.jpg)
Ενώ ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος συνδέεται συχνά με τις μάχες, τις εισβολές και τα στρατόπεδα θανάτου, μια κρυφή, συγκλονιστική τραγωδία εκτυλίχθηκε στην κατεχόμενη Ελλάδα: ο Μεγάλος Λιμός του 1941-1942. Μια περίοδος απόλυτης εξαθλίωσης, κατά την οποία περίπου 250.000 Έλληνες πέθαναν από την πείνα, μια τραγωδία που αποκαλύπτει την απανθρωπιά της κατοχής και την οδυνηρή οικονομική λεηλασία.
Η αρχή της καταστροφής: Λεηλασία και Κατοχή
Μετά την εισβολή της Γερμανίας τον Απρίλιο του 1941 και την κατάληψη της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, η χώρα περιήλθε στον έλεγχο των δυνάμεων του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία). Η λεηλασία ξεκίνησε αμέσως.
- Συστηματική αφαίμαξη: Οι Γερμανοί στρατιώτες ζούσαν «από τη χώρα», χωρίς να έχουν φέρει μαζί τους τρόφιμα. Εκτός από τις ιδιωτικές λεηλασίες, σημειώθηκαν μαζικές επιτάξεις και απαλλοτριώσεις σε μεγάλη κλίμακα, οδηγώντας σε εκτόξευση της ανεργίας και μείωση της βιομηχανικής παραγωγής.
- Η κρίση της σοδειάς: Η σοδειά του 1941 ήταν 15% έως 30% χαμηλότερη από το κανονικό. Παράλληλα, οι δυνάμεις του Άξονα έστηναν οδοφράγματα και κατάσχεζαν τρόφιμα που μεταφέρονταν από τις αγροτικές περιοχές στις πόλεις, εμποδίζοντας τη σίτιση του πληθυσμού.
Η οικονομική κατάρρευση και η Μαύρη Αγορά
Η οικονομική πολιτική (ή μάλλον η έλλειψή της) των Γερμανών οδήγησε σε υπερπληθωρισμό. Η τιμή του χρήματος κατέρρευσε, τροφοδοτώντας έναν φαύλο κύκλο:
- Άνθιση της Μαύρης Αγοράς: Οι τιμές ανέβαιναν σταθερά. Οι παραγωγοί και οι έμποροι απέσυραν τα εμπορεύματά τους, με την μαύρη αγορά να ακμάζει και την αποθησαύριση να γίνεται ευρέως διαδεδομένη.
- Μάταιες προσπάθειες: Παρά τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες (όπως τα συσσίτια), καμία οργανωμένη δημόσια βοήθεια ή πρόνοια δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την έκταση της καταστροφής.
Η αδιαφορία του Άξονα: «Αφήστε τους να χαθούν»
Η στάση των κατακτητών έναντι της επισιτιστικής κρίσης υπήρξε κυνική και απάνθρωπη.
- Στρατηγική αδιαφορία: Τον Ιούνιο του 1941, ενώ ο Χίτλερ είχε στρέψει την προσοχή του στην Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα (εισβολή στη Σοβιετική Ένωση), η κατάσταση στην Ελλάδα τον άφησε αδιάφορο.
- Το απόσπασμα του Γκέρινγκ: Όταν ενημερώθηκε ο Ράιχσμαρσαλ Χέρμαν Γκέρινγκ για τον θάνατο των Ελλήνων από την πείνα, απάντησε: «Δεν θα μπορούσα να ενδιαφερθώ λιγότερο. Αφήστε τους να χαθούν, αρκεί να μη λιμοκτονήσει κανένας Γερμανός.»
Ενώ οι Γερμανοί στρατιώτες απολάμβαναν την ίδια κατανάλωση τροφής με πριν, χιλιάδες Έλληνες πέθαιναν. Η φρίκη έφτασε σε σημείο που παιδιά έψαχναν στα σκουπίδια για αποφάγια ή περίμεναν τους στρατιώτες να φτύσουν τον πυρήνα μιας ελιάς για να τον ρουφήξουν.
Η φρίκη του χειμώνα 1941-1942 και ο ανθρώπινος φόρος
Μετά από ένα καυτό και ξηρό καλοκαίρι, ακολούθησε ένας πολύ κρύος χειμώνας. Ξύλα και κάρβουνα είχαν γίνει απρόσιτα.
- Κατάρρευση στους δρόμους: Πολλοί Έλληνες πέθαιναν από αρρώστιες ή απλά κατέρρεαν στους δρόμους της Αθήνας από τη σωματική και ψυχική εξάντληση.
- Οικονομική λεηλασία: Σύμφωνα με τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ, ο Λιμός δεν ήταν απαραίτητα μια «σκόπιμη στρατηγική λιμοκτονίας», αλλά αποτέλεσμα «καθαρής οικονομικής λεηλασίας και κακοδιαχείρισης». Μάλιστα, Γερμανοί και Ιταλοί συνέχιζαν να εξάγουν τρόφιμα από τη χώρα ακόμα και στο απόγειο του Λιμού.
Το τέλος του εφιάλτη: Η άρση του βρετανικού αποκλεισμού
Οι δυνάμεις του Άξονα απέδιδαν την ευθύνη για την επισιτιστική κρίση στον βρετανικό ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας. Το Βατικανό άσκησε πιέσεις στους Βρετανούς για την άρση του.
Τελικά, το καλοκαίρι του 1942, οι Βρετανοί ήραν τον αποκλεισμό, επιτρέποντας την εισαγωγή τροφίμων (κυρίως από την Τουρκία). Η επισιτιστική κατάσταση βελτιώθηκε άμεσα, ωστόσο η τραγωδία είχε ήδη κοστίσει τη ζωή σε περίπου 250.000 Έλληνες. Ο Μεγάλος Λιμός παραμένει μία από τις πιο κρυφές και οδυνηρές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.