Ο Homo naledi, γνωστός και ως «Starman», αποτελεί ένα από τα πιο αινιγματικά είδη του γένους μας, που ανακαλύφθηκε το 2013 στο σπήλαιο Rising Star της Νότιας Αφρικής. Αν και έζησε σχετικά πρόσφατα, πριν από περίπου 236.000 έως 335.000 χρόνια —την ίδια περίοδο που εμφανιζόταν και ο Homo sapiens—, η ανατομία του παρουσιάζει έναν παράδοξο συνδυασμό πρωτόγονων και εξελιγμένων χαρακτηριστικών. Διαθέτει καρπούς και αντίχειρες παρόμοιους με τους δικούς μας, γεγονός που υποδηλώνει ικανότητα χρήσης εργαλείων, αλλά τα δάχτυλά του είναι μακριά και κυρτά, προσαρμοσμένα για αναρρίχηση σε δέντρα, θυμίζοντας πολύ παλαιότερους προγόνους μας.
Το μέγεθος του σώματος του Homo naledi ήταν εξαιρετικά μικρό, με μέσο ύψος μόλις 1,43 μέτρα και βάρος κάτω από 40 κιλά. Αυτό το μικρό ανάστημα, σε συνδυασμό με τη δομή των ώμων και της λεκάνης του, υποδηλώνει έναν τρόπο ζωής που μοιραζόταν ανάμεσα στο έδαφος και τα δέντρα, πιθανότατα για προστασία από τους μεγάλους θηρευτές της αφρικανικής σαβάνας. Παρά το μικρό του μέγεθος, ο Homo naledi περπατούσε όρθιος με τρόπο σχεδόν πανομοιότυπο με τον σύγχρονο άνθρωπο, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο δύσκολη την κατάταξή του στο οικογενειακό μας δέντρο.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της ανακάλυψης είναι ο εγκέφαλός του. Αν και είχε μέγεθος περίπου το μισό από τον δικό μας —συγκρίσιμο με αυτόν ενός βρέφους—, η δομή του ήταν εξαιρετικά εξελιγμένη. Οι μελέτες δείχνουν ανεπτυγμένους λοβούς που συνδέονται με την κοινωνικότητα και τη γλώσσα, γεγονός που εγείρει το ερώτημα αν η νοημοσύνη εξαρτάται αποκλειστικά από το μέγεθος του εγκεφάλου. Επιπλέον, η εύρεση πολλών σκελετών σε δυσπρόσιτα σημεία του σπηλαίου έχει οδηγήσει ορισμένους ερευνητές στην αμφιλεγόμενη θεωρία ότι ο Homo naledi έθαβε σκόπιμα τους νεκρούς του, μια συμπεριφορά που θεωρούσαμε αποκλειστικό προνόμιο των ειδών με μεγαλύτερο εγκέφαλο.
Η εξαφάνιση του Homo naledi παραμένει μυστήριο, αν και η κλιματική αστάθεια της περιοχής και η δυσκολία επιβίωσης σε ακραίες εποχές φαίνεται να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Παρά τη σύντομη παρουσία του στο αρχείο των απολιθωμάτων, αυτό το «είδος που δεν θα έπρεπε να υπάρχει» μας υπενθυμίζει ότι η ανθρώπινη εξέλιξη δεν ήταν μια απλή, ευθεία γραμμή προόδου, αλλά ένα περίπλοκο μωσαϊκό διαφορετικών πειραματισμών της φύσης. Η μελέτη του συνεχίζει να προκαλεί τις παραδοσιακές μας αντιλήψεις για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.