Η Οθωμανική Αυτοκρατορία συχνά μνημονεύεται για τη μεγαλοπρεπή αρχιτεκτονική και τους ισχυρούς Σουλτάνους της. Ωστόσο, πίσω από τη χρυσή πρόσοψη των ανακτόρων κρυβόταν μια οργανωμένη και νομικά επικυρωμένη μηχανή συστηματικής εκμετάλλευσης, όπου οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιμετωπίζονταν ως εμπορεύματα. Για έξι αιώνες, η σκλαβιά, και ιδίως η σεξουαλική σκλαβιά, αποτέλεσε έναν θεμελιώδη πυλώνα της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η σκλαβιά ως θεσμικό οικονομικό σύστημα
Η σκλαβιά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ήταν ένα περιθωριακό φαινόμενο, αλλά μια κεντρική κρατική πολιτική.
- Τεράστια κλίμακα: Τον 16ο και 17ο αιώνα, υπολογίζεται ότι το 20% του πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης αποτελούνταν από σκλάβους, με τη συντριπτική πλειοψηφία να είναι γυναίκες και κορίτσια. Ακόμη και τα μη πλούσια νοικοκυριά διέθεταν γυναίκες σκλάβες.
- Κρατική ρύθμιση: Το οθωμανικό κράτος δεν ανεχόταν απλώς την εμπορία ανθρώπων· την κανόνιζε, τη φορολογούσε και δημιουργούσε λεπτομερή νομικά πλαίσια, τηρώντας σχολαστικά αρχεία για κάθε αγορά, τιμή και φυλετική ταξινόμηση.
Το Αβρέτ Παζάρι: Η αγορά της σάρκας
Το Αβρέτ Παζάρι (Avret Pazarı), η αγορά γυναικών σκλάβων στην Κωνσταντινούπολη, λειτουργούσε ανοιχτά από τα μέσα του 15ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού.
- Προέλευση και βία: Οι γυναίκες προέρχονταν από συντονισμένες επιδρομές σε άμαχο πληθυσμό σε περιοχές όπως ο Καύκασος, η Ανατολική και η Νότια Ευρώπη, και η Αφρική. Η σεξουαλική βία συχνά προηγούνταν της υποδούλωσης. Νεαρά κορίτσια, όπως η οκτάχρονη Κατερίνα από την Ουκρανία, ξεσχίζονταν από τις οικογένειές τους και οδηγούνταν σε μια μοίρα που θεωρούνταν «χειρότερη από τον θάνατο».
Φυλετική Ιεραρχία: Η αυτοκρατορία δημιούργησε μια αυστηρή ιεραρχία βάσει της καταγωγής:
- Λευκές γυναίκες (από τον Καύκασο/Ανατολική Ευρώπη) είχαν τις υψηλότερες τιμές, ειδικά αν προορίζονταν για παλακίδες (πάνω από 6.000 κουρούς).
- Οι Αιθιοπίδες ήταν στη δεύτερη θέση.
- Οι μαύρες Αφρικανές γυναίκες βρίσκονταν στο κατώτερο επίπεδο.
Νομική ανυπαρξία και ψυχολογικό βασανιστήριο
Οι γυναίκες σκλάβες υπήρχαν σε ένα απόλυτο νομικό κενό και αντιμετώπιζαν συστηματική απανθρωποποίηση.
- Νομιμοποιημένος βιασμός: Ήταν νόμιμο για έναν μουσουλμάνο άνδρα να έχει σεξουαλικές σχέσεις με οποιαδήποτε γυναίκα σκλάβα κατείχε. Το σύστημα ενθάρρυνε τον βιασμό, ενώ τα παιδιά που γεννιόνταν θεωρούνταν νόμιμα, αν τα αναγνώριζε ο ιδιοκτήτης.
- Χωρίς δικαιώματα: Οι υποδουλωμένες γυναίκες δεν είχαν κανέναν έλεγχο στα σώματά τους ή στις αναπαραγωγικές τους επιλογές. Δεν είχαν πρόσβαση σε νομική προσφυγή για κακοποίηση και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να πωληθούν σε οίκους ανοχής, να ενοικιαστούν ή να εγκαταλειφθούν.
- Το χαρέμι ως φυλακή: Το Αυτοκρατορικό Χαρέμι (π.χ. Τοπ Καπί) στέγαζε εκατοντάδες γυναίκες, οι οποίες ζούσαν σε σκόπιμα σκληρές συνθήκες σχεδιασμένες να σπάσουν το πνεύμα. Οι περισσότερες δεν έβλεπαν ποτέ τον Σουλτάνο. Τα νεαρά κορίτσια, συχνά 6-8 ετών, αφαιρούνταν από τις ταυτότητές τους και εκπαιδεύονταν σε «ερωτικές τέχνες» – μια διαδικασία εξαναγκασμού για να μετατραπούν σε εργαλεία ανδρικής απόλαυσης.
Η καθημερινή ρουτίνα ήταν ψυχολογικό βασανιστήριο, γεμάτο ανταγωνισμό και καταστροφή κάθε αλληλεγγύης. Οι γυναίκες που "αποτύγχαναν" ή γερνούσαν αντιμετώπιζαν μοίρες χειρότερες από τον θάνατο, θεωρούμενες αναλώσιμα προϊόντα.
Η κατάργηση και η σιωπή της ιστορίας
Η σκλαβιά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τερματίστηκε επίσημα το 1908 (Δεύτερη Συνταγματική Εποχή), ωστόσο η εφαρμογή ήταν αργή. Στην πραγματικότητα, το μυστικό εμπόριο συνεχίστηκε στα σοκάκια της Κωνσταντινούπολης μέχρι τη δεκαετία του 1920.
Η ιστορία αυτών των εκατομμυρίων γυναικών παρέμεινε θαμμένη για αιώνες. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα ανακαλύπτει εκ νέου τα αρχεία και τις φωνές των γυναικών σκλάβων, αποκαλύπτοντας μια εικόνα συστηματικής απανθρωπιάς. Η εκμάθηση αυτού του σκοτεινού κεφαλαίου είναι κρίσιμη για να κατανοήσουμε ότι ο πολιτισμός μπορεί να συνυπάρχει με τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες της ανθρωπότητας.