Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, μια ανατριχιαστική τάση κατέλαβε τη Δύση: οι ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι. Στο όνομα μιας διαστρεβλωμένης εξελικτικής σκέψης, άνθρωποι από την Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία εκτίθεντο σε κλουβιά, συχνά δίπλα σε πιθήκους, προκειμένου να «αποδειχθεί» η ανωτερότητα της λευκής φυλής. Αυτές οι εκθέσεις δεν ήταν απλώς κερδοσκοπικά θεάματα, αλλά υποστηρίζονταν από ανθρωπολόγους της εποχής που αναζητούσαν τον «χαμένο κρίκο» της εξέλιξης, υποβιβάζοντας ολόκληρους πολιτισμούς σε επίπεδο ζωντανών εκθεμάτων για την τέρψη του κοινού.
Ένα από τα πιο διαβόητα παραδείγματα συνέβη στο Βέλγιο υπό τον βασιλιά Λεοπόλδο Β΄, ο οποίος χρησιμοποίησε ανθρώπους από το Κονγκό για να πείσει το κοινό για τα οφέλη της αποικιοκρατίας. Στο πάρκο Τερβούρεν στήθηκαν ολόκληρα εικονικά χωριά όπου άνδρες, γυναίκες και παιδιά εξαναγκάζονταν να ζουν υπό το βλέμμα χιλιάδων επισκεπτών καθημερινά. Το θέαμα αυτό είχε διπλό σκοπό: να διαφημίσει την αποικία και να δικαιολογήσει την ευρωπαϊκή παρέμβαση στην Αφρική ως μια «πολιτιστική αποστολή», τη στιγμή που οι συνθήκες διαβίωσης των αιχμαλώτων ήταν άθλιες, με πολλούς να πεθαίνουν κατά τη διάρκεια των εκθέσεων.
Στην Αμερική, η Παγκόσμια Έκθεση του Σεντ Λούις το 1904 αποτέλεσε το απόγειο αυτού του εξευτελισμού. Ο ανθρωπολόγος Γουίλιαμ ΜακΓκί οργάνωσε χωριά-φυλακές για να παρουσιάσει τα διάφορα «στάδια» της ανθρώπινης εξέλιξης, τοποθετώντας τους Αφρικανούς στο κατώτερο σκαλοπάτι. Εκεί ξεχώρισε η τραγική φιγούρα του Ότα Μπένγκα, ενός Πυγμαίου από το Κονγκό με τροχισμένα δόντια, ο οποίος αργότερα μεταφέρθηκε στον Ζωολογικό Κήπο του Μπρονξ. Εκεί εκτέθηκε μέσα στο σπίτι των πιθήκων, με ένα αιώρημα κρεμασμένο δίπλα σε έναν ουρακοτάγκο, προκαλώντας τις διαμαρτυρίες μαύρων κληρικών που έβλεπαν στην έκθεση αυτή την πλήρη απανθρωποποίηση της φυλής τους.
Η παρακμή των ανθρώπινων ζωολογικών κήπων ήρθε σταδιακά με την άνοδο του κινηματογράφου και την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για τη σκοτεινή πλευρά της αποικιοκρατίας. Ωστόσο, η νοοτροπία αυτή επιβίωσε μέχρι και το 1958 στις Βρυξέλλες, όπου στήθηκε ένα τελευταίο «χωριό του Κονγκό». Οι ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι δεν ήταν προγράμματα πολιτιστικής ανταλλαγής, αλλά εργαλεία ρατσιστικής κατήχησης που ενέπνευσαν μερικά από τα πιο επικίνδυνα πολιτικά κινήματα του 20ού αιώνα. Η μελέτη αυτού του παρελθόντος είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε πώς η «επιστήμη» μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει τη φρίκη και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.