Η ιστορία του Βασιλιά Αλέξανδρου Α' της Ελλάδας (1893-1920) είναι μία από τις πιο τραγικές και απροσδόκητες σελίδες της νεότερης ιστορίας. Ο θάνατός του σε ηλικία μόλις 27 ετών, εξαιτίας του δαγκώματος ενός πιθήκου, δεν ήταν απλώς ένα προσωπικό δράμα. Υπήρξε ένα γεγονός που άλλαξε την πορεία της Ελλάδας σε μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές της, οδηγώντας σε πολιτική αναταραχή και, κατά πολλούς ιστορικούς, συνδέθηκε άμεσα με τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο νέος βασιλιάς εν μέσω διχασμού
Ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο το 1917, σε μία περίοδο ακραίας πόλωσης.
- Ανάληψη εξουσίας: Ανέλαβε τα βασιλικά καθήκοντα μετά την έξοδο του πατέρα του, Βασιλιά Κωνσταντίνου Α', και του διαδόχου Γεωργίου από τη χώρα, λόγω του Εθνικού Διχασμού και της πίεσης των δυνάμεων της Αντάντ.
- Πολιτική θέση: Αν και τυπικά μονάρχης, ο Αλέξανδρος λειτούργησε ως όργανο του Ελευθέριου Βενιζέλου, υπογράφοντας όλες τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Δεν είχε ουσιαστική εξουσία, αλλά η παρουσία του στον θρόνο ήταν κρίσιμη για τη βενιζελική παράταξη που βρισκόταν επικεφαλής του πολέμου στη Μικρά Ασία.
- Ο παράνομος έρωτας: Το 1919 παντρεύτηκε κρυφά τη Ασπασία Μάνου, μία κοινή θνητή, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στους βασιλικούς κύκλους. Ο γάμος αυτός, που αρχικά δεν αναγνωρίστηκε, φανέρωνε την απομάκρυνσή του από το αυστηρό πρωτόκολλο.
Το μοιραίο δάγκωμα και η πορεία προς τον θάνατο
Το τραγικό περιστατικό συνέβη στις 2 Οκτωβρίου 1920, στους Βασιλικούς Κήπους (σήμερα Εθνικός Κήπος) στην Αθήνα.
- Η επίθεση: Καθώς ο Βασιλιάς περπατούσε με τον φύλακά του, παρατήρησε τον αγαπημένο του σκύλο, Φριτς, να δέχεται επίθεση από ένα μακάκο που ανήκε σε έναν επιστάτη του κήπου. Προσπαθώντας να τους χωρίσει, ο Αλέξανδρος δαγκώθηκε βαθιά στο χέρι και στην κοιλιά από το εξαγριωμένο ζώο.
- Η αδιαφορία: Ο ίδιος ο Βασιλιάς δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην πληγή, η οποία φαινόταν επιφανειακή.
- Η ιατρική αποτυχία: Οι γιατροί, παρά τη σφοδρή σύσταση του στρατιωτικού ιατρού να ακρωτηριάσει το δάχτυλο για να περιοριστεί η μόλυνση, αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε τόσο ριζική επέμβαση στον μονάρχη. Η πληγή καθαρίστηκε πρόχειρα, αλλά χωρίς τα σημερινά αντιβιοτικά και εμβόλια, η μόλυνση ήταν αναπόφευκτη.
- Η σηψαιμία: Λίγες ημέρες αργότερα, ο Βασιλιάς εμφάνισε πυρετό, φλεγμονή και σημάδια σηψαιμίας. Παρά τις προσπάθειες των ιατρών, ο Αλέξανδρος Α' πέθανε στις 25 Οκτωβρίου 1920, μόλις 23 ημέρες μετά το δάγκωμα.
Ο «πίθηκος» που άλλαξε την ιστορία της Ελλάδας
Ο θάνατος του Αλέξανδρου Α' δημιούργησε ένα τεράστιο πολιτικό κενό (το «βασιλικό ζήτημα») σε μια εποχή που η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο στη Μικρά Ασία.
- Το κενό εξουσίας: Με τον θρόνο κενό, η κυβέρνηση του Βενιζέλου αναγκάστηκε να προκηρύξει εκλογές τον Νοέμβριο του 1920.
- Η εκλογική ήττα: Ο Βενιζέλος έχασε απροσδόκητα τις εκλογές από την αντιπολίτευση, η οποία υποστήριζε την επιστροφή του εξόριστου Κωνσταντίνου Α'.
- Οι καταστροφικές συνέπειες: Η επιστροφή του Κωνσταντίνου, η απομάκρυνση των έμπειρων βενιζελικών αξιωματικών από το μέτωπο και η αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής συνέβαλαν στην απώλεια της διεθνούς στήριξης και, τελικά, στην κατάρρευση του μετώπου και τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Είναι ίσως υπερβολικό να πούμε ότι ένα δάγκωμα πιθήκου άλλαξε όλη τη ροή της ελληνικής ιστορίας, αλλά σίγουρα είναι αλήθεια ότι οδήγησε σε μια τρομερή τραγωδία». Η τραγική μοίρα του νεαρού Βασιλιά παραμένει ένα από τα πιο περίεργα και ανεξήγητα επεισόδια της ελληνικής μοναρχίας.