Το Gaokao, η εθνική εξέταση εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της Κίνας, δεν είναι απλώς μια δοκιμασία γνώσεων. Για εκατομμύρια Κινέζους μαθητές, πρόκειται για ένα μοναδικό ακαδημαϊκό γεγονός που κρίνει ολόκληρη την πορεία της ζωής τους, την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, ακόμη και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Η εξέταση, που συνήθως διεξάγεται τον Ιούνιο και διαρκεί περίπου 10 ώρες, καλύπτει Μαθηματικά, Κινεζική Γλώσσα, μια Ξένη Γλώσσα, καθώς και τρία πρόσθετα μαθήματα επιλογής από τις Φυσικές Επιστήμες (Φυσική, Βιολογία, Χημεία) ή τις Κοινωνικές Επιστήμες (Πολιτική, Ιστορία, Γεωγραφία).
Η φήμη της Gaokao για την υπερβολική δυσκολία της είναι παγκόσμια. Όπως εξηγούν ειδικοί και εκπαιδευτικοί, ορισμένα μαθηματικά προβλήματα, για παράδειγμα, απαιτούν γνώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ την τυπική ύλη του λυκείου. Αυτό το υψηλό επίπεδο δυσκολίας εξυπηρετεί έναν κρίσιμο σκοπό: να διασφαλίσει ότι μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό των υποψηφίων, συνήθως το 1%, θα επιτύχει την εισαγωγή στα κορυφαία πανεπιστήμια της χώρας. Σε αντίθεση με τις εξετάσεις αξιολόγησης, όπως τα SAT στις ΗΠΑ, η Gaokao είναι μια εξέταση επιλογής. Στην ηπειρωτική Κίνα, το αποτέλεσμά της είναι το μοναδικό κριτήριο για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, με τους υποψηφίους να κατατάσσονται ανά επαρχία. Αυτή η δομή καθιστά τη Gaokao πολύ πιο σκληρή σε σύγκριση με αντίστοιχες εισαγωγικές εξετάσεις άλλων χωρών.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους μαθητές δεν είναι απαραίτητα η ύλη, αλλά ο αδυσώπητος ανταγωνισμός. Το 2024, περισσότεροι από 13,4 εκατομμύρια μαθητές έλαβαν μέρος στη Gaokao, με μόνο το 40% να εξασφαλίζει μια θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η μάχη για την εισαγωγή στα κορυφαία 115 πανεπιστήμια της χώρας, που ανήκουν στο περίφημο Project 211 και θεωρούνται η καλύτερη οδός για ένα λαμπρό μέλλον, είναι ακόμα πιο σφοδρή, με το εθνικό ποσοστό αποδοχής να κυμαίνεται γύρω στο 5%. Αυτή η αναλογία θέσεων προς τον τεράστιο αριθμό των συμμετεχόντων είναι ο πραγματικός παράγοντας που καθιστά τη δοκιμασία τόσο εξαντλητική.
Αυτός ο βίαιος ανταγωνισμός έχει οδηγήσει στη δημιουργία "εργοστασίων Gaokao", λυκείων με αυστηρή στρατιωτικού τύπου διαχείριση, όπως το λύκειο Hengshui στην επαρχία Hebei. Σε αυτά τα σχολεία-οικοτροφεία, οι μαθητές παρακολουθούνται με κάμερες CCTV, τιμωρούνται για οποιαδήποτε "κακή" συμπεριφορά και μελετούν για εξαντλητικά μεγάλα χρονικά διαστήματα, φτάνοντας κατά μέσο όρο τις 60 ώρες μελέτης την εβδομάδα. Πολλοί γονείς επιλέγουν να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά φροντιστήρια πλήρους απασχόλησης τους τελευταίους μήνες πριν την εξέταση, όπου το καθημερινό πρόγραμμα ξεκινά στις 6:30 π.μ. και τελειώνει στις 10:00 μ.μ. για έξι ημέρες την εβδομάδα. Μερικοί μαθητές καταφεύγουν σε ακραία μέτρα, όπως ενδοφλέβιες σταγόνες για ενίσχυση της συγκέντρωσης ή αντισυλληπτικά για να καθυστερήσουν την περίοδό τους μέχρι να τελειώσουν οι εξετάσεις.
Αυτή η τεράστια πίεση έχει σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες, προκαλώντας άγχος, κατάθλιψη και επαγγελματική εξουθένωση (burnout). Έρευνες έχουν δείξει ότι πολλοί μαθητές εμφανίζουν σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχικές διαταραχές και αϋπνία. Η πίεση ξεκινά ήδη από το γυμνάσιο, καθώς η εισαγωγή σε ένα καλό λύκειο κρίνει την προετοιμασία για την Gaokao. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης, όπως η καταστολή της βιομηχανίας φροντιστηρίων και οι εντολές σε ορισμένες επαρχίες να επιστρέψουν τα Σαββατοκύριακα στους μαθητές, η ρίζα του άγχους παραμένει: η έλλειψη εναλλακτικών διαδρομών προς την επιτυχία. Εφόσον η Gaokao συνεχίζει να είναι ο μοναδικός παράγοντας που κρίνει το μέλλον, οι οικογένειες θα συνεχίσουν να αναζητούν τρόπους για να εξασφαλίσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα παιδιά τους.