Άνθρωποι και κατοικίδια - Κριτήριο αξιολόγησης στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ' Λυκείου

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Τι προσφέρει η ύπαρξη ενός κατοικίδιου ζώου σε μία οικογένεια;

Η ύπαρξη ενός κατοικίδιου ζώου, το οποίο μπορεί να σταθεί δίπλα σ’ ένα παιδί και να δείχνει την αγάπη του χωρίς να βάζει όρους, να υποστηρίζει χωρίς να κρίνει, ακόμα και να είναι παρών όταν το παιδί εκφράζει τα συναισθήματά του χωρίς να του απαντήσει πώς θα έπρεπε να αισθάνεται ή να πράξει, είναι πολύ σημαντική για τον τρόπο με τον οποίον θα σταθεί το παιδί τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στους άλλους γύρω του. Ένα κατοικίδιο ζώο στο σπίτι δίνει την αίσθηση της συντροφικότητας και της ασφάλειας, μειώνοντας τη μοναξιά που μπορεί να αισθάνεται ένα παιδί.

Πολύ σημαντική είναι και η συνεισφορά στη συναισθηματική νοημοσύνη ενός παιδιού. Το παιδί μαθαίνει πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος άλλος και ποιες είναι οι ανάγκες ή οι επιθυμίες του, αναγνωρίζει τις ανάγκες αυτές και μαθαίνει πώς να τις ιεραρχεί σε σχέση με τις δικές του.

Φυσικά, το να φροντίσει ένα παιδί κάποιον που το έχει ανάγκη μπορεί να συμβάλει και στη φροντίδα του ίδιου τού εαυτού του. Κι όταν μιλάμε για φροντίδα, εννοούμε τόσο τα πρακτικά ζητήματα, όπως, παραδείγματος χάρη, η καθαριότητα και το φαγητό όσο και πιο λεπτά θέματα, όπως είναι η ψυχική υγεία του παιδιού. Μέσα από τις καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας ενός κατοικίδιου ζώου, το παιδί αντιλαμβάνεται τις προσωπικές του ευθύνες, τη διαχείριση του χρόνου του, την έννοια του προγράμματος. Επίσης, σημαντική είναι η συνεισφορά και στις κοινωνικές δεξιότητες που μπορεί να αποκτήσει ένα παιδί μέσα από την επαφή του με άλλους ανθρώπους, για παράδειγμα στην καθημερινή βόλτα, αν μιλάμε για σκύλο.

Το παιχνίδι είναι ακόμα μια προσφορά του κατοικίδιου προς το παιδί. Μπορεί το κατοικίδιο να είναι συντροφιά στο παιχνίδι και όταν οι φίλοι δεν είναι διαθέσιμοι ή όταν δεν υπάρχει ο χρόνος. Η επαφή με το ζώο ενισχύει και προάγει την άσκηση και τη φυσική κατάσταση, καθώς δίνει ευκαιρίες στο παιδί να κινηθεί αρκετά μέσω του παιχνιδιού, αλλά και της βόλτας.

Ο κύκλος της ζωής, η γέννηση, η ανάπτυξη, η απώλεια είναι, παράλληλα, ένα πολύτιμο μάθημα στη ζωή ενός παιδιού, με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι οι γονείς θα το χειριστούν με ειλικρίνεια και τρόπο αντίστοιχο με τα γεγονότα και όχι με ψέματα και ανακρίβειες, οι οποίες περισσότερο θα δυσκολέψουν το παιδί.

Συνολικά, είναι πολλά τα οφέλη της επαφής με ένα κατοικίδιο ζώο, πάντα, όμως, με την ορθή παρέμβαση από τη μεριά της οικογένειας. Αν η οικογένεια δεν είναι σε ετοιμότητα ή πρόθυμη να επεξεργαστεί τον τρόπο που έχει να χειριστεί ζητήματα που θα προκύψουν από τη συνύπαρξη μ’ ένα κατοικίδιο, τότε αυτό από μόνο του δεν αρκεί.

 

Απόψεις επιστημονικών συνεργατών της Γραμμής 115 25 του Μαζί για το Παιδί, δημοσιευμένες στο διαδίκτυο στις 24/01/2020 (διασκευή)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Οι άνθρωποι δεν επιθυμούσαν ανέκαθεν να περιθάλπουν ζώα· στο παρελθόν η άγρια εκμετάλλευσή τους σε εργασίες κράτησε χιλιετίες. Στη σύγχρονη κοινωνία, εντείνεται το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τη φροντίδα των ζώων και, ευτυχώς, περιορίζονται τα κρούσματα κακοποίησης και βάρβαρης μεταχείρισής τους, κάτι που οφείλεται, εν μέρει, και στην ποινικοποίηση αυτών των ειδεχθών πράξεων. Σε μια εποχή ριζικών αξιακών ανακατατάξεων, δεν είναι λίγοι όσοι επενδύουν στην ένταξη των κατοικίδιων στη ζωή τους. Γιατί, όμως, ο άνθρωπος διαχρονικά επιζητά τη συντροφιά ενός ζώου;

Αρχικά, η ανιδιοτελής συντροφιά ενός κατοικίδιου προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση και συναισθηματική κάλυψη. Οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων δεν απαιτούν την ίδια προσπάθεια, όπως οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, ενώ η ανταμοιβή είναι η αγάπη, η ευγνωμοσύνη, η διασκέδαση και η συντροφιά. Συνάμα, αναπληρώνεται συναισθηματικά το κενό που αφήνουν οι προβληματικές, τοξικές ανθρώπινες σχέσεις. Έρευνες καταδεικνύουν ότι ενισχύεται η κοινωνική επαφή, αν τα άτομα με ειδικές ανάγκες έχουν μαζί τους ένα ζώο, καθώς τα ζώα καταργούν τα εμπόδια και αυξάνουν την ενσυναίσθηση. Τα ζώα είναι, λοιπόν, κάτι περισσότερο από σύντροφοι. Υπάρχουν άνθρωποι που ζητούν να επιστρέψουν στα βασικά, να απλοποιήσουν τη ζωή τους και να ανακτήσουν παραδοσιακές αξίες. Τα κατοικίδια είναι στενά συνδεδεμένα με τέτοιους στόχους.

Παράλληλα, δεν πρέπει να παραλειφθεί και το γεγονός ότι τα ζώα συντροφιάς, διαπιστωμένα, επιδρούν ευεργετικά στην ανάπτυξη των παιδιών. Έρευνες πιστοποιούν βελτιωμένες κοινωνικές δεξιότητες και αυτοπεποίθηση σε παιδιά που έχουν ζώα, ενώ, ταυτόχρονα, εμφανίζουν περιορισμένες πιθανότητες για εγκληματική συμπεριφορά στο μέλλον, ακόμη και αν βιώνουν τη βία στο οικογενειακό περιβάλλον. Κατά κύριο λόγο, όμως, η κατοχή ενός ζώου καθιστά το παιδί υπεύθυνο, στοργικό, ιδιαίτερα δοτικό, με εξευγενισμένη συμπεριφορά, ενώ, συγχρόνως, κατανοεί σε βάθος τον κύκλο της ζωής και τον θάνατο. Ειδικά για τους γονείς, το ζώο συντροφιάς αποτελεί μέσο διδαχής και ανάπτυξης αλτρουιστικής συμπεριφοράς στα παιδιά.

Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα πως ο σύγχρονος, αστικοποιημένος τρόπος ζωής αποδομεί τις διαπροσωπικές σχέσεις, εγκλωβίζοντας τον άνθρωπο στη μοναξιά, στην επιδερμική επαφή της καθημερινότητας, ενώ η κατακόρυφη αύξηση του στρες αναδεικνύεται σε σύγχρονη μάστιγα. Τα ζώα συντροφιάς βοηθούν ν’ αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα. Οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων, σύμφωνα με διεθνή μελέτη, είναι λιγότερο πιθανό να αναφέρουν τάσεις αποξένωσης, σε σχέση με όσους δεν έχουν κάποιο κατοικίδιο, ενώ οι περισσότεροι ιδιοκτήτες δηλώνουν ότι συνάντησαν και απέκτησαν φίλους μέσω του ζώου, που, συνάμα, αποτελεί και μια θεραπευτική οδό για τη μείωση του στρες. Παράλληλα, η επαφή με το ζώο είναι μια ξεχωριστή συντροφιά που δίνει νόημα και στόχο, ειδικά στους γηραιότερους, μοναχικούς ανθρώπους των διαμερισμάτων, αντλώντας, έτσι, δύναμη και κουράγιο για τη ζωή τους. Δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια του lockdown, ήταν η σανίδα σωτηρίας για πολύ κόσμο που έμενε μόνος του στο σπίτι.

 

Δημοσιευμένη έρευνα: Αλληλεπίδραση ανθρώπου και ζώων κατά τη διάρκεια του Lockdown στο Ηνωμένο Βασίλειο - Εξετάζοντας τη διασύνδεση της μοναξιάς με ψυχικές ασθένειες, Elena Ratschen (μετάφραση - διασκευή)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Δόξα εν υψίστοις

Λίγο πριν απ’ την ανατολή, με το πρώτο φως της ημέρας, έβλεπε συχνά από το παράθυρό του παρέες δελφινιών να περνούν πέρα στο βάθος χορεύοντας τον δικό τους δελφινίσιο χορό. Τα ακολουθούσε με το βλέμμα του μέχρι που δεν φαίνονταν άλλο. Και τότε, απέναντι στην ευγένεια και μεγαλοσύνη της θάλασσας, τα μάτια του παιδιού γέμιζαν δάκρυα.

Το μεγάλο ψάρι πλησιάζει τώρα πιο κοντά, πλησιάζει και τερετίζει. Το παιδί σαν να το έχει ξανακούσει αυτό το τερέτισμα, μοιάζει με του δρυοκολάπτη στο δάσος, στην πίσω μεριά του χωριού, κάτω από την καινούργια εθνική. Σηκώνεται. Παιδί και δελφίνι στην ίδια ευθεία. Το ψάρι επιμένει. Το παιδί αντιλαμβάνεται πως κάτι θέλει να του πει το ζωντανό, κάποια ανάγκη το κρατάει, κάτι χρειάζεται και θέλει να του μιλήσει. Το κυριεύει η περιέργεια. Χωρίς να το σκεφτεί και πολύ, ρίχνει το μικρό ξύλινο βαρκάκι του στο νερό, πηδάει μέσα, πιάνει τα κουπιά και ανοίγεται. Το δελφίνι βγάζει μικρές φωνές, συνεχίζει τα μακροβούτια.

Το παιδί με τη βάρκα πλησιάζει το κήτος. Το δελφίνι κόβει κύκλους γύρω του, πηδάει κάθε τόσο έξω από το νερό. Τώρα το παιδί προσέχει κάτι αλλιώτικο, κάτι ξένο πάνω του: εκεί ακριβώς που λεπταίνει η ράχη και ξεκινάει η ουρά του, ένα ατσάλινο καμάκι είναι μπηγμένο πέρα για πέρα, βγαίνει από την άλλη μεριά.

Το παιδί δεν διστάζει ούτε για μια στιγμή. Αφήνει τα κουπιά, πετάει φανέλα και παντελονάκι στον πάτο της βάρκας και βουτάει. Τη θάλασσα την ξέρει πολύ καλά, είναι δική του υπόθεση.

Το δελφίνι βγάζει κραυγές πόνου.

Με γρήγορες απλωτές, το ολόγυμνο παιδί πλησιάζει το κήτος, που τώρα κάθεται ήσυχο στον αφρό σαν το γατί και περιμένει. Με το αριστερό του χέρι αγκαλιάζει το σώμα του πληγωμένου δελφινιού σε σφιχτή λαβή κάτω από τη μέση και με το δεξί σπρώχνει με όλη του τη δύναμη τη σκουριασμένη βέργα. Το κακόβουλο σιδερικό γλιστράει, με κάποιο ζόρι στην αρχή, σκορτσάρει* λιγάκι, μετά κυλάει, βγαίνει από την άλλη μεριά, βουλιάζει, εξαφανίζεται στον βυθό. Το δελφίνι σπαρταράει για λίγο, πηδάει άτσαλα μια δυο φορές, κάνει κύκλους και στροφές γύρω από το παιδί, βουτάει, και με μια τρελή κατεβασιά χάνεται στα βαθιά, στο σκοτεινό λουλακί της θάλασσας.

 

Λευτέρης Ξανθόπουλος, «Δόξα εν υψίστοις», Warum? και άλλες ιστορίες, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2020 (απόσπασμα)

 

*σκορτσάρω: προβάλλω αντίσταση, βάζω κόντρα

ΘΕΜΑΤΑ

 

ΘΕΜΑ Α

Α1. Ν’ αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 60 – 70 λέξεων τα οφέλη της συντροφιάς ενός κατοικίδιου ζώου σε ένα παιδί, όπως παρουσιάζονται στο απόσπασμα του κειμένου 1: «Πολύ σημαντική είναι… θα δυσκολέψουν το παιδί».

Μονάδες 20

 

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων κειμένων (χωρίς αναφορά σε χωρία τους).

1.  Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2 αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι στις μέρες μας:

α) η αυστηροποίηση των κυρώσεων για την κακοποίηση των ζώων ευθύνεται αποκλειστικά για την περιστολή αυτού του φαινομένου

β) αμβλύνεται το ενδιαφέρον των ανθρώπων για τα ζώα

γ) οι πράξεις βίας σε βάρος των ζώων θεωρούνται αξιόποινες

 

2.  Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2 επιβεβαιώνεται από έρευνες ότι η συντροφιά ενός ζώου:

α) μπορεί να αναπληρώσει το συναισθηματικό κενό και να γεμίσει την ψυχή του ανθρώπου με αγάπη και ευγνωμοσύνη

β) ενεργοποιεί τις κοινωνικές δεξιότητες για τους ανθρώπους με αναπηρία

γ) καλύπτει την αδυναμία των ανθρώπων να συνυπάρξουν εύκολα με άλλους ανθρώπους

 

3.  Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου 2 αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι:

α) τα ζώα συντροφιάς επηρεάζουν θετικά τις ζωές όλων των ανθρώπων

β) έρευνες επιβεβαιώνουν τη συμβολή των ζώων συντροφιάς στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας

γ) η αλληλεπίδραση με τα ζώα προάγει το ήθος και τις κοινωνικές ικανότητες των παιδιών

 

4.  Στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι τα ζώα συντροφιάς: α) επιδρούν κυρίως αγχολυτικά στον άνθρωπο

β) νοηματοδοτούν τη ζωή των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων σε περιόδους εγκλεισμού γ) συμβάλλουν στη μείωση του άγχους και στην ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων

 

5.  Τα κείμενα 1 και 2 συγκλίνουν στην άποψη ότι:

α) η αλληλεπίδραση των παιδιών με τα ζώα είναι ωφέλιμη μόνο αν παρέμβουν οι γονείς

β) η αλληλεπίδραση των παιδιών με τα ζώα επηρεάζει σημαντικά την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξή τους

γ) η αλληλεπίδραση των ανθρώπων με τα ζώα είναι ωφέλιμη

Μονάδες 15

 

Β2. α. Τι πετυχαίνει η συγγραφέας με τη χρήση του ερωτήματος («Γιατί, όμως, ο άνθρωπος διαχρονικά επιζητά τη συντροφιά ενός ζώου;») στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2 ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;

Μονάδες 6

 

β. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους – γλωσσικά στοιχεία επιχειρούν αφενός οι συντάκτες του κειμένου 1 να προσεγγίσουν τον αναγνώστη κι αφετέρου η συγγραφέας του κειμένου 2 να αποστασιοποιηθεί; Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο διαφορετικούς εκφραστικούς τρόπους – γλωσσικά στοιχεία σε κάθε κείμενο.

Μονάδες 4

Β3. Ποια είναι η πρόθεση των συντακτών στην τρίτη παράγραφο του κειμένου 1 («Φυσικά το να φροντίσει… αν μιλάμε για σκύλο») (μονάδες 4) και πώς οι τρόποι με τους οποίους την αναπτύσσουν, υπηρετούν την πρόθεσή αυτή; (μονάδες 6)

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Στηριζόμενοι σε τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες, να παρουσιάσετε και να ερμηνεύσετε τη δράση και την ψυχική κατάσταση του ήρωα στο απόσπασμα του διηγήματος (κείμενο 3). Πώς κρίνετε τη στάση του; (150 – 200 λέξεις)

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων (4 Οκτωβρίου), σε εκδήλωση του δήμου σας στην οποία συμμετέχει και το σχολείο σας, αναλαμβάνετε, ως εκπρόσωπος της σχολικής κοινότητας, να εκφωνήσετε ομιλία (350 – 400 λέξεις), προκειμένου να κινητοποιήσετε το ενδιαφέρον και την ευαισθησία των συνδημοτών σας για τα αδέσποτα ζώα.

α) Να αναδείξετε τα οφέλη που αποκομίζουν άνθρωποι κάθε ηλικίας από τη συντροφιά ενός ζώου.

β) Εσείς, ως νέα γενιά, ποιες πρωτοβουλίες μπορείτε να αναλάβετε στο πλαίσιο της καθημερινότητας σας, ώστε να προστατεύσετε τα αδέσποτα ζώα του δήμου σας;

Για τη σύνθεση του κειμένου σας μπορείτε να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα κείμενα 1 και 2.

Μονάδες 30