αιγαίο
Η Βουλγαρία είχε βαθιά ριζωμένες εδαφικές φιλοδοξίες, με κεντρικό σημείο αναφοράς την περιοχή της Μακεδονίας και την πρόσβαση στο Αιγαίο Πέλαγος. Αυτή η επιθυμία ήταν η κύρια αιτία της εμπλοκής της σε δύο αποτυχημένους πολέμους (τον Β' Βαλκανικό και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο).
Όταν η Γερμανία εισέβαλε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, η Βουλγαρία, αν και δεν συμμετείχε στην εισβολή, έσπευσε να αναλάβει την κατοχή της περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Αυτή η ζώνη, εξαιρουμένης μόνο της ελληνοτουρκικής συνοριογραμμής (που παρέμεινε υπό γερμανικό στρατηγικό έλεγχο), τέθηκε υπό βουλγαρική διοίκηση.
Τον Μάιο του 1941, η Βουλγαρία προχώρησε στην επίσημη προσάρτηση της περιοχής. Η Γερμανία, απασχολημένη με τον σχεδιασμό της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, δεν έφερε αντίρρηση, καθώς προτιμούσε να αναθέτει εδάφη στη Βουλγαρία (που παρείχε ορυκτά) παρά στην Ιταλία (που θα χρειαζόταν πόρους για τη δική της πολεμική βιομηχανία).
Η πολιτική της «Βουλγαροποίησης» και οι αντιδράσεις
Αντίθετα με τη βουλγαρική ζώνη κατοχής στη Γιουγκοσλαβία, όπου ζούσαν Σλαβικοί πληθυσμοί, οι Έλληνες της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αντιμετώπισαν τους Βουλγάρους ως ξένους κατακτητές.
Αρχικά, οι Βούλγαροι προσπάθησαν να κερδίσουν τους κατοίκους με φαινομενικά φιλικές κινήσεις, όπως η ίδρυση σχολείων και η διανομή τροφίμων. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή απέτυχε, οδηγώντας στην επιβολή δραστικών μέτρων:
- Καταστολή του Ελληνισμού: Τα σχολεία έκλεισαν, η ελληνική γλώσσα καταπιέστηκε και οι Έλληνες κληρικοί αντικαταστάθηκαν από Βούλγαρους ιερείς.
- Οικονομικός έλεγχος: Οι βουλγαρικές αρχές δήμευσαν ελληνικές επιχειρήσεις (π.χ., πάνω από 700 καταστήματα και επιχειρήσεις στην Καβάλα) και τις παραχώρησαν σε Βούλγαρους εποίκους.
- Εκτοπισμοί και εποικισμός: Μεγάλος αριθμός Ελλήνων εκδιώχθηκαν από την εργασία τους ή εκτοπίστηκαν εντελώς, ενώ βουλγαρικές οικογένειες ενθαρρύνθηκαν να μετακομίσουν στην περιοχή, αλλάζοντας τη δημογραφική της σύνθεση.
Η «Εξέγερση της Δράμας» και τα βουλγαρικά αντίποινα
Ως απάντηση στην καταπίεση, το Ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΕ) οργάνωσε μια εξέγερση στα τέλη Σεπτεμβρίου 1941, γνωστή ως «Εξέγερση της Δράμας». Η εξέγερση επεκτάθηκε και σε γύρω χωριά, όπως το Δοξάτο.
Οι Βούλγαροι αντέδρασαν με πρωτοφανή ωμότητα:
- Μαζικές εκτελέσεις: Στη Δράμα, συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν πάνω από 3.000 άνδρες ηλικίας 18 έως 45 ετών.
- Θύματα στα χωριά: Τις επόμενες εβδομάδες, οι Βούλγαροι εκτέλεσαν περίπου 15.000 Έλληνες στα γύρω χωριά.
Αυτές οι πράξεις τρόμου προκάλεσαν μαζική φυγή, με πάνω από 100.000 Έλληνες να εγκαταλείπουν τη βουλγαρική ζώνη για να αναζητήσουν καταφύγιο στις γερμανικές και ιταλικές ζώνες κατοχής.
Το Ολοκαύτωμα και η μοίρα των Εβραίων
Ενώ η Βουλγαρία έγινε γνωστή για την άρνησή της να παραδώσει τους Εβραίους πολίτες της στους Γερμανούς, η πολιτική αυτή δεν ίσχυσε για τους Εβραίους των κατεχόμενων εδαφών.
Τον Μάρτιο του 1943, οι βουλγαρικές κατοχικές δυνάμεις συνέλαβαν και εκτόπισαν 1.484 Εβραίους από την περιοχή της Καβάλας και άλλες πόλεις. Όλοι τους στάλθηκαν στο στρατόπεδο θανάτου της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η βουλγαρική ζώνη περιελάμβανε τη μεγαλύτερη περιοχή παραγωγής σιτηρών της Ελλάδας, γεγονός που οδήγησε σε εικασίες ότι η κατάσταση του επισιτισμού ήταν πιθανώς καλύτερη για τους κατοίκους σε σχέση με τις ζώνες γερμανικής και ιταλικής κατοχής, οι οποίες επλήγησαν από τον Μεγάλο Λιμό.
Η αποχώρηση και η μεταστροφή
Τον Σεπτέμβριο του 1944, η Σοβιετική Ένωση κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία. Ακολούθησε ένα πραξικόπημα, η Βουλγαρία άλλαξε στρατόπεδο και κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία.
Παρά την αλλαγή συμμαχιών, ο βουλγαρικός στρατός παρέμεινε στην Ελλάδα, ελπίζοντας να διατηρήσει τα εδάφη της Θράκης για να εξασφαλίσει διέξοδο στο Αιγαίο. Ωστόσο, η Μεγάλη Βρετανία αντιτάχθηκε σθεναρά. Τελικά, η Βουλγαρία αναγκάστηκε να αποσυρθεί, παραδίδοντας την εξουσία στις ελληνικές δυνάμεις αντίστασης του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός).