Ο Τενεσί Ουίλιαμς, φιλολογικό ψευδώνυμο του Τόμας Λανιέ Ουίλιαμς (Thomas Lanier "Tennessee" Williams III, 26 Μαρτίου 1911 - 25 Φεβρουαρίου 1983) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς, μαζί με το σύγχρονό του, Άρθουρ Μίλλερ. Έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Νέα Ορλεάνη, όπου και άλλαξε το όνομά του από την πολιτεία καταγωγής του πατέρα του. Έγραψε ποιήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα και παιχνίδια, ιστορίες και μυθιστορήματα. Κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ το 1948 για το "Λεωφορείον ο Πόθος" και το 1955 για τη "Λυσσασμένη Γάτα". Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 30 γλώσσες, ενώ αποτελούν ιδιαίτερα δημοφιλείς παραστάσεις σε όλο τον κόσμο.
Βιογραφία
Ο Τενεσί Ουίλιαμς γεννήθηκε το 1911 στο Κολόμπους του Μισισίπι. Η μητέρα του καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, ενώ ο πατέρας του δούλευε ως πλασιέ για μια εταιρεία παπουτσιών. Σε ηλικία 5 ετών, διαγνώστηκε παράλυση των κάτω άκρων του , ασθένεια που τον καθήλωσε για τα επόμενα δυο χρόνια. Επειδή ήταν ανήμπορος να κάνει οτιδήποτε, η μητέρα του τον ενθάρρυνε να φαντάζεται και να γράφει ιστορίες.
Η οικογένεια του Ουίλιαμς
Σε πολλά από τα έργα του ο Ουίλιαμς εμπνεύστηκε από την ίδια την οικογένειά του για την ανάπτυξη των πρωταγωνιστικών του χαρακτήρων.
Ο πατέρας του Ουίλιαμς υιοθετούσε όλο και πιο βάναυση συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά του με το πέρασμα των χρόνων. Συχνά ευνοούσε τον αδερφό του Τενεσί, ίσως λόγω και της ασθένειας και της αδύναμης γενικότερα φύσης του ίδιου στα παιδικά του χρόνια. Η μητέρα του είχε βλέψεις ως εκλεπτυσμένη κυρία της υψηλής κοινωνίας του Νότου, δημιουργούσε μια ασφυκτική ατμόσφαιρα, ενώ πιθανότατα είχε νευρική διαταραχή.
Ο Ουίλιαμς ήταν πολύ κοντά με την αδερφή του, τη Ρόουζ, η ζωή της οποίας τον επηρέασε ίσως περισσότερο από κάθε άλλο. Σε νεαρή ηλικία, έμαθε ότι πάσχει από σχιζοφρένεια και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής της σε ψυχιατρικές κλινικές. Σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της ασθένειάς της, οι γονείς του Ουίλιαμς ενέκριναν τη λοβοτομή στη Ρόουζ το 1937 στην Ουάσινγκτον. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα και η Ρόουζ σακατεύτηκε για το υπόλοιπο της ζωής της.
Ο Τενεσί υπέστη ισχυρό σοκ από το γεγονός αυτό και δε συγχώρησε ποτέ τους γονείς του. Η ασθένεια της αδερφής του συνέβαλε ίσως στην εξάρτησή του από το αλκοόλ, ωστόσο πιθανώς να υπήρχε γενετική προδιάθεση, καθώς και ο ίδιος υπέφερε από κατάθλιψη.
Μετέπειτα σταδιοδρομία και θεατρική επιτυχία
Στα 16 του κέρδισε το πρώτο του βραβείο για το δοκίμιό του «Can a Good Wife Be a Good Sport?». Σπούδασε δημοσιογραφία το 1929 στο πανεπιστήμιο του Μισούρι, όπου οι συμφοιτητές τού κόλλησαν το παρατσούκλι 'Tennessee λόγω της συρτής νότιας προφοράς του, και θεατρολογία στο πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σαιν Λούις, όπου παρουσιάστηκαν και τα πρώτα του έργα "Κεριά στον Ήλιο" και "Φυγάς". Τελικά, το 1938 παίρνει το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα.
Ο Ουίλιαμς μετακόμισε το 1939 στη Λουιζιάνα και έμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα στη Γαλλική Συνοικία στη Νέα Ορλεάνη, όπου ξεκίνησε το 1947 να γράφει το έργο "Λεωφορείον ο Πόθος", το οποίο τελείωσε αργότερα στη Φλόριντα. Το έργο γνώρισε τεράστια επιτυχία: πήρε το Βραβείο Κριτικών της Νέας Υόρκης και το βραβείο Πούλιτζερ. Παρουσιάστηκε στη Νέα Υόρκη σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν με τον Μάρλον Μπράντο στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ έγινε και ταινία το 1951, όπου χάρισε το βραβείο Όσκαρ στη Βίβιαν Λι.
Το 1947 γνώρισε και ερωτεύτηκε το Φρανκ Μέρλο, Ιταλό δεύτερης γενιάς, μέχρι το θάνατό του από καρκίνο το 1963. Όσο ήταν μαζί έγραψε το "Τριαντάφυλλο στο Στήθος" (μεταφέρθηκε και σε ταινία με την Άννα Μανιάνι και τον Μπαρτ Λάνκαστερ), το μόνο έργο του με ευτυχή κατάληξη, ενώ ο Μέρλο εξισορροπούσε τις κρίσεις κατάθλιψης του Ουίλιαμς και του φόβου του ότι θα οδηγούνταν στην παράνοια και την τρέλα, όπως η αδερφή του.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του '50 και του '60, ο Ουίλιαμς ήρθε αντιμέτωπος με σκληρή κριτική από ορισμένους κριτικούς του θεάτρου, εξαιτίας του τρόπου που ζούσε και τόνιζε τις ομοφυλοφιλικές του προτιμήσεις. Με τον καιρό, το ύφος των έργων του Ουίλιαμς ωρίμαζε και σε κάποια προχωρούσε σε πειραματισμούς, κάτι που τον αποξένωσε ακόμη περισσότερο από τους κριτικούς.
Το 1976, υπήρξε Πρόεδρος της επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1983, ο Τενεσί Ουίλιαμς βρέθηκε νεκρός στο δωμάτιο που είχε νοικιάσει στο ξενοδοχείο Elysee στη Νέα Υόρκη, έχοντας σφηνωμένο στο λαιμό του ένα φελλό. Ο ίδιος επιθυμούσε να αποτεφρωθεί και να σκορπιστούν οι στάχτες του στον Κόλπο του Μεξικού, ωστόσο θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο στο Σαιν Λούις.
Σχετικά με το έργο του
Ο Τενεσί Ουίλιαμς είχε επιρροές από τον Άντον Τσέχωφ, τον Αύγουστο Στρίντμπεργκ και άλλους συγγραφείς. Συνήθης φυσιογνωμία στα έργα του είναι η ηρωίδα στα όρια της παράνοιας, με καθαρές επιρροές από τη ζωή της αδερφής του, Ρόουζ. Από την αδερφή του και τη μητέρα του φαίνεται ότι εμπνέεται για τους γυναικείους χαρακτήρες (Laura, Amanda) στο "Γυάλινο Κόσμο", ενώ ο χαρακτήρας της Μπλανς Ντυμπουά στο "Λεωφορείο ο Πόθος" φαίνεται βασίστηκε στη Ρόουζ, αλλά και στον ίδιο, καθώς την περίοδο που έγραφε το έργο, πίστευε ότι θα πεθάνει κι ότι θα αποτελούσε το κύκνειο άσμα του. Στη "Λυσσασμένη Γάτα" διακρίνονται στοιχεία από τη ζωή του Ουίλιαμς, όπως η ομοφυλοφιλία, ο αλκοολισμός και οι ψυχικές διαταραχές.
Εργογραφία
Πρωτόλεια
Candles to the Sun (Κεριά στον Ήλιο, 1936)
Fugitive Kind (Φυγάς, 1937)
Spring Storm (Ανοιξιάτικη Θύελλα, 1937)
Me Vaysha (1937)
Not About Nightingales (Όχι για αηδόνια, 1938)
Battle of Angels (Μάχη των Αγγέλων, 1940)
I Rise in Flame, Cried the Phoenix (Γεννιέμαι στην φλόγα, κραύγασε ο φοίνικας, 1941)
You Touched Me (Μ' άγγιξες, 1945) (συνεργασία με τον Donald Windham)
Stairs to the Roof (Σκάλες για την κορυφή, 1947)
Τα μεγάλα θεατρικά έργα
The Glass Menagerie (Το γυάλινο θηριοτροφείο, ελλην. τίτλος : Γυάλινος Κόσμος, 1944)
A Streetcar Named Desire (Λεωφορείον ο Πόθος, 1947)
Summer and Smoke (Καλοκαίρι και καταχνιά, 1948)
The Rose Tattoo (ελλην. τίτλος : Τριαντάφυλλο στο στήθος, 1951)
Camino Real (1953)
Cat on a Hot Tin Roof (ελλην. τίτλος : Λυσσασμένη Γάτα, 1955)
Orpheus Descending (Ο Ορφέας στον Άδη, 1957)
Suddenly, Last Summer (Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι, 1958)
Sweet Bird of Youth (Γλυκό πουλί της νιότης, 1959)
Period of Adjustment (Περίοδος προσαρμογής, 1960)
The Night of the Iguana (Η νύχτα της Ιγκουάνα, 1961)
The Milk Train Doesn't Stop Here Anymore (Το τραίνο με το γάλα δεν σταματά πια εδώ, 1963) (ελλην. τίτλος : Ο Τελευταίος επισκέπτης)
The Seven Descents of Myrtle (Οι επτά κάθοδοι της Μερτλ, 1968) (ή Το βασίλειο της γης)
In the Bar of a Tokyo Hotel (Στο μπαρ ενός ξενοδοχείου του Τόκυο, 1969)
Will Mr. Merriweather Return from Memphis? (Ο κύριος Μέρριγουέδερ θα γυρίσει από το Μέμφις; 1969)
Small Craft Warnings (Μικρές έξυπνες προειδοποιήσεις, 1972)
The Two-Character Play (Έργο για δύο πρόσωπα, 1973)
The Red Devil Battery Sign (Το σημάδι του κόκκινου διαβόλου, 1975)
This Is (An Entertainment) [Αυτό είναι (Μια διασκέδαση)], 976)
Vieux Carré (1977)
A Lovely Sunday for Creve Coeur (ελλην. τίτλος : Μια υπέροχη Κυριακή για εκδρομή (1979)
Clothes for a Summer Hotel (Ρούχα για καλοκαιρινό ξενοδοχείο, 1980)
The Notebook of Trigorin (Το σημειωματάριο του Τριγκόριν, 1980)
Something Cloudy, Something Clear (Κάτι συννεφιασμένο, κάτι καθαρό, 1981)
A House Not Meant to Stand (Ετοιμόρροπο σπίτι, 1982)
Πεζογραφήματα
The Roman Spring of Mrs. Stone (Η ρωμαϊκή άνοιξη της Κας Στόουν, 1950)
Moise and the World of Reason (1975)
Μονόπρακτα
Portrait of a Madonna (Το πορτρέτο μιας Μαντόνας, 1941 και 1944))
The Lady of Larkspur Lotion (Λαίδη Φθειροζόλ, 1941)
Talk to Me Like the Rain and Let Me Listen (Μίλα μου σαν τη βροχή κι άσε με να ακούω, 1953)
Something Unspoken (Κάτι που δεν λέγεται, 1958)
Slapstick Tragedy, (Τραγική αρλεκινάδα, 1966)
Hello from Bertha (Χαιρετισμούς από την Μπέρθα, 1946)
The Case of the Crushed Petunias (Η περίπτωση της σπασμένης Μιμόζας, 1948
The Dark Room (Το σκοτεινό δωμάτιο, 1948)
This Property is Contemned (ελλην. τίτλος : Προς κατεδάφισιν 1946)
Ελληνικές μεταφράσεις
The Glass Menagerie (Το γυάλινο θηριοτροφείο, ελλην. τίτλος "Γυάλινος Κόσμος") : Ν.Σπάνιας ("Δωδώνη")
A Streetcar named Desire (Λεωφορείον ο Πόθος) : Γερ.Σταύρου (Θέατρο 1965)
Summer and Smoke (Καλοκαίρι και καταχνιά) : Μάριος Πλωρίτης ("Γκόνη")
The Rose Tatoo (ελλην.τίτλος "Τριαντάφυλλο στο στήθος") : Μάριος Πλωρίτης ("Γκόνη")
Camino Real : Αλέξης Σολομός ("Δωδώνη")
Cat on a Hot Tin Roof (ελλην.τίτλος "Λυσσασμένη Γάτα") : Μάριος Πλωρίτης ("Γκόνη")
Suddenly Last Summer (Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι) : Μάριος Πλωρίτης (Θέατρο 1959)
Sweet bird of youth (Γλυκό πουλί της νιότης) : Μάριος Πλωρίτης ("Δωδώνη")
The Roman Spring of Mrs. Stone (Η ρωμαϊκή άνοιξη της Κας Στόουν, νουβέλλα) : Κοσμάς Πολίτης ("Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος")
Moise and the world of reason (Μια γυναίκα που την έλεγαν Μωυσή) : Β. Κατσάνης ("Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος") 1991
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.