Ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα, το σύμβολο της Κουβανικής Επανάστασης, οραματιζόταν να αλλάξει τον κόσμο. Για εκατομμύρια, ήταν η ενσάρκωση του επαναστατικού Μαρξισμού, όμως η ζωή του έμελλε να τελειώσει άδοξα, στις 10 Οκτωβρίου 1967, ως ένα «θλιβερό και αναξιοπρεπές» λάφυρο του Βολιβιανού Στρατού.
Αυτή είναι η ιστορία των τελευταίων 11 μηνών του Κομαντάντε, από τη μυστική του άφιξη στη Βολιβία μέχρι την εκτέλεσή του.
Η μυστική αποστολή: Μεταμφιεσμένος στην καρδιά της Νότιας Αμερικής
Στις 3 Νοεμβρίου 1966, ο Τσε Γκεβάρα προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Λα Παζ, έχοντας μετατραπεί ριζικά από τις μυστικές υπηρεσίες της Κούβας. Με ψεύτικα δόντια, γυαλιά και τραβηγμένο κεφάλι για να φαίνεται φαλακρός, παρουσιάστηκε ως ο μεσήλικας Ουρουγουανός εμπορικός αντιπρόσωπος Αλφρέδο Μένα Γκονζάλες.
Το σχέδιό του ήταν μεγαλόπνοο: να χρησιμοποιήσει τη Βολιβία, μία από τις φτωχότερες χώρες της ηπείρου, ως στρατηγικό κέντρο για να "ανάψει τη φωτιά" της επανάστασης σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.
Η πτώση του οράματος: Λάθη και πολιτική απομόνωση
Η επιχείρηση του Γκεβάρα ήταν καταδικασμένη σχεδόν από την αρχή, λόγω ενός συνδυασμού κακών επιλογών, πολιτικής απομόνωσης και προδοσίας.
- Η θεωρία εναντίον της πράξης: Ο ίδιος ο Τσε είχε γράψει πως ο ένοπλος αγώνας δεν μπορούσε να επιτύχει σε χώρες που είχαν διεξάγει εκλογές (όσο νοθευμένες και αν ήταν), όπως η Βολιβία υπό τον πρόεδρο Μπαριέντος.
- Η σοβιετική απομόνωση: Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βολιβίας δεν παρείχε την αναμενόμενη υποστήριξη σε τρόφιμα και νεοσύλλεκτους. Η Σοβιετική Ένωση, που χρηματοδοτούσε την Κούβα, αντιτασσόταν πλέον σε ένοπλες εξεγέρσεις, επιδιώκοντας την ειρηνική συνύπαρξη με τις ΗΠΑ. Επιπλέον, ο Τσε είχε ήδη κατηγορήσει δημόσια την ΕΣΣΔ για ιμπεριαλισμό κατά την ομιλία του στο Αλγέρι το 1965, μια κίνηση που τον είχε αποξενώσει από τη Μόσχα και τον ίδιο τον Φιντέλ Κάστρο.
- Το καταφύγιο της φτώχειας: Το κύριο στρατόπεδο στο Ναναχουά ήταν άθλιο: μια περιοχή χωρίς νερό, βλάστηση ή επαρκές κρυψώνα, όπου οι αντάρτες υπέφεραν από πείνα.
- Η αποκάλυψη του ονόματος: Οι λιποταξίες Βολιβιανών και η σύλληψη του Γάλλου διανοούμενου Ρεζί Ντεμπρέ και του Αργεντινού Σίρο Μπούστος αποδείχτηκαν μοιραίες. Ο Ντεμπρέ, παρά τη σιωπή του, επιβεβαίωσε στους ανακριτές ότι πήρε συνέντευξη από τον Τσε, δίνοντας στην αμερικανική CIA και στις βολιβιανές αρχές την επιβεβαίωση που χρειάζονταν: ο περιβόητος Τσε Γκεβάρα βρισκόταν στη Βολιβία.
Η τελική μάχη και η εκτέλεση στη La Higuera
Οι επόμενοι μήνες ήταν μια ατελείωτη πορεία του σταυρού για τον Τσε και την ομάδα του. Άρρωστος με σοβαρή άσθμα (του είχαν τελειώσει τα φάρμακα) και κυνηγημένος, ο Τσε έχασε τους περισσότερους συντρόφους του σε μάχες και ενέδρες.
- Η παγίδα: Στις 8 Οκτωβρίου 1967, η ομάδα του Τσε έπεσε σε ενέδρα στην χαράδρα Κεμπράδα ντελ Γιούρο (Quebrada del Yuro). Έχοντας ξεμείνει από πυρομαχικά, ο Τσε τραυματίστηκε στο πόδι και συνελήφθη.
- Ο κόκκινος Χριστός: Μεταφέρθηκε στο κοντινό σχολείο του χωριού Λα Ιγκέρα (La Higuera), όπου πέρασε τις τελευταίες του ώρες. Πράκτορες της CIA τον ανέκριναν και φωτογράφισαν, με τη μορφή του να θυμίζει, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, έναν «κόκκινο Χριστό».
- Η διαταγή για θάνατο: Το πρωί της 9ης Οκτωβρίου, αφού έφτασε το ραδιοφωνικό μήνυμα από τη Λα Παζ (ή, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, από τη CIA) που έλεγε "Muerto o Vivo" ("Νεκρός ή Ζωντανός"), δόθηκε η διαταγή για την άμεση εκτέλεσή του. Η σύλληψή του θα προκαλούσε παγκόσμιο σκάνδαλο, οπότε έπρεπε να εξουδετερωθεί.
- Η εκτέλεση: Ο λοχίας Μάριο Τεράν εκτέλεσε τον Τσε με εντολή να μην τον πυροβολήσει στο πρόσωπο, ώστε η επίσημη εκδοχή να είναι ότι σκοτώθηκε στη μάχη.
Την επόμενη μέρα, το πτώμα του Γκεβάρα εκτέθηκε στο Βάλε Γκράντε (Vallegrande) και στη συνέχεια θάφτηκε κρυφά, ώστε ο τάφος του να μην γίνει τόπος προσκυνήματος. Σχεδόν 30 χρόνια αργότερα, τα λείψανά του βρέθηκαν και επιστράφηκαν στην Κούβα, όπου τιμήθηκαν με μια μεγαλοπρεπή κηδεία, αντίθετη με το λιτό πνεύμα του ίδιου του επαναστάτη.