Η ιστορία του Άγιου Βασίλη (στην Ελλάδα), ή όπως τον γνωρίζουν στη Δύση ως Santa Claus (Άγιος Νικόλαος), είναι ένα συναρπαστικό μωσαϊκό από θρησκευτικές παραδόσεις, παγανιστικά έθιμα και λογοτεχνικές προσθήκες. Η εξέλιξή του δεν ήταν μια ευθεία γραμμή, αλλά μοιάζει περισσότερο με μια νιφάδα χιονιού, όπου κάθε κουλτούρα πρόσθεσε τις δικές της λεπτομέρειες. Η βάση του θρύλου συχνά αποδίδεται στον Άγιο Νικόλαο των Μύρων, έναν επίσκοπο του 4ου αιώνα στη Μικρά Ασία, γνωστό για τη γενναιοδωρία του. Η ιστορία του για τις τρεις φτωχές κόρες που βοήθησε κρυφά ρίχνοντας χρυσά νομίσματα από το παράθυρο, θεωρείται η απαρχή της παράδοσης της νυχτερινής παράδοσης δώρων.
Ωστόσο, πολύ πριν από τον Άγιο Νικόλαο, υπήρχαν παγανιστικές θεότητες που μοιράζονταν παρόμοια χαρακτηριστικά. Στην αρχαία Ρώμη, κατά τη διάρκεια των Σατουρναλίων, ο θεός Κρόνος απεικονιζόταν συχνά με γενειάδα να πετά στον ουρανό. Στις σκανδιναβικές παραδόσεις, ο θεός Όντιν, γνωστός και ως «Πατέρας του Γιουλ», ίππευε το οκτάποδο άλογό του, τον Σλέιπνιρ, μέσα στον χειμωνιάτικο ουρανό. Αυτές οι εικόνες του γενειοφόρου άνδρα που πετά πάνω από τον κόσμο κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου ενσωματώθηκαν σταδιακά στον χριστιανικό θρύλο, δημιουργώντας μια πιο σύνθετη φιγούρα.
Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση τον 16ο αιώνα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της εικόνας του. Καθώς οι Προτεστάντες απομακρύνονταν από τη λατρεία των αγίων, προσπάθησαν να αντικαταστήσουν τον Άγιο Νικόλαο με τον «Christkind» (το Θείο Βρέφος), που έφερνε δώρα την παραμονή των Χριστουγέννων. Ωστόσο, στην Ολλανδία, η παράδοση του Sinterklaas παρέμεινε ισχυρή. Όταν οι Ολλανδοί έφτασαν στην Αμερική, έφεραν μαζί τους αυτή την παράδοση, η οποία άρχισε να αφομοιώνεται και να μετατρέπεται στον αμερικανικό Santa Claus μέσα από τα έργα συγγραφέων όπως ο Washington Irving και ο Clement Clark Moore.
Ο Moore, με το περίφημο ποίημα "Twas the Night Before Christmas", ήταν εκείνος που καθιέρωσε τα περισσότερα από τα εμβληματικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου Άγιου Βασίλη: το έλκηθρο που σέρνουν τάρανδοι, την είσοδο από την καμινάδα και την εμφάνισή του με την κόκκινη στολή και την κοιλιά που τρέμει σαν ζελέ. Αργότερα, ο εικονογράφος Thomas Nast έδωσε στον Santa το σπίτι του στον Βόρειο Πόλο και το εργαστήριο με τα παιχνίδια. Αντίθετα με τη λαϊκή πεποίθηση, η Coca-Cola δεν επινόησε την κόκκινη στολή του, αλλά βοήθησε να παγιωθεί αυτή η εικόνα μέσα από τις διαφημίσεις της από τη δεκαετία του 1930 και μετά, καθιστώντας τον Άγιο Βασίλη μια παγκόσμια φιγούρα χαράς και καλοσύνης.