* Ορισμός: Ως ρατσισμό θα ορίζαμε καταρχήν τη διάκριση καθώς και τη μεροληπτική και άδικη αντιμετώπιση που υφίστανται κάποιες φυλές, κοινωνικές ομάδες ή μεμονωμένα άτομα από άλλους που θεωρούν τους ίδιους «ανώτερους», τόσο σε βιολογικό (φυλετικός ρατσισμός) όσο και σε κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό… (κοινωνικός ρατσισμός) επίπεδο. Η παραδοχή αυτή της ανισότητας βασίζεται και σε ακραίες και αντιεπιστημονικές θεωρίες που προσπαθούν να την στηρίξουν σε βιολογικά και κληρονομημένα χαρακτηριστικά. Και μολονότι οι «επιστημονικές» αυτές θεωρίες έχουν ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό στην εποχή μας, ως πρακτική κι ως στάση ζωής εμφανίζονται με απειλητικές διαστάσεις στην εποχή μας απειλώντας με εντονότερη αναβίωσή τους.
- Μορφές ρατσισμού
- Σε σχέση με τους λαούς (φυλετικός ρατσισμός)
- Φυλετικός: διάκριση ανάλογα με το χρώμα (μαύροι – λευκοί, ινδιάνοι).
- Εθνικός: π.χ. Εβραίοι – Γερμανοί (Χίτλερ) – θεωρία Τσάμπερλεν περί Αρίας φυλής
- Θρησκευτικός: Μουσουλμάνοι – Χριστιανοί, Εβραίοι – «ο περιούσιος λαός».
- Ανωτερότητα δυτικών κρατών έναντι των χωρών του Τρίτου Κόσμου.
- Καταπίεση των μειονοτήτων σε κράτη ή λαών με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
- Σε σχέση με άτομα ή ομάδες (κοινωνικός ρατσισμός)
- Αυτός εκδηλώνεται απέναντι σε: ομοφυλόφιλους, ναρκομανείς, πόρνες, φορείς ΑΙDS, άτομα με ειδικές ανάγκες, γυναίκες (διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης τους στο επαγγελματικό, οικογενειακό, και κοινωνικό περιβάλλον), μαθητές (καλοί – κακοί ανάλογα με τη βαθμολογία), επαγγέλματα (πνευματικά – χειρωνακτικά).
- Επίσης, μπορεί να αφορά στο πνευματικό επίπεδο, την οικονομική κατάσταση, τη δυνατότητα κατανάλωσης, την ιδεολογία, την ενδυμασία, τον τρόπο ομιλίας και διασκέδασης, την κατοχή τίτλου σπουδών κ.λπ.
- Αίτια ρατσισμού
- Πνευματική ένδεια – προσωπικά συμπλέγματα.
- Κρίση αξιών – ηθική χαλάρωση – ενίσχυση του απ` το ατομικιστικό πνεύμα της εποχής μας.
- Προκαταλήψεις – στερεότυπα.
- Οικονομικά συμφέροντα (π.χ. οικονομική εκμετάλλευση τριτοκοσμικών χωρών). Σήμερα μάλιστα ενισχύεται λόγω του υλιστικού – καταναλωτικού πνεύματος.
- Πολιτικές σκοπιμότητες (π.χ. επεκτατικές βλέψεις – Χίτλερ).
- Κρίση φορέων αγωγής – έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας.
- Αρνητικά πρότυπα απ’ τα ΜΜΕ (π.χ. ανώτερος απ` τους άλλους αυτός που έχει πολλά υλικά αγαθά κ.λπ.).
- Οι πολιτικοί εντείνουν τον κομματικό και τον πολιτικό ρατσισμό, υψώνουν διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους πολίτες, ώστε τους μετατρέπουν σε φανατικούς οπαδούς (ψηφοθηρικοί λόγοι, ωφελιμιστικό πνεύμα).
- Ξενοφοβία. Τροφοδοτείται από τη γενικότερη οικονομική κρίση (ανεργία, ανισοκατανομή πλούτου), και συχνά, εμφανίζεται να εξαρτάται απ’ την αθρόα εισβολή μεταναστών, ειδικά σήμερα, όπου μετά την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης, το φαινόμενο της μετανάστευσης παρουσιάζεται έντονο.
- Θρησκευτικός ή και εθνικός φανατισμός (π.χ. Ισλάμ – Δύση).
- Καταστάσεις ή αντιλήψεις που διαμορφώνονται μέσα από την ανάμνηση ιστορικών γεγονότων.
- Η αποξένωση και η ανωνυμία της ζωής στις πόλεις ευνοούν την εμφάνιση φαινομένων κοινωνικής νοσηρότητας όπως ο ρατσισμός, γιατί δεν υπάρχει κοινωνική συνείδηση και αλληλοσεβασμός.
- Ανεργία, αδικία και ανισότητα είναι φαινόμενα που σήμερα γνωρίζουν έξαρση, δημιουργούν εντάσεις και αντιδράσεις και εντείνουν τον κοινωνικό ρατσισμό.
- Συνέπειες ρατσισμού
- Ανισότητες στην εκπαίδευση – εύκολη η χειραγώγηση των θυμάτων του ρατσισμού.
- Εκμετάλλευση, παραβιάσεις, σκανδαλώδεις ενέργειες, υποκρισία.
- Βία – εγκληματικότητα,
- Απουσία υγιούς δημοκρατίας λόγω έλλειψης ίσων ευκαιριών για διάλογο, συμμετοχή στα κοινά και πολυφωνία.
- Ανασφάλεια – άγχος (για τα θύματα του ρατσισμού).
- Εθνικισμός – πυροδότηση πολέμων και συγκρούσεων.
- Δε συμβάλλουν όλοι στο βαθμό που θα μπορούσαν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η κοινωνία δεν αξιοποιεί εξολοκλήρου το δημιουργικό της δυναμικό.
- Απουσία συνεργασίας, αλληλεγγύης και κοινωνικοπολιτικής συνείδησης -έλλειψη ανθρωπισμού.
- Διεύρυνση χάσματος μεταξύ αναπτυγμένων χωρών και μη («κοινωνία δύο τρίτων»),
- Μειονότητες που ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης κ.λπ.
- Τρόποι αντιμετώπισης ρατσισμού.
- Απ` το άτομο
- Ευαισθησία – κατανόηση, ανεκτικότητα, σεβασμός στο διαφορετικό.
- Αυτοκριτική για να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία και να συνειδητοποιήσουμε την ισοτιμία μας με τους άλλους.
- Διάλογος, άνοιγμα προς το συνάνθρωπο, δεκτικότητα και καταδεκτικότητα, απλότητα, σεμνότητα, περιορισμός έπαρσης και αλαζονείας, χαρακτηριστικά που θριαμβεύουν σήμερα.
- Κοινωνική συνείδηση, αλληλεγγύη, βαθιά αίσθηση ανθρωπιάς. Απαλλαγή από προκαταλήψεις και εμπάθεια.
- Συνειδητοποίηση του προβλήματος που αναβιώνει στην εποχή μας. Ιδιαίτερα εμείς οι Έλληνες οφείλουμε να επιστρέψουμε στις παραδοσιακές αξίες μας του μέτρου, της δημοκρατίας, του ανθρωπισμού, της ολυμπιακής ιδέας κ.λπ., που θα μας ανυψώσουν ηθικοπνευματικά και θα μας υπενθυμίσουν τη χαμένη μας ευαισθησία.
- Συζητήσεις με πνευματικούς ανθρώπους για το νοσηρό φαινόμενο του ρατσισμού.
- Οικογένεια
- Καλλιέργεια σεβασμού προς το διαφορετικό.
- Απαλλαγή από προκαταλήψεις και στερεότυπα και μετάδοση αξιών και υψηλού ήθους.
- Διάλογος με τα παιδιά με σκοπό τη μύηση στην ιδέα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών.
- Προσωπικό παράδειγμα γονέων με υπεύθυνη ανθρωπιστική συμπεριφορά και κοινωνική συνείδηση, γιατί τα παιδιά μιμούνται τη στάση των γονέων.
- Κράτος
- Υγιής Δημοκρατία.
- Κατάλληλο ήθος-ύφος πολιτικής ηγεσίας ώστε να μην καλλιεργούν οι ίδιοι οι ηγέτες ρατσιστικές τάσεις στους πολίτες.
- Ενίσχυση κράτους πρόνοιας – ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε παιδεία, περίθαλψη, ασφάλιση κ.λπ.
- Εξασφάλιση καλών συνθηκών εργασίας με πνεύμα ισοτιμίας για όλους τους πολίτες.
- Ίσες ευκαιρίες για συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, την τοπική αυτοδιοίκηση κ.λπ
- Σχολείο
- Ανθρωπιστική παιδεία-απαλλαγή του σχολείο από το μανδύα του προπαρασκευαστικού σταδίου για το πανεπιστήμιο.
- Καταλυτικός ο ρόλος του δασκάλου που μπορεί να εμπνεύσει τους μαθητές και να τους προσανατολίσει προς τα υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη της ισοτιμίας, της συναδέλφωσης και της ουσιαστικής δημοκρατίας.
- Περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο με θέμα την υγιή αντιμετώπιση των ξένων.
- ΜΜΕ
- Ειδικές εκπομπές με αντιρατσιστικό περιεχόμενο. Ποιοτικός έλεγχος εκπομπών.