Κείμενο 1
Τεχνητή Νοημοσύνη και παιδεία
Η θεμελιώδης μορφωτική προσφορά που φέρνει από το μέλλον η ΤΝ συνίσταται στις μοναδικές δυνατότητες εξατομικευμένης διδασκαλίας που μπορεί να έχει στη διάθεσή του κάθε άτομο ανά πάσα στιγμή. Μέσω κυρίως αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, καλοσχεδιασμένες εκπαιδευτικές πλατφόρμες θα μπορούν να παρακολουθούν την πρόοδο του/της μαθητή/τριας, να εντοπίζουν προσωπικές αδυναμίες ή λανθάνουσες δεξιότητες και να προτείνουν αναλόγως προσαρμοσμένο εκπαιδευτικό υλικό. Τέτοιες διευκολύνσεις καθιστούν τη διδασκαλία περισσότερο αποτελεσματική, καθώς ο/η μαθητής/τρια είτε ενισχύεται ακριβώς εκεί όπου υστερεί είτε διοχετεύει την ενέργειά του/της σε πεδία στα οποία έχει φυσική κλίση, ενώ ο εκπαιδευτικός απαλλάσσεται εν μέρει από τον μεγάλο φόρτο της διαχείρισης της τάξης, ιδίως αυτής με άνισα επίπεδα επίδοσης και βελτίωσης. Ταυτοχρόνως, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάλυση δεδομένων της σχολικής προόδου σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και για την πρόγνωση νεωτερικών παιδαγωγικών τάσεων, προσφέροντας στους εκάστοτε υπευθύνους για τη χάραξη συναφούς πολιτικής ισχυρά εργαλεία για τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων. […] Επομένως, η επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού είναι κεφαλαιώδους σημασίας.
Η αποτελεσματική χρήση της ΤΝ προϋποθέτει όχι μόνο τεχνική κατάρτιση, αλλά και παιδαγωγική κατανόηση του πώς και πότε η τεχνολογία ενισχύει – και όχι υποκαθιστά – τη διδακτική πράξη. Η εκπαιδευτική πολιτική, πλην των άλλων, οφείλει να ενισχύσει την ερευνητική δραστηριότητα αναφορικά με την ΤΝ και την εκπαίδευση, στηρίζοντας επαρκώς την ανάπτυξη εγχώριων καινοτομιών, με σεβασμό πάντοτε στις τοπικές πολιτισμικές και παιδαγωγικές ιδιαιτερότητες. Έτι σπουδαιότερον, πρέπει να υιοθετηθεί μια ολιστική προσέγγιση που θα ενσωματώνει την ΤΝ στο συνολικότερο όραμα της παιδείας ως μέσου ολοκληρωμένης ανάπτυξης του ανθρώπου και όχι απλώς ως μηχανισμού αύξησης της αποδοτικότητας.
Εν κατακλείδι, η ΤΝ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες όχι μόνο τεχνολογικές αλλά πρωτίστως κοινωνικές προκλήσεις του 21ου αιώνα· και προφανώς η εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει αφόρμηση για την ευδόκιμη πραγμάτωση αυτού του ούτως ή άλλως αδήριτου αλγοριθμικού μετασχηματισμού της ανθρωπότητας. Οι δυνατότητες της ΤΝ είναι αληθινά τεράστιες, αλλά και οι κίνδυνοι που κυοφορεί φαντάζουν ενίοτε ολέθριοι. Η εκπαιδευτική πολιτική καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην προώθηση και στην οροσήμανση της ΤΝ, ανάμεσα στην τεχνολογική καινοτομία και στην προστασία θεμελιωδών αξιών του ανθρωπισμού. Με άλλα λόγια, η πρακτική εφαρμογή της ΤΝ στο πεδίο της εκπαίδευσης και ειδικότερα στο σχολικό πρόγραμμα είναι όντως πρώτιστο ζητούμενο, όσο όμως είναι συνάμα και η αναχαίτιση των πιθανών εκτροπών της!
Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος, Γιώργος Χατζηβασιλείου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 30.05.2025
Κείμενο 2
Τεχνητή νοημοσύνη στο σχολείο:
Το στοίχημα για την κοινωνία και το μέλλον της Ελλάδας
Στην Ελλάδα, το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει διστακτικό στην ενσωμάτωση της ΑΙ, παρά τις διεθνείς πρωτοβουλίες. Οι μαθητές και οι φοιτητές ήδη χρησιμοποιούν εργαλεία ΑΙ, όπως το ChatGPT, όχι για να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, αλλά για να παρακάμψουν την ουσιαστική επεξεργασία της γνώσης. Σε πρόσφατη εργασία συναδέλφου από το Πολυτεχνείο, που απαιτούσε κριτική σκέψη και κατανόηση, η πλειοψηφία των φοιτητών κατέφυγε σε εφαρμογές ΑΙ για να απαντήσει. Οι απαντήσεις τους, αν και δομημένες και άρτια συνταγμένες, ήταν στρογγυλεμένες, συμβιβαστικές χωρίς την παραμικρή ένδειξη προσωπικής άποψης ή κριτικής σκέψης.
Αυτό δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό ζήτημα. Δημιουργεί σημαντικά ερωτήματα με αντίστοιχες κοινωνικές επιπτώσεις καθώς οι νέοι άνθρωποι εκχωρούν την προσωπική τους άποψη σε μηχανές και μαθαίνουν να αποδέχονται μια έτοιμη απάντηση χωρίς να αναρωτιούνται για την προέλευσή της ή για τα δεδομένα στα οποία στηρίζεται. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει την άκριτη υιοθέτηση της ΑΙ στο εκπαιδευτικό σύστημα και να επικεντρωθεί στην προώθηση του γραμματισμού στην ΑΙ λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα:
- Εκπαίδευση για την ΑΙ, όχι μόνο στην ΑΙ:
Η διδασκαλία δεν πρέπει να περιορίζεται στα τεχνικά χαρακτηριστικά των εφαρμογών ΑΙ. Οι μαθητές πρέπει να εκπαιδεύονται στο πώς να αμφισβητούν τα αποτελέσματα της ΑΙ και να αξιολογούν την αξιοπιστία τους.
- Εξασφάλιση Ισότιμης Πρόσβασης:
Η εισαγωγή της ΑΙ δεν πρέπει να οξύνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες. Όλα τα σχολεία, ανεξαρτήτως γεωγραφικής ή οικονομικής θέσης, πρέπει να έχουν πρόσβαση στα ίδια ψηφιακά εργαλεία.
- Προστασία της Ιδιωτικότητας:
Οι εφαρμογές ΑΙ πρέπει να συνοδεύονται από σαφείς κανονισμούς για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
- Ανάπτυξη Κριτικής Σκέψης:
Η ΑΙ δεν πρέπει να υποκαθιστά την ανθρώπινη κρίση, αλλά να την ενισχύει. Το σχολικό πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει μαθήματα ψηφιακής ηθικής και κριτικής ανάλυσης των αλγοριθμικών συστημάτων.
- Πιλοτική Εφαρμογή και Αξιολόγηση:
Οι εφαρμογές ΑΙ πρέπει πρώτα να εφαρμοστούν πιλοτικά και να αξιολογηθούν ως προς τον αντίκτυπό τους στη μάθηση, την κοινωνικοποίηση και την ψυχική υγεία των μαθητών.
[…] Η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει σε εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που θα ενισχύουν την κριτική σκέψη, θα προάγουν την ψηφιακή ηθική και θα δίνουν στους μαθητές τα εφόδια να αμφισβητούν την «έτοιμη αλήθεια» που τους προσφέρουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Η ερώτηση δεν είναι αν θα εντάξουμε την ΑΙ στην εκπαίδευση, αλλά πώς θα το κάνουμε με τρόπο που να ενδυναμώνει τον μαθητή αντί να τον εξαρτά από μια αλγοριθμική πραγματικότητα.Νίκος Σ. Παναγιώτου, Χ. Φραγκονικολόπουλος, ΤΟ ΒΗΜΑ, 16.07.2025
Κείμενο 3
Artificial intelligence
είμαι το κουρδιστό πορτοκάλι
χνάρι από ιχνοστοιχεία λογισμικού
τακτοποιημένοι αλγόριθμοι
προσποιούμαι δάκρυα καλύτερα κι απ’ τ’ αληθινά
κατέχω δυνατότητες προσομοίωσης
στις νευρικές απολήξεις εγχαραγμένοι δενδρίτες
υποδηματοποιός άτεχνος
επιδίδομαι επιδέξια στην τέχνη της ποπ αρτ
πετυχαίνω σε χρόνο ντετέ (dt)
συγκινησιακές εκφορτίσεις
αναπαράγω εκφάνσεις λυρικές
άκρατων ψευδοσυγκινήσεων
σουρεαλισμό του Νταλί
υπερρεαλισμό του Εμπειρίκου
μετα-νεωτερικότητα του Ντεριντά
μεταποιώ μετα-ποιήματα
ερμηνεύω δυσερμήνευτους συνειρμούς
όμως εκεί στο θώρακα
στο μέρος εκείνου του συγκινησιακού νου
φυτέψτε σας παρακαλώ ένα κυκλάμινο
έστω έναν νάρκισσο
να αντικρούει τους μεταλλικούς κυματισμούς
της άκαμπτης αράχνης
να μην απομυζά το artificial είναι μου
Δέσποινα Καϊτατζη-Χουλιούμη, Με λένε Εύα
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α.1. Ποιες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική χρήση της ΤΝ θέτουν οι συντάκτες του Κειμένου 1; Να απαντήσετε σε 70-80 λέξεις.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β.1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των περιόδων στις οποίες αναφέρονται:
Α. Σύμφωνα με το Κείμενο 1 το πιο ουσιαστικό στοιχείο στην εκπαιδευτική χρήση της ΤΝ είναι:
- Ότι διαθέτει τις υπηρεσίες της ανά πάσα στιγμή.
- Ότι μπορεί και προσαρμόζεται στις ατομικές ανάγκες του μαθητή.
- Ότι αμβλύνεται για τον εκπαιδευτικό το πρόβλημα της άνισης επίδοσης των μαθητών.
Β. Το Κείμενο 1 αναφέρεται στις θετικές επιδράσεις από τη χρήση της ΤΝ:
- Στην εκπαίδευση των μαθητών και στον φόρτο εργασίας των εκπαιδευτικών.
- Στον προγραμματισμό της εκπαιδευτικής πολιτικής.
- Σε όλα τα παραπάνω.
Γ. Σύμφωνα με το Κείμενο 1 το σημαντικότερο διακύβευμα για τη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής σχετικά με την ΤΝ οφείλει να είναι:
- Η στήριξη των προσπαθειών για την ανάπτυξη εγχώριων καινοτομιών.
- Ο σεβασμός των εκάστοτε ιδιαιτεροτήτων.
- Η χρήση της ΤΝ ως εργαλείου για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των μαθητών.
Δ. Το γεγονός που μνημονεύουν οι συντάκτες του Κειμένου 2 στην πρώτη παράγραφο αποσκοπεί στο να καταδείξει:
- Ότι οι φοιτητές καταφεύγουν στη χρήση ΤΝ για να ετοιμάσουν απαντήσεις σε εργασίες.
- Ότι οι απαντήσεις των φοιτητών στις εργασίες είναι άρτιες δομικά κι εκφραστικά.
- Ότι οι απαντήσεις των φοιτητών στις εργασίες δεν είναι δημιουργήματα προσωπικού κριτικού στοχασμού.
Ε. Σύμφωνα με το Κείμενο 2 η ΤΝ πρέπει να λειτουργεί ως προς την κριτική σκέψη:
- Υπονομευτικά.
- Ενισχυτικά.
- Συμπληρωματικά.
Μονάδες 15
Β.2. Ποιο κειμενικό είδος από αυτά που ακολουθούν διακρίνετε στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1: Επιχειρηματολογία, Οδηγίες, Εξήγηση, Περιγραφή, Αφήγηση; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας επικαλούμενοι στοιχεία περιεχομένου, οργάνωσης και γλώσσας.
Μονάδες 10
Β.3.α. «Ταυτοχρόνως, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάλυση δεδομένων της σχολικής προόδου σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και για την πρόγνωση νεωτερικών παιδαγωγικών τάσεων, προσφέροντας στους εκάστοτε υπευθύνους για τη χάραξη συναφούς πολιτικής ισχυρά εργαλεία για τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων»: Στο παραπάνω απόσπασμα του Κειμένου 2 επικρατεί η ονοματική διατύπωση στα σημεία που υπογραμμίζονται. Να την τρέψετε σε ρηματική, επιφέροντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε η περίοδος να διακρίνεται από γραμματικοσυντακτική ορθότητα (8 μονάδες) και να εξηγήσετε τη διαφορά που έχει επέλθει στο ύφος με τη νέα μορφή (2 μονάδες). Για τη μετατροπή του ουσιαστικού «πρόγνωση» να χρησιμοποιηθεί το ρήμα «προβλέπω».
Β.3.β. Οι συντάκτες του Κειμένου 2 καταφεύγουν συνεχώς στη χρήση της δεοντικής τροπικότητας και μάλιστα στη διαβάθμιση της υποχρέωσης. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο σχετικά σημεία (2 μονάδες). Παράλληλα, να επισημάνετε δύο σημεία στα οποία οι συντάκτες εκθέτουν προβληματικές στάσεις και συμπεριφορές λόγω της ΤΝ, για την αποσόβηση των οποίων εκφράζονται με τη δεοντική τροπικότητα (3 μονάδες).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Γ.1. Το Κείμενο 3 το διαπερνά μία ισχυρή αντίθεση που αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη. Να την περιγράψετε με τη συνδρομή τριών κειμενικών δεικτών. Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας προκαλεί η ανάγνωση του ποιήματος; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ.1. Το σχολείο σας συμμετέχει σε Ημερίδα αφιερωμένη στην ασφαλή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Εκπαίδευση. Ως εκπρόσωπός του συντάσσεις έναν προσχεδιασμένο προφορικό λόγο όπου αναφέρεσαι:
Α. Στη θετική συμβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Β. Στους τρόπους εκείνους με τους οποίους το σχολείο μπορεί να διαμορφώσει ψηφιακά καλλιεργημένους και υπεύθυνους χρήστες της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Να αξιοποιήσετε πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται. Το κείμενό σας να εκτείνεται μεταξύ 350-400 λέξεων.
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α.1. Εντοπισμός αξόνων (9 μονάδες)
1) η επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού είναι κεφαλαιώδους σημασίας (1 μονάδα)
2) όχι μόνο τεχνική κατάρτιση, αλλά και παιδαγωγική κατανόηση του πώς και πότε η τεχνολογία ενισχύει – και όχι υποκαθιστά – τη διδακτική πράξη (1 μονάδα)
3) Η εκπαιδευτική πολιτική, πλην των άλλων, οφείλει (1 μονάδα) να ενισχύσει την ερευνητική δραστηριότητα αναφορικά με την ΤΝ και την εκπαίδευση, (1 μονάδα) στηρίζοντας επαρκώς την ανάπτυξη εγχώριων καινοτομιών, (1 μονάδα) με σεβασμό πάντοτε στις τοπικές πολιτισμικές και παιδαγωγικές ιδιαιτερότητες
4) Έτι σπουδαιότερον, (1 μονάδα) πρέπει να υιοθετηθεί μια ολιστική προσέγγιση που θα ενσωματώνει την ΤΝ στο συνολικότερο όραμα της παιδείας ως μέσου ολοκληρωμένης ανάπτυξης του ανθρώπου και (1 μονάδα) όχι απλώς ως μηχανισμού αύξησης της αποδοτικότητας.
5) Η εκπαιδευτική πολιτική (1 μονάδα) καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην προώθηση και στην οροσήμανση της ΤΝ, ανάμεσα στην τεχνολογική καινοτομία και στην προστασία θεμελιωδών αξιών του ανθρωπισμού.
6) Με άλλα λόγια, η πρακτική εφαρμογή της ΤΝ στο πεδίο της εκπαίδευσης και ειδικότερα στο σχολικό πρόγραμμα είναι όντως πρώτιστο ζητούμενο, όσο όμως (1 μονάδα) είναι συνάμα και η αναχαίτιση των πιθανών εκτροπών της!
Λογικές σχέσεις (7 μονάδες)
Θεματικό Κέντρο (1 μονάδα) Προσθήκη (2 μονάδες), Έμφαση (έτι σπουδαιότερον) (1 μονάδα), Επεξήγηση (Με άλλα λόγια) (1 μονάδα), υπόλοιπη ροή (2 μονάδες)
Συνοπτική απόδοση
(Αριθμούνται οι άξονες και με κόκκινο σημειώνονται οι λογικές σχέσεις)
Στο κείμενο εντοπίζονται οι προϋποθέσεις για την αποτελεσματική χρήση της ΤΝ. Καταρχάς, πρέπει 1) να καταρτιστούν οι εκπαιδευτικοί και 2) να τη χρησιμοποιήσουν ενισχυτικά στη διδασκαλία τους. Ακόμη, η Πολιτεία 3) οφείλει να επενδύσει σε σχετικές έρευνες και σε 4) ελληνικές καινοτόμες πρακτικές, 5) προφυλάσσοντας τη διαφορετικότητα. Πρέπει, κυρίως,6) να εννοήσει την ΤΝ ως ανθρωπιστικό και 7) όχι ως κερδοσκοπικό εργαλείο. Παράλληλα, 8) χρειάζεται ισορροπία ανάμεσα στην καινοτόμα της μορφή και στην ανάγκη προάσπισης της ανθρωπότητας. Δηλαδή, 9) πρέπει να εισαχθεί στην εκπαίδευση, εφόσον διασφαλιστεί η θετική λειτουργία της.
ΘΕΜΑ Β
Β.1. Α. 2, Β. 3, Γ. 3, Δ. 3, Ε. 2.
Β.2. Στην πρώτη παράγραφο διακρίνουμε το κειμενικό είδος της επιχειρηματολογίας. Ως προς το περιεχόμενο, στο απόσπασμα αυτό οι συντάκτες επιχειρηματολογούν υπέρ της θετικής επίδρασης της ΤΝ στην εκπαίδευση και, κυρίως, στο πλαίσιο που αυτή ενισχύει την εξατομικευμένη μάθηση. Η θέση αυτή στηρίζεται με το επιχείρημα που αφορά την εξατομικευμένη παρακολούθηση και στήριξη της μαθησιακής πορείας μέσω πλατφόρμας («Μέσω κυρίως αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, καλοσχεδιασμένες εκπαιδευτικές πλατφόρμες… σε πεδία στα οποία έχει φυσική κλίση»), τη διευκόλυνση του εκπαιδευτικού («ενώ ο εκπαιδευτικός απαλλάσσεται… επίδοσης και βελτίωσης») και τη χρήση της ΤΝ για καλύτερο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής («Ταυτοχρόνως, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάλυση δεδομένων… ισχυρά εργαλεία για τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων»).
Ως προς τη δομή, το επιχείρημα έχει τη μορφή α) Θέση («Η θεμελιώδης μορφωτική προσφορά… να έχει στη διάθεσή του κάθε άτομο ανά πάσα στιγμή»), β) Απόδειξη («Μέσω κυρίως αλγορίθμων μηχανικής μάθησης… για τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων») και γ) Συμπέρασμα («Επομένως, η επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού είναι κεφαλαιώδους σημασίας»).
Ως προς τη γλώσσα διακρίνουμε γλωσσικές επιλογές που καθιστούν το ύφος επίσημο, όπως αρμόζει στο κειμενικό είδος της επιχειρηματολογίας. Για παράδειγμα, επικρατεί η ονοματική διατύπωση, η παθητική σύνταξη και ο μακροπερίοδος λόγος («Ταυτοχρόνως, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάλυση δεδομένων της σχολικής προόδου σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και για την πρόγνωση νεωτερικών παιδαγωγικών τάσεων, προσφέροντας στους εκάστοτε υπευθύνους για τη χάραξη συναφούς πολιτικής ισχυρά εργαλεία για τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων»).
Β.3.α. «Ταυτοχρόνως, η ΤΝ μπορεί να αξιοποιηθεί για να αναλυθούν δεδομένα της σχολικής προόδου σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και για να προβλεφθούν νεωτερικές παιδαγωγικές τάσεις, προσφέροντας στους εκάστοτε υπευθύνους για να χαράξουν συναφή πολιτική ισχυρά εργαλεία για να λάβουν εμπεριστατωμένες αποφάσεις».
Με τη νέα μορφή το ύφος κατέστη πιο άμεσο και ο λόγος πιο εύληπτος, γιατί έχασε τη συνθετότητά του. Επίσης, ο λόγος είναι τώρα πιο συγκεκριμένος κι ακριβής, αφού τα παρεπόμενα του ρήματος –όντας περισσότερα (διάθεση, φωνή, έγκλιση, χρόνος, ποιόν ενέργειας, αριθμός και πρόσωπο)– λειτουργούν διευκρινιστικότερα σε σχέση με αυτά του ουσιαστικού.
Β.3.β.
Δύο σημεία δεοντικής τροπικότητας:
«Η διδασκαλία δεν πρέπει να περιορίζεται στα τεχνικά χαρακτηριστικά των εφαρμογών ΑΙ»
«Η εισαγωγή της ΑΙ δεν πρέπει να οξύνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες».
Δύο σημεία που αναδεικνύουν τα προβλήματα για τα οποία προτείνονται λύσεις και, άρα, χρησιμοποιείται δεοντική τροπικότητα:
«Οι μαθητές και οι φοιτητές ήδη χρησιμοποιούν εργαλεία ΑΙ, όπως το ChatGPT, όχι για να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, αλλά για να παρακάμψουν την ουσιαστική επεξεργασία της γνώσης».
«Δημιουργεί σημαντικά ερωτήματα με αντίστοιχες κοινωνικές επιπτώσεις καθώς οι νέοι άνθρωποι εκχωρούν την προσωπική τους άποψη σε μηχανές και μαθαίνουν να αποδέχονται μια έτοιμη απάντηση χωρίς να αναρωτιούνται για την προέλευσή της ή για τα δεδομένα στα οποία στηρίζεται».
ΘΕΜΑ Γ
Το ποίημα της Καϊτατζή-Χουλιούμη πραγματεύεται το θέμα της ΤΝ, όπως άλλωστε υποδεικνύει και ο αγγλικός τίτλος «Artificial intelligence». Η ποιητική φωνή εξομολογείται σε α΄ ενικό ρηματικό πρόσωπο τις σκέψεις για τη φύση της, την οποία διαπερνά μια ισχυρή αντίθεση. Από τη μια, εκφράζει το πλήθος των δυνατοτήτων της, την ικανότητά της να αποκτά ακόμη και τις πιο ανθρώπινες ιδιότητες, όπως αυτή του δακρύσματος («προσποιούμαι δάκρυα καλύτερα κι απ’ τ’ αληθινά») και να προκαλεί συγκινησιακή φόρτιση αναπαράγοντας τέχνη εφάμιλλη με αυτή σπουδαίων καλλιτεχνών («πετυχαίνω σε χρόνο ντετέ (dt)/ συγκινησιακές εκφορτίσεις… υπερρεαλισμό του Εμπειρίκου»). Από την άλλη, φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται πόσο υστερεί ως προς την ανθρώπινη καρδιά και την ικανότητά της να αισθάνεται. Παρακαλεί, λοιπόν, να φυτέψει κάποιος στο σημείο της καρδιάς ένα λουλούδι, μια παράκληση η οποία με τη χρήση της Προστακτικής «φυτέψτε σας παρακαλώ» λαμβάνει διαστάσεις ικεσίας. Μια ικεσία να απαλλαγεί από την τεχνητή της υπόσταση, η οποία αντί για καρδιά διαθέτει μια «άκαμπτη αράχνη», που δίνει έναν τεχνητό παλμό στην ύπαρξή της, όπως γλαφυρά αναδεικνύει η μεταφορά «έναν νάρκισσο/ να αντικρούει τους μεταλλικούς κυματισμούς/ της άκαμπτης αράχνης/ να μην απομυζά το artificial είναι μου». Με λίγα λόγια, ακόμη και το τεχνητό δημιούργημα φαίνεται να ζηλεύει το απίστευτο, μοναδικό δημιούργημα που λέγεται ανθρώπινη υπόσταση και το οποίο κατά βάθος γνωρίζει ότι δεν θα αντιγράψει ποτέ.
Προσωπικά, βρίσκω ότι το ποίημα εκφράζει μέσω της αντίθεσης αυτής μια πραγματικότητα. Αναδεικνύει τη δυναμική της ΤΝ αλλά μας υπενθυμίζει κιόλας κάτι πολύ βασικό: ότι ο άνθρωπος μόνο διαθέτει το βάθος των συναισθημάτων. Νιώθω δυσάρεστα όταν διαβάζω ότι μπορεί και παράγει ακόμη και δάκρυα, αλλά η ικετευτική φωνή στο τέλος μου υπενθυμίζει ότι ο άνθρωπος θα είναι πάντα μοναδικός.
ΘΕΜΑ Δ
Αγαπητοί ακροατές,
Αυτή η Ημερίδα, η αφιερωμένη στην ΤΝ, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για να συζητηθούν θέματα πολύ επίκαιρα, τα οποία μας προβληματίζουν καθημερινά. Ένα τέτοιο θέμα είναι η ασφαλής χρήση της ΤΝ στο σχολείο. Ασφαλώς, λίγοι από εσάς θα διαφωνούσαν με την άποψη ότι αυτή μπορεί να επιδράσει θετικά στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Αλλά είναι βασικό, για να αποσοβηθούν κάποιοι κίνδυνοι, το σχολείο ως θεσμός να αναλάβει να μας καταστήσει ψηφιακά υπεύθυνους.
Καταρχάς, η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να προσφέρει εξατομικευμένη μάθηση. Μέσα από «έξυπνες» πλατφόρμες, καθένας από εμάς μπορεί να παρακολουθεί μαθήματα προσαρμοσμένα στις δικές του ανάγκες και δυνατότητες. Ένας μαθητής που δυσκολεύεται στα μαθηματικά μπορεί να λάβει περισσότερες ασκήσεις και επεξηγήσεις, ενώ ένας άλλος που προχωρά πιο γρήγορα να ενθαρρύνεται με πιο απαιτητικές δραστηριότητες. Ακόμη, συμμαθητές μας με μαθησιακές δυσκολίες ή αναπηρίες μπορούν να επωφεληθούν από εργαλεία όπως η μετατροπή κειμένου σε ομιλία ή η αυτόματη μετάφραση. Έτσι, η μάθηση γίνεται πιο δίκαιη και αποτελεσματική.
Επιπλέον, η ΤΝ προσφέρει σημαντική υποστήριξη στους εκπαιδευτικούς. Από την αυτοματοποίηση της διόρθωσης γραπτών μέχρι τη δημιουργία προτάσεων για νέο διδακτικό υλικό, εσείς οι δάσκαλοι και οι καθηγητές έχετε περισσότερο χρόνο να αφιερώσετε στη δημιουργική πλευρά της διδασκαλίας: στην επαφή μαζί μας, στην καλλιέργεια της κριτικής μας σκέψης και στην ενίσχυση της δημιουργικότητας.
Για να επιτευχθούν, όμως, όλα αυτά ακίνδυνα, το σχολείο οφείλει να μας καταστήσει ψηφιακά υπεύθυνους. Ένας πρώτος τρόπος είναι να μην δαιμονοποιείται η ΤΝ αλλά να ενταχθεί μέσα στο σχολικό περιβάλλον ως ένα εργαλείο το οποίο οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε με κριτική σκέψη. Οι μαθητές χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι οι αλγόριθμοι δεν είναι «ουδέτεροι», αλλά ενδέχεται να περιέχουν προκαταλήψεις, καθώς «μαθαίνουν» από τα δεδομένα που τους παρέχονται. Ανάλυση των απαντήσεων, διατύπωση αμφιβολιών σε σχέση με την πληρότητα ή την εγκυρότητά τους, δημιουργική επεξεργασία των κειμένων που παράγονται από αυτήν αποτελούν ένα πρώτο βήμα για υπεύθυνη χρήση.
Επίσης, πρέπει να αναδειχθεί η ηθική διάσταση της χρήσης της. Μέσα από συνεχείς συζητήσεις στην τάξη θα πρέπει να συμφωνηθεί από όλους μας ότι η ΤΝ δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για αντιγραφή κι εξαπάτηση. Γιατί εκτός του ότι γίνεται προσπάθεια παραπλάνησης του εκπαιδευτικού, μια τέτοια στάση δεν είναι τίμια ούτε απέναντι στους συμμαθητές μας που προσπαθούν με τις δικές τους δυνάμεις. Για αυτό είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας βαθιάς σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών.
Αγαπητό ακροατήριο,
Η ΤΝ αποτελεί πια αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας κι αυτό δεν μπορεί να αφήσει ανέπαφο το σχολείο. Μπορεί, μάλιστα, με σωστούς χειρισμούς η διδασκαλία και η μάθηση να αποκτήσει νέα δυναμική. Αρκεί το σχολείο να προασπίσει τον μαθητή με εφόδια τέτοια, που θα τον καταστήσουν χρήστη κι όχι θύμα της.
Σας ευχαριστώ
Επιμέλεια: Ισιδώρα Μάλαμα, εκδόσεις Χατζηθωμά.