Η ιστορία του David Balfour (Ντέιβιντ Μπάλφουρ) είναι μια από τις πιο μυστηριώδεις και σκοτεινές σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Ορισμένοι τον αποκάλεσαν, και όχι άδικα, ο «Ρασπούτιν της Ελλάδας». Ήταν ένας καλόγερος, Αρχιμανδρίτης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που έκρυβε κάτω από τα ράσα έναν αδίστακτο κατάσκοπο της βρετανικής Intelligence Service (Υπηρεσία Πληροφοριών). Η δράση του υπήρξε καθοριστική και αμφιλεγόμενη στα κρίσιμα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Εμφυλίου πολέμου.
1. Από το Άγιο Όρος στα σαλόνια του Κολωνακίου
Ο David Balfour γεννήθηκε το 1903 στη Βρετανία από ευκατάστατη οικογένεια. Η χαρισματική του φύση και η ευφυΐα του ήταν εμφανείς από νωρίς, με σπουδές σε μεγάλα πανεπιστήμια και γνώση πάνω από δέκα γλωσσών (συμπεριλαμβανομένων Ελληνικών, Ρωσικών, Τουρκικών και Σερβικών).
- Θρησκευτική μετάβαση: Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Balfour ήταν δόκιμος μοναχός των Βενεδεκτίνων. Ωστόσο, το 1932 ταξίδεψε στο ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα στο Άγιο Όρος, όπου ασπάστηκε την Ορθοδοξία και έλαβε το όνομα Δημήτριος.
- Η άφιξη στην Αθήνα: Το 1936, με τη βοήθεια του τότε Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και χειροτονήθηκε Αρχιμανδρίτης. Η ταπεινή του εμφάνιση, η πραότητά του και η εξωτική του καταγωγή τον έκαναν αμέσως περιζήτητο στην υψηλή κοινωνία της πρωτεύουσας.
Ο κατάσκοπος πίσω από τα ράσα
Ο πατήρ Δημήτριος έγινε το «μάτι και το αυτί» των Βρετανών στα σαλόνια της Αθήνας:
- Εξομολόγος των ισχυρών: Έγινε εξομολόγος σε πολλούς επιφανείς Αθηναίους, ανώτατους αξιωματικούς και πολιτικούς. Το κυριότερο, εκτελούσε εκκλησιαστικά καθήκοντα στα Ανάκτορα του Τατοΐου, αποκτώντας πρόσβαση σε πολύτιμες πληροφορίες από τη Βασιλική Οικογένεια (Γεώργιος Β', Παύλος, Φρειδερίκη).
- Το αρχηγείο: Το κέντρο των μυστικών του επιχειρήσεων βρισκόταν στην οδό Πλουτάρχου 2 στο Κολωνάκι, σε ένα κτίριο που ανήκε στη βρετανική πρεσβεία.
2. Ο καθοριστικός ρόλος στον Ελληνικό Εμφύλιο
Τα ίχνη του Πατρός Δημητρίου χάνονται μυστηριωδώς τον Απρίλιο του 1941, λίγο πριν την είσοδο των Γερμανών. Τότε, εμφανίστηκε ως Ταγματάρχης Balfour, φορώντας στρατιωτικά ρούχα, φεύγοντας βιαστικά για το Κάιρο.
Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση, πλέον ως κορυφαίος Βρετανός διπλωμάτης και διαμεσολαβητής και όχι ως κληρικός. Ο ρόλος του στις πολιτικές εξελίξεις ήταν καταλυτικός:
- Δεκεμβριανά και Λίβανος: Υπήρξε βασικός εμπνευστής της Διάσκεψης του Λιβάνου και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα Δεκεμβριανά του 1944.
- Συμφωνία της Βάρκιζας: Ο ρόλος του υπήρξε υπόγειος και στη Συμφωνία της Βάρκιζας, ενώ λέγεται ότι ενήργησε για τον ορισμό του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού στη θέση του Αντιβασιλέα.
- Κυβερνήσεις: Φέρεται να δρομολόγησε την πτώση της κυβέρνησης Πλαστήρα (1945) και την ανάθεση της διακυβέρνησης στον Ναύαρχο Βούλγαρη.
3. Η αποκάλυψη και η «καημένη Ελλάδα»
Τον Ιανουάριο του 1947, η εφημερίδα Ριζοσπάστης αποκάλυψε την αλήθεια με πρωτοσέλιδο: «Κυβέρνηση Μπάλφουρ». Ο ίδιος ο Balfour, θεωρώντας ανάρμοστο να εμπλακεί σε δημόσια αντιπαράθεση, σιώπησε, κάτι που εκλήφθηκε ως παραδοχή ενοχής. Αποχώρησε από την Ελλάδα, συνεχίζοντας τη διπλωματική του καριέρα.
Ο Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, περιγράφοντας την κατάσταση στο Κάιρο, είχε καταγράψει στο ημερολόγιό του την πικρή αλήθεια για την εξάρτηση της ελληνικής κυβέρνησης:
«Τα στρατεύματά μας λαμβάνουν τις διαταγές τους από το Στρατηγείο και εμείς από τον ME Balfour, πρώην Αγιορίτη Καλόγερο, πρώην μακρογενάτο ορθόδοξο Παππά, πρώην μικρό Χίτλερο-μουστάκο Ταγματάρχη... Καημένη Ελλάδα...»
Ο David Balfour πέθανε το 1989. Λίγο πριν το τέλος του, ξύπνησε ένα βράδυ φωνάζοντας με τρόμο: «Ξέχασα την πίστη μου!». Μια φράση που αποτυπώνει την τραγική διχασμένη προσωπικότητα ενός άνδρα που θυσίασε την πνευματική του αναζήτηση στον βωμό της κατασκοπείας και της πολιτικής διαπλοκής.