Παρόλο που χώρες όπως η Κίνα, η Βόρεια Κορέα, ή η πρώην Σοβιετική Ένωση έχουν περιγραφεί ευρέως ως «κομμουνιστικές», στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου ένα αληθινό κομμουνιστικό κράτος.
Η διαφορά μεταξύ Κομμουνισμού και Σοσιαλισμού συχνά συγχέεται, αλλά οι δύο έννοιες, που έχουν κοινή καταγωγή από τον Μαρξισμό, περιγράφουν διαδοχικά στάδια κοινωνικής εξέλιξης με διαφορετικούς τελικούς στόχους και πρακτικές.
Η κοινή ρίζα: Καρλ Μαρξ και η ανάλυση της εκμετάλλευσης
Τόσο ο Σοσιαλισμός όσο και ο Κομμουνισμός πηγάζουν από την επιθυμία να περιοριστεί η εκμετάλλευση των εργαζομένων και να εξαλειφθεί η επιρροή των οικονομικών τάξεων στην κοινωνία.
Οικονομολόγος και φιλόσοφος, ο Καρλ Μαρξ υποστήριξε ότι καθώς οι χώρες μεταβαίνονταν σε καπιταλιστικές οικονομίες, οι εργαζόμενοι εκμεταλλεύονταν από εκείνους που κατείχαν τα μέσα παραγωγής (π.χ. τα εργοστάσια ή τις φάρμες).
- Οι Αστοί (Μπουρζουαζία): Οι ιδιοκτήτες που ασκούν εξουσία.
- Το Προλεταριάτο: Οι εργάτες που εκμεταλλεύονται.
Για να διορθωθεί αυτή η ανισότητα, ο Μαρξ πίστευε ότι η κοινωνία πρέπει να κινηθεί προς ένα μοντέλο όπου το Προλεταριάτο θα ελέγχει συλλογικά τα μέσα παραγωγής. Αυτό είναι το σημείο όπου οι δύο ιδεολογίες αποκλίνουν.
Τι είναι ο Σοσιαλισμός; Το μεταβατικό στάδιο
Σύμφωνα με τον Μαρξ, ο Σοσιαλισμός είναι το επόμενο λογικό βήμα μετά τον Καπιταλισμό και αποτελεί τον προπομπό του Κομμουνισμού.
Στον Σοσιαλισμό:
- Το Δημοκρατικό Κράτος ελέγχει τα μέσα παραγωγής, αντί να ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες.
- Οι εργαζόμενοι συνεισφέρουν στο κοινό καλό και όλοι μοιράζονται ισότιμα αυτό το καλό.
- Η βασική αρχή είναι: «Συνεισφορά βάσει ικανότητας, λήψη βάσει ισότητας (ή συνεισφοράς)».
Παραλλαγές αυτής της ιδέας είναι ήδη δημοφιλείς μέσα σε πολλές καπιταλιστικές κοινωνίες, όπως η καθολική υγειονομική περίθαλψη, τα δημόσια σχολεία και οι πυροσβεστικές υπηρεσίες, που χρηματοδοτούνται από φόρους.
Τι είναι ο Κομμουνισμός; Η άπιαστη ουτοπία
Ο Κομμουνισμός είναι το τελικό, θεωρητικό στάδιο μετά τον Σοσιαλισμό, όπου το Κράτος έχει αποκτήσει πλήρη έλεγχο επί της παραγωγής.
Στον Κομμουνισμό, ο στόχος είναι η πλήρης συλλογική ιδιοκτησία όλων των πτυχών της κοινωνίας και της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης της ιδιωτικής περιουσίας.
- Ο στόχος: Μια αταξική, άχρηματη και ακομματική κοινωνία, όπου ο καθένας εργάζεται για τον συλλογικό στόχο της ευημερίας.
- Η βασική αρχή: «Συνεισφορά βάσει ικανότητας, λήψη βάσει ανάγκης». Ο καθένας συνεισφέρει ό,τι μπορεί και παίρνει μόνο ό,τι χρειάζεται.
Γιατί ο αληθινός Κομμουνισμός δεν εφαρμόστηκε ποτέ;
Όλες οι χώρες που αναφέρονται ως κομμουνιστικές είναι στην πραγματικότητα σοσιαλιστικές χώρες στις οποίες το κράτος ελέγχει την απασχόληση και την οικονομία σε κάποιο βαθμό. Ακόμη και η πρώην Σοβιετική Ρωσία ονομαζόταν Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Ο βασικός λόγος για τον οποίο αυτές οι χώρες απέτυχαν να φτάσουν στο κομμουνιστικό ιδεώδες είναι το ανθρώπινο εμπόδιο:
- Ο ολικός έλεγχος του κράτους (που είναι απαραίτητος για τη μετάβαση) οδηγεί σε διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας από εκείνους που βρίσκονται στην ηγεσία (π.χ., πρώην ΕΣΣΔ, Βενεζουέλα).
- Οι ισχυροί αρνούνται να παραδώσουν την εξουσία στον λαό, εμποδίζοντας τη μετάβαση σε μια πραγματικά αταξική και ακρατική κοινωνία.
Παρόλα αυτά, τα σοσιαλιστικά ιδεώδη έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά επιτυχημένα όταν συνδυάζονται με τον Καπιταλισμό σε χώρες με ισχυρό κράτος πρόνοιας, γνωστές ως σοσιαλιστικές δημοκρατίες, όπως η Σουηδία και ο Καναδάς.