Ας ξεκινήσουμε με την ίδια τη λέξη Χριστούγεννα. Η λέξη προέρχεται από τη φράση «ἡ Χριστοῦ γέννα». Αρχικά ήταν θηλυκό, ενικού αριθμού. Με τα χρόνια πήρε τη μορφή ουδέτερου πληθυντικού: τὰ Χριστοῦ γέννα., όπως άλλες μεγάλες γιορτές, π.χ. τα Παναθήναια και τα Ίσθμια. Τον 10ο αιώνα, οι δύο λέξεις ενώθηκαν και έγιναν αυτό που λέμε σήμερα: Χριστούγεννα.
Ας δούμε τώρα τα Κάλαντα, τα οποία, όχι, δεν προέρχονται από το «καλός». Η λέξη έρχεται από τα λατινικά kalendae (κάλεντα), που σήμαινε «πρωτομηνιά». Πέρασε στα ελληνικά ως αἱ καλάνδαι, και με τον χρόνο η προφορά «ντ αντί για νδ» έδωσε το γνωστό μας κάλαντα. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τις Καλένδες με ευχές και τραγούδια κι αυτό το έθιμο έφτασε μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Έτσι γεννήθηκαν τα κάλαντα, όπως τα ξέρουμε σήμερα.
Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον αγαπημένο κουραμπιέ. Η λέξη μάς έρχεται από την Ανατολή, από το τουρκικό kurabiye (κουρά μπιέ), που με τη σειρά του προέρχεται από το αραβικό gurāb (γκουράμπ), με πιθανή αρχική ρίζα την περσική λέξη gulab (γκουλάμπ) που σήμαινε ροδόνερο, το οποίο αποτελεί και βασικό συστατικό του κουραμπιέ.
Το αγαπημένο μελομακάρονο ως λέξη έχει εξίσου μακρύ ταξίδι. Ξεκινά από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις μέλι και μακαρία — ή μακαρωνία — ένα είδος άρτου που μοιραζόταν στις κηδείες. Με τα χρόνια, στη μεσαιωνική Ελλάδα, η «μακαρωνία» σήμαινε το νεκρώσιμο δείπνο. Όταν όμως αυτό το άρτο τον εμπλούτισαν με μέλι, μπαχαρικά και ξηρούς καρπούς, η λέξη εξελίχθηκε σε μελομακάρων… και τελικά πήρε τη σημερινή της μορφή: μελομακάρονο, το οποίο οι Μικρασιάτες το καθιέρωσαν ως χριστουγεννιάτικο γλυκό.
Τέλος, η προέλευση της λέξης καλικάντζαρος είναι τόσο σκοτεινή… όσο και οι ίδιοι οι καλικάντζαροι. Πιθανότατα προέρχεται από το καλίκι, είδος παπουτσιού και τη λέξη άντζα, που σήμαινε «κνήμη». Με την κατάληξη -αρος, η λέξη περιέγραφε πλάσματα με μεγάλα, περίεργα παπούτσια που έφταναν ως την κνήμη. Ακριβώς όπως τα φανταζόταν ο λαός.
Εσείς γνωρίζετε την ιστορία άλλων λέξεων που σχετίζονται με τα Χριστούγεννα;