.jpg)
Β' ΠΠ: Η απάνθρωπη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα – Φρίκη, φτώχεια και ηρωική αντίσταση
Η Ελλάδα ήταν μία από τις χώρες που υπέστησαν τις πιο ακραίες συνέπειες από τη Γερμανική Κατοχή κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η πρωτοφανής βιαιότητα, η συστηματική λεηλασία και η στρατηγική τρομοκρατία που εφάρμοσαν οι δυνάμεις του Άξονα, με τους Γερμανούς να ηγούνται, οδήγησαν σε μία από τις πιο αιματηρές περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, εμπνέοντας παράλληλα μια ηρωική, καθολική Ελληνική Αντίσταση.
1. Η έναρξη του πολέμου και η κατάρρευση
Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο την 28η Οκτωβρίου 1940, όταν ο δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι απαίτησε την παράδοση της χώρας. Η απάντηση του Ιωάννη Μεταξά ήταν ένα εμφατικό «ΟΧΙ», που οδήγησε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Οι Έλληνες, παρά τις δυσκολίες, απώθησαν τους Ιταλούς, προκαλώντας την αναγκαστική επέμβαση της Ναζιστικής Γερμανίας.
Η Επιχείρηση Μαρίτα ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1941. Μέσα σε λίγες ημέρες, οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και στις 27 Απριλίου 1941, ύψωσαν τη ναζιστική σημαία πάνω από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης στην Αθήνα, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας τριπλής κατοχής: Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι.
2. Η συστηματική βιαιότητα της γερμανικής κατοχής
Αν και η Ιταλική κατοχή θεωρήθηκε η πιο ήπια, και η Βουλγαρική η πιο σφοδρή στη Βόρεια Ελλάδα, οι Γερμανοί ήταν κλινικά και αποτελεσματικά κτηνώδεις. Η Ελλάδα υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες και καταστροφές από οποιαδήποτε μη σλαβική χώρα στην Ευρώπη:
- Δημογραφική καταστροφή: Υπολογίζεται ότι συνολικά 300.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, από συνολικό πληθυσμό 7 εκατομμυρίων.
- Ολοκαύτωμα και λεηλασία: Πάνω από 800 χωριά και πόλεις ισοπεδώθηκαν ολοσχερώς. Οι Γερμανοί λεηλάτησαν συστηματικά το Εθνικό Θησαυροφυλάκιο και απέσπασαν κρίσιμους πόρους όπως τρόφιμα και κτηνοτροφικά προϊόντα.
- Ο μεγάλος λιμός: Η λεηλασία οδήγησε στον Μεγάλο Λιμό του 1941-1942, ιδίως στα αστικά κέντρα. Στην Αθήνα, εκτιμάται ότι έως και 300 άνθρωποι πέθαιναν καθημερινά από την πείνα. Μάλιστα, σε αντίθεση με τους Ιταλούς που ενίοτε έδιναν υπολείμματα τροφής, οι Γερμανοί κατέστρεφαν όλα τα απορρίμματα τροφής για να διασφαλίσουν ότι οι Έλληνες δεν θα είχαν τίποτα.
- Δίωξη Εβραίων: Περίπου 50.000-60.000 Έλληνες Εβραίοι εκτοπίστηκαν συστηματικά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ιδίως από πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα και η Κέρκυρα.
Η τρομοκρατία των αντιποίνων: Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων
Η πιο απάνθρωπη πτυχή της γερμανικής κατοχής ήταν τα μαζικά αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού ως απάντηση στη δράση της Αντίστασης.
Το πιο τραγικό γεγονός ήταν το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων τον Δεκέμβριο του 1943, το οποίο αναγνωρίζεται ως το χειρότερο έγκλημα πολέμου στην ελληνική ιστορία. Ως αντίποινα για τον θάνατο 77 Γερμανών στρατιωτών, οι ναζιστικές δυνάμεις:
- Έκαψαν πάνω από 1.000 σπίτια σε 50 χωριά της περιοχής.
- Στις 13 Δεκεμβρίου, συγκέντρωσαν τον πληθυσμό των Καλαβρύτων, χώρισαν τους άνδρες από τις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.
- Περίπου 500 άνδρες εκτελέστηκαν με ριπές πολυβόλων σε έναν λόφο, ενώ έβλεπαν τις περιουσίες τους να καίγονται.
Συνολικά, 677 άοπλοι πολίτες εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης των Καλαβρύτων, με στόχο την ολοκληρωτική τρομοκράτηση της περιοχής.
3. Το απτόητο πνεύμα της ελληνικής αντίστασης
Παρά την απίστευτη βαρβαρότητα, το ελληνικό πνεύμα δεν λύγισε. Η αντίσταση εκδηλώθηκε τόσο με συμβολικές πράξεις όσο και με οργανωμένο αντάρτικο.
Συμβολισμός και οργανωμένο αντάρτικο
- Η πράξη στην Ακρόπολη: Μόλις έναν μήνα μετά την είσοδο των Γερμανών, ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας αναρριχήθηκαν στην Ακρόπολη και κατέβασαν τη ναζιστική σημαία—μια πράξη που ανύψωσε το ηθικό ολόκληρου του έθνους.
Οι Οργανώσεις: Δύο κύριες οργανώσεις Αντίστασης δημιουργήθηκαν:
- ΕΑΜ/ΕΛΑΣ: Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και ο στρατιωτικός του βραχίονας, ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), που ηγούνταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ).
- ΕΔΕΣ: Ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος-Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών, αποτελούσε τη δεύτερη μεγαλύτερη και τη μεγαλύτερη μη αριστερή ελληνική αντιστασιακή οργάνωση.
- Σαμποτάζ: Οι αντάρτες εφάρμοσαν τακτικές ανταρτοπόλεμου στα βουνά, πραγματοποιώντας καίρια χτυπήματα. Η πιο γνωστή επιχείρηση ήταν η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου (Νοέμβριος 1942), μια κοινή επιχείρηση ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και βρετανικών δυνάμεων, η οποία διέκοψε τις γερμανικές γραμμές ανεφοδιασμού προς τη Βόρεια Αφρική.
Η συμβολή των πολιτών και της Κρήτης
Η Αντίσταση ήταν ένα εθνικό φαινόμενο. Πολίτες, γυναίκες και παιδιά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο:
- Προστασία: Απλοί Έλληνες έκρυβαν Εβραίους πολίτες και Στρατιώτες των Συμμάχων, γνωρίζοντας ότι αντιμετώπιζαν την εκτέλεση αν συλλαμβάνονταν.
- Απεργίες: Οι εργάτες των τηλεπικοινωνιών προχώρησαν σε μία από τις πρώτες απεργίες στην κατεχόμενη Ευρώπη (1942), ενώ οι πολίτες απέτρεψαν την αποστολή Ελλήνων σε καταναγκαστικά έργα στη Γερμανία (1943).
- Η Μάχη της Κρήτης: Στην Κρήτη, οι πολίτες - αγρότες, βοσκοί, ιερείς και γυναίκες - επιτέθηκαν στους αλεξιπτωτιστές της Βέρμαχτ με ό,τι όπλο είχαν (μαχαίρια, τσεκούρια), προκαλώντας τεράστιες απώλειες και κερδίζοντας τον θαυμασμό των Συμμάχων.
4. Ο θαυμασμός των συμμάχων και η απελευθέρωση
Η απροσδόκητη σφοδρότητα της ελληνικής αντίστασης προκάλεσε τον θαυμασμό των ηγετών των Συμμαχικών δυνάμεων:
- Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Η λέξη ηρωισμός, φοβάμαι, δεν αποδίδει το ελάχιστο από τις πράξεις αυτοθυσίας των Ελλήνων...»
- Φράνκλιν Ρούσβελτ: «Ο ηρωικός αγώνας του ελληνικού λαού... έχει συγκινήσει τις καρδιές και έχει εγείρει τη συμπάθεια ολόκληρου του αμερικανικού λαού.»
- Ιωσήφ Στάλιν: Φέρεται να δήλωσε ότι η ελληνική αντίσταση «αποφάσισε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Η απελευθέρωση ήρθε τον Οκτώβριο του 1944. Οι Γερμανοί υποχώρησαν από την Ελλάδα και στις 12 Οκτωβρίου 1944 η Αθήνα ήταν και πάλι ελεύθερη. Ωστόσο, η βαριά κληρονομιά της κατοχής, η καταστροφή πόρων και η έντονη πολιτική διαίρεση μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων οδήγησαν τη χώρα σε μια νέα, πικρή σύγκρουση: τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο.