| Ελονοσία | |
|---|---|
 | |
| Ταξινόμηση ICD-10 | B50 |
| Ταξινόμηση ICD-9 | 084 |
| OMIM | 248310 |
| DiseasesDB | 7728 |
| MedlinePlus | 000621 |
| eMedicine | med/1385 emerg/305ped/1357 |
| MeSH | C03.752.250.552 |
Η Ελονοσία είναι λοιμώδης ασθένεια που προκαλείται από παρασιτικά πρωτόζωα του γένους Πλασμώδιο(Plasmodium) και η οποία μεταδίδεται στον άνθρωπο μόνο από το θηλυκό κουνούπι του γένους Ανωφελές (Anopheles). Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις έλος και νόσος, καθώς είχε παρατηρηθεί ότι η νόσος ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη γύρω από ελώδεις περιοχές. Διεθνώς αποκαλείται μαλάρια [malaria (από τις ιταλικές λέξεις: mal + aria= κακός αέρας)] από την πεποίθηση που επικρατούσε κάποτε ότι η ασθένεια προκαλούνταν από τον "κακό (δύσοσμο) αέρα" κοντά στα έλη. Πριν από τη χρήση της κινίνης, η ελονοσία ήταν συχνά θανάσιμη ασθένεια. Ακόμη και όταν η μορφή της ήταν ήπια, επέφερε μείωση της ζωτικότητας και της απόδοσης των ανθρώπων.
Αιτιολογία
Η ασθένεια προκαλείται από ένα γένος πρωτοζώου που ονομάστηκε αρχικά πλασμώδιο του Λαβεράν, από τον Γάλλο στρατιωτικό ιατρό Σαρλ Λουί Αλφόνς Λαβεράν (Charles Louis Alphonse Laveran), που παρατήρησε πρώτος το 1880 την παρουσία αυτών των παρασίτων στο αίμα ασθενών που πέθαναν από ελονοσία. Σήμερα είναι γνωστό ότι τα πλασμώδια που μπορούν να προκαλέσουν ελονοσία στον άνθρωπο είναι τα πλασμώδια των ειδών P. falciparum, P. malariae, P. ovale, P. vivax και, σε μικρότερη έκταση P. knowlesi. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πλασμώδια δεν παρασιτούν μόνο στον άνθρωπο, αλλά και σε πολλά άλλα ζώα π.χ. τα είδη P. chabaudi, P. yoelii και P. berghei μολύνουν ποντίκια. Το είδος P. falciparum είναι το πιο ευρέως διαδεδομένο από όλα τα άλλα είδη πλασμωδίων, προκαλεί τις περισσότερες λοιμώξεις, παρουσιάζει αντίσταση στα συνήθη ανθελονοσιακά φάρμακα και είναι και το πιο επικίνδυνο, καθώς αποτελεί την αιτία της πλειονότητας των θανάτων από ελονοσία. Γι' αυτούς τους λόγους ο όρος μαλάρια αποδίδει τη λοίμωξη από P. falciparum.
Επιδημιολογία
Η ελονοσία είναι ενδημική στις τροπικές και υποτροπικές ζώνες της Γης, π.χ. στη Κεντρική και Νότια Αμερική, Ωκεανία, Νοτιοανατολική Ασία και Μέση Ανατολή. Η δε υπο-Σαχάριος Αφρική κυριολεκτικά μαστίζεται από τη νόσο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι το 50% περίπου του πληθυσμού της Γης απειλείται από τη νόσο, που σκοτώνει περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους το χρόνο.
Τα μικρά παιδιά είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στη νόσο. Οι δε έγκυες γυναίκες είναι εξαιρετικά ευάλωτες στην ελονοσία που προκαλείται από το P. falciparum, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερα ποσοστά θνητότητας για τις γυναίκες καθαυτές και σε αύξηση των θνησιγενών και λιποβαρών παιδιών που γεννιούνται από αυτές.