Η Ελληνική Μυθολογία είναι γεμάτη με απίστευτες ιστορίες θεών και ηρώων, αλλά λίγα επιτεύγματα είναι τόσο εντυπωσιακά όσο η κάθοδος στον Άδη και η επιστροφή στη χώρα των ζωντανών. Ο Κάτω Κόσμος, το βασίλειο των νεκρών που κυβερνούσε ο θεός Άδης, ήταν ένας τόπος από τον οποίο κανένας θνητός δεν μπορούσε να διαφύγει. Κι όμως, αυτοί οι τέσσερις αρχαίοι Έλληνες βρήκαν τον τρόπο.
1. Οδυσσέας: Η επίσκεψη στον Μάντη Τειρεσία (Νέκυια)
Ο πολυμήχανος βασιλιάς της Ιθάκης, Οδυσσέας, δεν κατέβηκε στον Άδη για να σώσει κάποιον, αλλά για να βρει έναν νεκρό: τον μάντη Τειρεσία.
Ενώ βρισκόταν στο νησί της μάγισσας Κίρκης, έλαβε τη συμβουλή να αναζητήσει τον Τειρεσία, τον μόνο που μπορούσε να του δώσει σαφείς οδηγίες για τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα του.
Ο Οδυσσέας ταξίδεψε στη χώρα των Κιμμερίων, μια περιοχή που κυριαρχούσε το αιώνιο σκοτάδι, και εκεί πραγματοποίησε την περίφημη τελετή της Νέκυιας (επίκληση των νεκρών).
- Οι συναντήσεις του: Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο Οδυσσέας συνάντησε πλήθος ψυχών, όπως τη μητέρα του, Αντίκλεια, τον Αγαμέμνονα (ο οποίος του περιέγραψε τον θάνατό του) και τον Αχιλλέα, ο οποίος του είπε ότι θα προτιμούσε να ήταν δούλος του φτωχότερου αφέντη παρά βασιλιάς των νεκρών. Ο ήρωας Άιας, ωστόσο, αρνήθηκε να του μιλήσει, θυμωμένος ακόμη και μετά θάνατον για τη διαμάχη τους σχετικά με τα όπλα του Αχιλλέα.
- Η προφητεία: Ο Τειρεσίας ήπιε το αίμα της θυσίας και του αποκάλυψε πως η επιστροφή του θα ήταν δύσκολη, καθώς είχε εξοργίσει τον Ποσειδώνα (επειδή τύφλωσε τον γιο του, τον Κύκλωπα Πολύφημο). Τον προειδοποίησε επίσης αυστηρά να σεβαστεί τα βόδια του Ήλιου στο νησί Θρινακία, ειδάλλως τόσο ο ίδιος όσο και οι σύντροφοί του θα χάνονταν.
2. Ορφέας: Η δύναμη της μουσικής και η απαγορευμένη ματιά
Ο Ορφέας, ο γιος της Μούσας Καλλιόπης και του βασιλιά της Θράκης Οιάγρου, ήταν ο θρυλικότερος μουσικός της αρχαιότητας, ικανός να μαγεύει με τη λύρα του ακόμα και τα άψυχα αντικείμενα. Η ιστορία του είναι το απόλυτο σύμβολο της δύναμης της αγάπης απέναντι στον θάνατο.
Η αγαπημένη του σύζυγος, η νύμφη Ευρυδίκη, πέθανε από δάγκωμα φιδιού ενώ προσπαθούσε να ξεφύγει από τον Αρισταίο. Ο Ορφέας, απαρηγόρητος, αποφάσισε να κάνει το αδιανόητο: να κατέβει ζωντανός στο βασίλειο του Άδη για να τη φέρει πίσω.
- Το μαγικό ταξίδι: Χάρη στη λύρα του, κατάφερε να ηρεμήσει τον άγρυπνο φύλακα του Άδη, τον Κέρβερο, και να μαλακώσει ακόμη και τον Χάροντα, ο οποίος τον πέρασε στην απέναντι όχθη του ποταμού.
- Η συμφωνία: Μπροστά στον Άδη και την Περσεφόνη, η θλίψη και η μουσική του Ορφέα ήταν τόσο συγκλονιστικές που συγκίνησαν ακόμη και τους αμείλικτους θεούς. Ο Άδης συμφώνησε να του δώσει την Ευρυδίκη, θέτοντας όμως έναν όρο: ο Ορφέας θα οδηγούσε, με την Ευρυδίκη να τον ακολουθεί, και δεν έπρεπε να γυρίσει να την κοιτάξει ούτε μια στιγμή, μέχρι να βγουν οριστικά στο φως του ήλιου.
- Η τραγωδία: Λίγο πριν την έξοδο, κατακλυσμένος από αγωνία ή χαρά, ο Ορφέας γύρισε ενστικτωδώς να δει αν η Ευρυδίκη τον ακολουθούσε. Τη στιγμή που τα βλέμματά τους συναντήθηκαν, εκείνη χάθηκε για πάντα πίσω στις σκιές. Ο Ορφέας επέστρεψε μόνος και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του μέσα στη θλίψη, μέχρι τον τραγικό του θάνατο από τις Μαινάδες του Διονύσου.
3. Άλκηστη: Η υπέρτατη θυσία αγάπης
Η ιστορία της Άλκηστης από τις Φερές της Θεσσαλίας είναι μια από τις πιο συγκινητικές πράξεις αυταπάρνησης στην ελληνική μυθολογία.
Ο σύζυγός της, ο βασιλιάς Άδμητος, είχε φιλοξενήσει τον θεό Απόλλωνα (ο οποίος υπηρετούσε ως δούλος για ένα χρόνο, ως τιμωρία του Δία). Ως δώρο ευγνωμοσύνης, ο Απόλλωνας έπεισε τις Μοίρες να επιτρέψουν στον Άδμητο να γλιτώσει τον θάνατο, αν κάποιος άλλος δεχόταν οικειοθελώς να πάρει τη θέση του στον Κάτω Κόσμο.
Όταν έφτασε η ώρα να πεθάνει ο Άδμητος, κανείς —ούτε οι γονείς του— δεν δέχτηκε να θυσιαστεί για χάρη του. Μόνο η Άλκηστη, από υπέρτατη αγάπη, πήρε τη γενναία απόφαση να πεθάνει εκείνη στη θέση του.
- Η επιστροφή (Ηρακλής): Ο μύθος όμως δεν τελειώνει με τον θάνατό της. Κατά την πιο διαδεδομένη εκδοχή, ο ήρωας Ηρακλής (φιλοξενούμενος του Άδμητου) έμαθε για τη θυσία της. Συγκινημένος και θέλοντας να ανταποδώσει τη φιλοξενία, ο Ηρακλής κατέβηκε στην είσοδο του Άδη, πάλεψε σώμα με σώμα με τον Θάνατο (τον Δαίμονα του Θανάτου) και τον νίκησε, παίρνοντας πίσω την Άλκηστη, την οποία και παρέδωσε στον έκπληκτο σύζυγό της.
- Η επιστροφή (Περσεφόνη): Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η ίδια η Περσεφόνη συγκινήθηκε τόσο πολύ από την πράξη της Άλκηστης, που διέταξε τον Θάνατο να την οδηγήσει πίσω στη ζωή.
4. Σίσυφος: Ο δάσκαλος της εξαπάτησης
Ο Σίσυφος, ιδρυτής και βασιλιάς της Εφύρας (αρχαία Κόρινθος), ήταν γνωστός για την πανουργία και την εξαπάτησή του. Κατάφερε να ξεγελάσει τον θάνατο, όχι μία, αλλά δύο φορές.
- Η προδοσία του Δία: Ο Σίσυφος αποκάλυψε στον ποτάμιο θεό Ασωπό την τοποθεσία της κόρης του, Αίγινας, την οποία είχε απαγάγει ο Δίας. Ο Σίσυφος έκανε αυτή την αποκάλυψη για να πάρει ως αντάλλαγμα νερό για την πόλη του.
- Η αλυσοδεσιά του θανάτου: Ο Δίας εξοργίστηκε και έστειλε τον Θάνατο να τον πάρει στον Άδη. Όμως, ο Σίσυφος κατάφερε να αλυσοδέσει τον ίδιο τον Θάνατο. Για ένα διάστημα, κανένας άνθρωπος δεν πέθαινε, προκαλώντας χάος και τη δυσαρέσκεια του Άδη και του Άρη. Τελικά, ο Άρης και ο Δίας απελευθέρωσαν τον Θάνατο, και ο Σίσυφος οδηγήθηκε στον Κάτω Κόσμο.
- Η δεύτερη απόδραση: Έχοντας προβλέψει το ενδεχόμενο, ο Σίσυφος είχε ζητήσει από τη γυναίκα του, Μερόπη, να μην τον θάψει με τις προβλεπόμενες τιμές. Στον Άδη, παραπονέθηκε στον ίδιο τον θεό και την Περσεφόνη ότι δεν είχε ταφεί σωστά, πείθοντάς τους να του επιτρέψουν να γυρίσει στη Γη για λίγες μέρες για να διευθετήσει το θέμα. Φυσικά, ο Σίσυφος αθέτησε την υπόσχεσή του και έζησε για πολλά χρόνια ακόμη.
Η αιώνια τιμωρία: Ο Σίσυφος συνελήφθη τελικά για δεύτερη φορά και οι κριτές του Άδη (Μίνωας, Ραδάμανθυς, Αιακός) του επέβαλαν μια αιώνια τιμωρία για να τον κρατήσουν απασχολημένο: να σπρώχνει έναν τεράστιο βράχο στην κορυφή ενός λόφου, ο οποίος όμως κυλούσε πίσω μόλις έφτανε στην κορυφή.