.jpg)
Το σενάριο της ταινίας "Idiocracy" (2006), που η ανθρωπότητα 500 χρόνια μετά έχει μετατραπεί σε ένα έθνος ηλιθίων λόγω της μείωσης της νοημοσύνης, φαντάζει πλέον λιγότερο ως παρωδία και περισσότερο ως τρομακτική πρόβλεψη.
Γιατί; Ενώ για το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα οι δείκτες νοημοσύνης ανέβαιναν, νέες έρευνες δείχνουν ότι η τάση έχει αντιστραφεί. Η παγκόσμια νοημοσύνη μειώνεται.
1. Η χρυσή εποχή: Το φαινόμενο Flynn (1930-1990)
Για δεκαετίες, οι επιστήμονες παρατηρούσαν ένα σταθερό, ανοδικό ρυθμό στους δείκτες νοημοσύνης (IQ) σε ανεπτυγμένα κράτη. Αυτό το φαινόμενο ονομάστηκε Φαινόμενο Flynn, προς τιμήν του φιλοσόφου James Flynn.
Βασικά σημεία της αύξησης:
- Ρυθμός: Οι δείκτες αυξάνονταν κατά περίπου 2,5 μονάδες ανά δεκαετία.
- Εξήγηση: Ο ίδιος ο Flynn απέδωσε αυτή την εξαιρετικά γρήγορη τάση (που δεν μπορούσε να είναι γενετική) σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, κυρίως στην εκπαίδευση. Η μαζική είσοδος στα σχολεία και η έμφαση στα ακαδημαϊκά εξέθεσαν όλο και περισσότερο κόσμο σε ένα νέο, πιο αφαιρετικό στυλ σκέψης, καθιστώντας τη σκέψη πιο σύνθετη.
- Άλλοι παράγοντες: Καλύτερη διατροφή, τεχνητό φως και μείωση στο μέγεθος της οικογένειας προτάθηκαν επίσης.
2. Η αναστροφή: Το φαινόμενο «Reverse Flynn» (Από τη δεκαετία του '90)
Δυστυχώς, νέες έρευνες δείχνουν ότι η ανοδική πορεία του IQ έχει αντιστραφεί. Οι δείκτες νοημοσύνης μειώνονται, ένα φαινόμενο που ονομάζεται «Reverse Flynn».
Οι πιο αξιόπιστες ενδείξεις προέρχονται από:
- Σκανδιναβικές χώρες (παρά τα κορυφαία εκπαιδευτικά τους συστήματα).
- Αγγλία, Ολλανδία, Γαλλία, Εσθονία, Γερμανία και ΗΠΑ.
Ο ρυθμός μείωσης κυμαίνεται από 0,38 έως και 8,40 πόντους ανά δεκαετία σε ορισμένες περιπτώσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό;
3. Οι υποθέσεις για την παγκόσμια μείωση του IQ
Οι επιστήμονες εξετάζουν δύο κύριες θεωρίες για να εξηγήσουν αυτή τη νέα, ανησυχητική τάση:
Αιτία 1η: Η υπόθεση τηςδυσγενεσίας (Dysgenics)
Αυτή η υπόθεση βασίζεται στο γεγονός ότι το IQ είναι σε μεγάλο βαθμό γενετικά κληρονομικό και συσχετίζεται αρνητικά με την αναπαραγωγική επιτυχία.
- Ο μηχανισμός: Τα άτομα με υψηλό IQ είναι πιο πιθανό να στραφούν στην ανώτερη εκπαίδευση και σε απαιτητικές καριέρες. Αυτό απαιτεί χρόνο και κόπο, με αποτέλεσμα τη μετατόπιση της δημιουργίας οικογένειας σε μεγαλύτερη ηλικία (ιδιαίτερα στις γυναίκες, λόγω του περιορισμένου αναπαραγωγικού παραθύρου).
- Το αποτέλεσμα: Τα άτομα με χαμηλότερο iQ αναπαράγονται σε μεγαλύτερο ποσοστό, με αποτέλεσμα, σε βάθος χρόνου, ο πληθυσμός των ατόμων με υψηλή νοημοσύνη να μειώνεται.
- Το παράδοξο: Η γενετική παρακμή μπορεί να είχε ξεκινήσει ήδη από τον 19ο αιώνα, αλλά αντισταθμίστηκε από τα περιβαλλοντικά κέρδη (εκπαίδευση, διατροφή) του 20ού αιώνα. Στον 21ο αιώνα, τα περιβαλλοντικά οφέλη έφτασαν σε κορεσμό, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί η υποκείμενη γενετική μείωση.
Αιτία 2η: Χημική ρύπανση και ενδοκρινικές διαταραχές
Μια νέα σειρά ερευνών εστιάζει στην επιγενετική—την αλληλεπίδραση του γονιδιώματος με ουσίες που κυκλοφορούν στο περιβάλλον.
- Ο ρόλος του θυρεοειδούς: Οι θυρεοειδείς ορμόνες είναι απαραίτητες για τη νευρολογική ανάπτυξη. Για να τις παραγάγει, ο θυρεοειδής αδένας χρειάζεται ιώδιο.
- Το toxic cocktail: Η πρόσληψη ιωδίου τείνει να μπλοκάρεται από βαρέα μέταλλα (όπως ο μόλυβδος και ο υδράργυρος), την έκθεση σε φυτοφάρμακα και πλαστικά—ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό μας σύστημα.
- Ο κίνδυνος των εγκύων: Το αναπτυσσόμενο έμβρυο απορροφά τις θυρεοειδείς ορμόνες της μητέρας. Η ανεπαρκής πρόσληψη ιωδίου από τη μητέρα, ειδικά στο πρώτο τρίμηνο, μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή νοημοσύνη και σοβαρές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠΥ) και οι Διαταραχές στο Φάσμα του Αυτισμού (ΔΑΦ), των οποίων οι διαγνώσεις έχουν εκτοξευθεί παγκοσμίως.
Αιτία 3η: Κοινωνικοί και τεχνολογικοί παράγοντες
Ο ίδιος ο Flynn, λίγο πριν τον θάνατό του, πρότεινε κοινωνικούς παράγοντες:
- Πολυμέσα: Η έκθεση μικρών παιδιών σε βιντεοπαιχνίδια και πολυμέσα μειώνει τη διάρκεια συγκέντρωσης, μια απαραίτητη ικανότητα για την επιτυχή συμπλήρωση των τεστ νοημοσύνης.
- Μετα-βιομηχανική εποχή: Η μετάβαση των κοινωνιών σε έναν κόσμο υπηρεσιών που δεν απαιτούν τις υψηλές γνωστικές ικανότητες που απαιτούσε η εξειδίκευση του 20ού αιώνα.
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;
Καθώς η φυσική νοημοσύνη μειώνεται, οι ανησυχίες για το μέλλον αυξάνονται.
- Θα φτάσουμε σε μια δυστοπία τύπου Idiocracy, όπου η κοινωνία δεν θα μπορεί να επιλύσει βασικά προβλήματα;
- Τι θα απογίνει η επιστημονική καινοτομία, η γνώση και η καλλιτεχνική παραγωγή;
Μήπως τελικά η μόνη μας ελπίδα είναι η ραγδαία επικράτηση και ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία καλείται να καλύψει το γνωστικό κενό της φυσικής νοημοσύνης; Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό και οι συνέπειες εξαρτώνται από το πώς θα αντιμετωπίσουμε τις δύο μεγάλες μάχες που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα: τη μάχη της αναπαραγωγής και τη μάχη της ρύπανσης.