.jpg)
Ο Οδυσσέας, ο πολυμήχανος βασιλιάς της Ιθάκης, θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους και πιο έξυπνους ήρωες της Ελληνικής Μυθολογίας. Η αφήγηση του Ομήρου στην Οδύσσεια τον εξυμνεί ως τον υπομονετικό ταξιδιώτη που πάλεψε για την επιστροφή.
Ωστόσο, οι αρχαίες πηγές, πέραν του Ομήρου, αποκαλύπτουν μια σκοτεινή πράξη του Οδυσσέα: τη δόλια δολοφονία ενός συμμάχου του, του σπουδαίου ήρωα Παλαμήδη. Γιατί ο Όμηρος επέλεξε να αποσιωπήσει αυτό το σοκαριστικό έγκλημα στον Τρωικό Πόλεμο;
Ποιος ήταν ο Παλαμήδης και πώς εξόργισε τον Οδυσσέα
Ο Παλαμήδης, γιος του βασιλιά Ναυπλίου της Εύβοιας, ήταν μια μορφή σπάνιας ευφυΐας. Πέρα από τις πολεμικές του ικανότητες στην Τροία, η παράδοση του απέδιδε σημαντικές εφευρέσεις, όπως την αριθμητική, τα γράμματα του αλφαβήτου και τα παιχνίδια με ζάρια.
Η μοιραία σύγκρουση με τον Οδυσσέα ξεκίνησε πριν την εκστρατεία της Τροίας:
- Η προσποίηση: Ο Οδυσσέας είχε λάβει έναν χρησμό που προέβλεπε ότι η επιστροφή του από την Τροία θα ήταν γεμάτη δυσκολίες. Επιπλέον, είχε μόλις αποκτήσει τον γιο του, Τηλέμαχο, και δεν ήθελε να αποχωριστεί την οικογένειά του. Για να αποφύγει τη συμμετοχή του στον πόλεμο, προσποιήθηκε τον τρελό: έδεσε ένα βόδι με έναν γάιδαρο στο ίδιο άροτρο και έσπερνε αλάτι στο χωράφι του.
- Η αποκάλυψη: Όταν ο Μενέλαος, ο Νέστορας και ο Παλαμήδης έφτασαν στην Ιθάκη για να τον παραλάβουν, ο Παλαμήδης υποψιάστηκε την απάτη. Έβαλε τον βρέφος Τηλέμαχο μπροστά στο άροτρο. Ο Οδυσσέας σταμάτησε αμέσως, αποκαλύπτοντας έτσι την προσποίηση.
Αναγκασμένος να εκπληρώσει τον όρκο του Τυνδάρεω, ο Οδυσσέας υποχρεώθηκε να συμμετάσχει στην εκστρατεία. Την ταπείνωση και την απώλεια χρόνου που υπέστη, δεν τη συγχώρεσε ποτέ στον Παλαμήδη.
Το έγκλημα: Λιθοβολισμός για υποτιθέμενη προδοσία
Η εκδίκηση του Οδυσσέα ήρθε κατά τη διάρκεια του δεκάχρονου πολέμου, όταν η εξέλιξη ήταν στάσιμη και οι Αχαιοί ζητούσαν την επιστροφή στην πατρίδα τους (μεταξύ αυτών και ο Παλαμήδης).
Ο Οδυσσέας, ζηλεύοντας και την ευφυΐα του Παλαμήδη, κατέστρωσε ένα πανούργο σχέδιο για να τον καταστρέψει:
- Η παγίδα του πλαστογράφου: Ο Οδυσσέας έγραψε ένα ψεύτικο γράμμα δήθεν από τον βασιλιά της Τροίας, Πρίαμο, στο οποίο υποτίθεται ότι έταζε μεγάλο χρυσάφι στον Παλαμήδη για να προδώσει τους Αχαιούς.
- Τα «πειστήρια»: Έκρυψε τον χρυσό κάτω από τη σκηνή του Παλαμήδη, διαδίδοντας ταυτόχρονα τη φήμη για προδοσία.
- Η καταδίκη: Παρά τις διαμαρτυρίες του Παλαμήδη, τα «αδιάσειστα» στοιχεία (ο χρυσός και το πλαστό γράμμα) οδήγησαν στην κατηγορία της προδοσίας.
Ως αποτέλεσμα, ο ευφυής ήρωας λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τους ίδιους τους συντρόφους του Αχαιούς.
Άλλες εκδοχές (που αναφέρουν συνεργό τον Διομήδη) περιγράφουν τη δολοφονία του Παλαμήδη με πνιγμό κατά τη διάρκεια ψαρέματος ή με καταπλάκωση από βράχους, αφού τον έπεισαν ότι υπήρχε θησαυρός σε ένα πηγάδι.
Η εκδίκηση του Ναυπλίου και η σιωπή του Ομήρου
Ο πατέρας του Παλαμήδη, Ναύπλιος, πληροφορήθηκε το άδικο τέλος του γιου του και αφιερώθηκε στην εκδίκηση των Αχαιών που συμμετείχαν στη δολοφονία.
- Ο ψεύτικος φάρος: Στην επιστροφή των Αχαιών από την Τροία, ο Ναύπλιος άναψε ψεύτικους φάρους κοντά στα βράχια της Εύβοιας. Πολλά πλοία, νομίζοντας ότι πλησίαζαν το λιμάνι, συνετρίβησαν στα βράχια, με αποτέλεσμα την απώλεια μεγάλου μέρους του στόλου.
- Οι άπιστες σύζυγοι: Ο Ναύπλιος ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα και έπεισε τις συζύγους των Αχαιών (όπως την Κλυταιμνήστρα, σύζυγο του Αγαμέμνονα) να βρουν εραστές, καταστρέφοντας έτσι τις οικογένειες των ηρώων που επέστρεψαν.
Γιατί ο Όμηρος επέλεξε να αποσιωπήσει το έγκλημα;
Η ιστορία του Παλαμήδη και η δολοφονία του από τον Οδυσσέα αναφέρεται σε Κύκλια Έπη (που ήταν σύγχρονα του Ομήρου) και από μεταγενέστερους συγγραφείς όπως ο Πλάτωνας, ο Ευριπίδης και ο Παυσανίας.
Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι ο Όμηρος αποσιώπησε εσκεμμένα αυτό το περιστατικό από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια για έναν λόγο: να διατηρήσει την ηρωική, ιδανική εικόνα του Οδυσσέα ως κεντρικού πρωταγωνιστή. Το έγκλημα του Οδυσσέα ήταν τόσο σοκαριστικό και δόλιο που δεν ταίριαζε στον μύθο του ήρωα που πάλευε ενάντια σε θεούς και τέρατα για να επιστρέψει στην πατρίδα του.