Ειδικά στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, όταν τα παιδιά έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με καινούριες έννοιες και… πράξεις όπως η γραφή και η ανάγνωση, ένας ολόκληρος κόσμος τους αποκαλύπτεται που συχνά μπορεί να τα τρομάζει ή να τα απωθεί. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολλοί τρόποι να κάνουν οι δάσκαλοι και οι γονείς το διάβασμα των μικρών μαθητών πιο ενδιαφέρον και λιγότερο κουραστικό επιστρατεύοντας παιχνίδια, τρικ και τεχνικές που κερδίζουν την ενεργό συμμετοχή των παιδιών στη μάθηση. Ας δούμε τα πιο έξυπνα από αυτά!
1. Ο δαχτυλάκης
Τα πρωτάκια συνηθίζουν να κολλάνε τις λέξεις μεταξύ τους κατά το πρότυπο… των αρχαίων Ελλήνων. Ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να ξεχωρίζουν τις λέξεις μεταξύ τους και να κάνουν ευανάγνωστες τις προτάσεις τους είναι να χρησιμοποιούν τον «δαχτυλάκη». Τελειώνοντας μια λέξη τοποθετούν στο τελευταίο γράμμα τον δείχτη τους και συνεχίζουν με την επόμενη εκεί που τελειώνει το δάχτυλό τους. Επαναλαμβάνουν με τη βοήθεια του δαχτυλάκη μέχρι να τους γίνει συνήθεια και να μην τον χρειάζονται πια!
2. Οικογένειες λέξεων
Σημαντική βάση για την ορθογραφία αποτελούν οι οικογένειες λέξεων. Αν το παιδί συνειδητοποιήσει τις συγγένειες και την κοινή καταγωγή των λέξεων μπορεί αυτομάτως να μαντέψει την ορθογραφία σε πολλές από αυτές χωρίς να χρειάζεται να αποστηθίσει κανόνες. Οπότε καλό είναι να επενδύσουμε στις οικογένειες λέξεων εξοικειώνοντας το παιδί με την κοινή τους καταγωγή. Σχεδιάστε διαφορετικά δέντρα και στο φύλλωμα σε καθένα από αυτά τοποθετήστε και μια διαφορετική οικογένεια με τα παράγωγά της, τονίζοντας με διαφορετικό χρώμα το κοινό θέμα. Αντί για δέντρα μπορείτε να ζωγραφίσετε σύννεφα, βαγόνια τρένου, ομπρέλες και ό,τι άλλο κινητοποιεί τη δημιουργικότητα του παιδιού.
3. Αντιστροφή ρόλων: Να γίνει το παιδί δάσκαλος
Όχι απλώς δίνετε στο παιδί την ευκαιρία να παίξει έναν ρόλο -κάτι που πάντα κεντρίζει το ενδιαφέρον του- αλλά και μάλιστα τον ρόλο που του επιτρέπει να πάρει πρωτοβουλίες και να έχει το… πάνω χέρι απέναντι στο γονιό ή τον αληθινό δάσκαλό του που τώρα γίνεται μαθητής. Αυτό που πρέπει να κάνετε εσείς είναι… λάθη! Δώστε τη «χαρά» στο παιδί να εντοπίσει τα λάθη σας, να σας θυμίσει τους κανόνες, να σας υποδείξει τρόπους κατανόησης. Θα εκπλαγείτε από το πόσο σοβαρά θα πάρει τον ρόλο του!
4. Μπάλα πιλάτες
Έχει να αποστηθίσει κάτι; Την προπαίδεια, την κλίση ρημάτων ή ουσιαστικών, ένα ποίημα; Δοκιμάστε να προσθέσετε… κίνηση στην απόπειρά του και τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά ιδιαίτερα για τα παιδάκια που δυσκολεύονται να σταθούν ακίνητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια μπάλα πιλάτες για παράδειγμα μπορεί να συνοδεύει ένα παιδί που μαθαίνει την προπαίδεια και το πάνω-κάτω να του δίνει τον ρυθμό που θα το βοηθάει στην απομνημόνευση.
5. Με ποιο να ξεκινήσουμε;
Μια ενήλικη λογική θα μας υποδείκνυε ίσως να ξεκινήσουμε τη μελέτη από το πιο δύσκολο ή σύνθετο αντικείμενο ώστε να ξεμπερδεύουμε με αυτό και να έχουμε στη συνέχεια τις πιο βατές εργασίες. Τα παιδιά όμως δεν λειτουργούν πάντα έτσι. Το να ξεκινήσουν με το μάθημα ή την άσκηση που τους φαίνεται δυσκολότερη μπορεί να τους φαίνεται βουνό με αποτέλεσμα να αναβάλουν τη μελέτη τους… στο διηνεκές. Ας συνεργαστούμε μαζί τους, ρωτώντας τους με ποιο μάθημα θα τους άρεσε να ξεκινήσουν. Τα μαθηματικά ή τη γλώσσα; Τις φωτοτυπίες ή την αντιγραφή; Έτσι τους δίνουμε την ευκαιρία να ορίσουν τα ίδια το διάβασμά τους και να επενδύουν πιο συνειδητά στη διαδικασία της μάθησης.
6. Μια εικόνα την ημέρα κάνει την ορθογραφία πέρα!
Η εικονοποιία μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην απομνημόνευση της ορθογραφίας και των κανόνων των λέξεων. Οι καμπύλες και τα σχήματα των γραμμάτων μπορούν να αποδοθούν πολύ δημιουργικά μέσα από σκίτσα και σχέδια έτσι ώστε στα παιδιά να λειτουργεί ο συνειρμός και να μην ξεχνούν ποτέ πώς γράφεται μια λέξη. Για παράδειγμα γράφοντας τη λέξη φωλιά μέσα σε ένα δέντρο μπορούμε να κάνουμε το ωμέγα να μοιάζει πράγματι με φωλιά και μέσα του να ζωγραφίσουμε αυγά πουλιών.7. Ιστορία μου… ορθογραφία μου
Έχουμε μια μετοχή που τελειώνει σε -οντας. Όταν όμως πρέπει να τονιστεί στο όμικρόν της, π.χ στη λέξη «μελετώντας» έρχεται ο τόνος από ψηλά με δύναμη, σαν τσεκούρι και την κόβει στη μέση με αποτέλεσμα το όμικρον να σπάει στα δύο και να γίνεται ωμέγα. Καμιά φορά… είναι τόσο εύκολο αρκεί να έχεις αχαλίνωτη φαντασία και πάθος για ιστορίες!
8. Μερική μάθηση (part learning)
Μία από τις μεθόδους της μνημοτεχνικής που λειτουργεί όταν έχουμε να μάθουμε λίστες με πολλά είναι να τις κόβουμε σε μικρότερες λίστες καθώς το μυαλό τείνει να συγκρατεί τις λέξεις που βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος. Σπάζουμε λοιπόν μια μεγάλη λίστα σε μικρότερα κομμάτια και αυξάνουμε τις δυνατότητες της απομνημόνευσης.
9. Παίζοντας με τις λέξεις
Τρίλιζα, κρεμάλα, σκραμπλ. Τα ξέρουμε ως παιχνίδια. Η τρίλιζα μάλιστα με λέξεις (αντί για το «χ» ή το «ο» ο κάθε παίκτης διαλέγει τη λέξη του και με αυτή κάνει την τρίλιζά του) και η κρεμάλα δεν απαιτούν παρά μόνο ένα μολύβι και ένα χαρτί. Τι θα λέγατε όμως πίσω από τον ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα να δούμε και τον εκπαιδευτικό τους; Παιχνίδια λέξεων και τα τρία, δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να επικεντρώσει στην ορθογραφία τους χωρίς να το καταλαβαίνει- έτσι η γνώση γίνεται κτήμα μέσα από τη δημιουργικότητα, χωρίς φωνές και παρατηρήσεις. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που έχετε να «εξετάσετε» το παιδί στις καινούριες λέξεις της ορθογραφίας του, προτείνετέ του να παίξετε και βάλτε τις καινούριες λέξεις υποψήφιες για… κρεμάλα!
10. Ψηφιακό υλικό
Πολύ χρήσιμες θα σας φανούν οι εκπαιδευτικές σελίδες που δίνουν την ευκαιρία σε γονείς, δασκάλους και παιδιά να έρθουν σε επαφή με έναν παράδεισο εκπαιδευτικού υλικού, εύχρηστου και πολύ αποτελεσματικού. Κουίζ, διαδραστικά παιχνίδια, βίντεο και υπέροχα γραφικά περιμένουν να τα εξερευνήσουν τα παιδιά (αλλά και οι μεγάλοι) και να ανακαλύψουν καινούριες δεξιότητες. Όταν μπορούμε να πάρουμε τις οθόνες με το μέρος μας!