Κωστής Παλαµάς, “Στον Δάσκαλο”
“Σµίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!
Κι ότι σ’ απόµεινε ακόµη στη ζωή σου,
Μην τ’ αρνηθείς! Θυσίασέ το ως τη στερνή πνοή σου!
Χτισ’ το παλάτι, δάσκαλε σοφέ!
Κι αν λίγη δύναµη µεσ’ το κορµί σου µένει,
Μην κουρασθείς. Είν’ η ψυχή σου ατσαλωµένη.
Θέµελα βάλε τώρα πιο βαθειά,
Ο πόλεµος να µη µπορεί να τα γκρεµίσει.
Σκάψε βαθειά. Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησµονήσει;
Θα θυµηθούνε κάποτε κι αυτοί
Τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη,
Υποµονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι …”
Κωστής Παλαμάς, “Τα σχολεία χτίστε”
«Με τη φλόγα που ψαίνει και που πλάθει,
με της καρδιάς τη φλόγα, με του Λόγου
τη δύναμη, ξεσκέπαστα, καθάρια,
και με τα χέρια, και με τα μαχαίρια,
τον τόπο πάρτε.
Κάτου σημάδια που έμπηξε το ψέμα!
Τα ταξίματα φέρτε στης Αλήθειας
της ιερής το βωμό και τα σφαχτάρια.
Στον τόπο απάνου όχι πολέμων κάστρα•
τα σκολειά χτίστε!
Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα, μεγάλα,
γερά θεμελιωμένα, από της χώρας
ακάθαρτης, πoλύβοης, αρρωστιάρας
μακριά μακριά τ’ ανήλιαγα σοκάκια,
τα σκολειά χτίστε!
Και τα πορτοπαράθυρα των τοίχων
περίσσια ανοίχτε, νάρχεται ο κυρ Ήλιος,
διαφεντευτής, να χύνεται, να φεύγει,
ονειρεμένο πίσω του αργοσέρνοντας
το φεγγάρι.
Γιομίζοντάς τα να τα ζωντανεύουν
μαϊστράλια και βοριάδες και μελτέμια
με τους κελαϊδισμούς και με τους μόσκους•
κι ο δάσκαλος, ποιητής και τα βιβλία
να είναι σαν κρίνα.
Του τραγουδιού τη γλώσσα αντιλαλώντας,
και τα βιβλία σαν τα τραγούδια να είναι!
Στη γη της ομορφιάς, αρματωμένη
την Επιστήμη, η Ομορφιά, χαρά της!
αρχή σοφίας!
Τα σκολειά χτίστε, υψώστε τα πλατάνια
για το δροσό στης ρεματιάς τη χάρη,
για τον καρπό σπάρτε τα αμπέλια, ας είναι
τ’ αγαθά τους αγνά κρασιά, και ας είναι
γούρμα σταφύλια,
λογής, κεχριμπαρένια, άλικα, μαύρα.
Όπου απλωσιά, όπου ψήλωμα, όπου υγεία,
στα πέλαα ν’ αγναντεύουν τα καράβια
και τους αϊτούς να λαχταράν και τ’ άστρα
στα ουράνια πλάτια.
Και βαθιούς τράφους γύρω γύρω σκάφτε
και πύργους πολεμόχαρους υψώστε
και βαρδιατόρους βάλτε να κρατάνε
μακριά μακριά τον ψεύτη και τον πλάνο
της Ρωμιοσύνης.
Ξόβεργα και καρφιά κρατά και πάει
και πιάνει και καρφώνει και σκοτώνει•
του φτερωτού πιο απ’ όλα κυνηγάρης,
αρχίζοντας από τις πεταλούδες,
φτάνει στη Σκέψη.»
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Εκπαίδευση"
Εκπαίδευση δεν είναι
το γέμισμα ενός κουβά,
η γραφή σε άγραφο χαρτί
και τ' άναμμα μιας φλόγας.
Αλίμονο, αν τα παιδιά
ήταν άδειοι κουβάδες,
άγραφα χαρτιά
και δεν είχαν τη φλόγα μέσα τους.
Εκπαίδευση είναι
το φιλτράρισμα του νερού στον κουβά,
ώστε να γίνει
κατάλληλο για πόση.
Εκπαίδευση είναι
η επιμέλεια των γραπτών στο χαρτί,
ώστε να γίνουν
ποιοτικό βιβλίο.
Εκπαίδευση είναι
ο αέρας που φουντώνει τη φλόγα της περιέργειας,
ώστε να γίνει πυρκαγιά μάθησης.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Εν αρχή ην η παιδεία"
Η εκπαίδευση είναι η βενζίνη,
μα η παιδεία είναι το όχημα.
Η εκπαίδευση δίνει το μέσο,
μα η παιδεία δίνει τον σκοπό.
Η εκπαίδευση προσφέρει την επιβίωση,
μα η παιδεία προσφέρει τη ζωή.
Πριν βάλεις βενζίνη, πάρε όχημα.
Πριν κατακτήσεις μέσο, απόκτησε σκοπό.
Πριν εξασφαλίσεις την επιβίωση, άρχισε να ζεις.
Εν αρχή ην η παιδεία.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Μάθε τον αόριστο"
Αν θες ο εξακολουθητικός μέλλοντας
να είναι καλύτερος από τον ενεστώτα,
μάθε καλά τον αόριστο.
Φτάσε τον στον παρακείμενο,
μέχρι να πεις
τώρα τον έχω κατακτήσει.
Και τότε ο παρατατικός
δεν θα γίνει ξανά
ούτε στιγμιαίος μέλλοντας.
Μην το αφήσεις για τον συντελεσμένο μέλλοντα,
θυμήσου τον υπερσυντέλικο
που είχες πει το ίδιο.
Μάθε καλά τον αόριστο στον ενεστώτα
κι ύστερα ο μέλλοντας θα είναι καλύτερος
εξακολουθητικά.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Είμαι καθηγητής"
Κάνω μια εργασία
χωρίς μισθό αδρό
αργώ να πληρωθώ
τη λες κι απελπισία.
Δουλεύω σε μία δουλειά
δεν μου δίνει δόξα
δεν καλύπτει όσα
ονειρεύονται τα παιδιά.
Κι, όμως είμαι με αυτά
παρέχω παιδεία
άρω τη δουλεία
δεν συγκρίνεται με λεφτά.
Είμαι ένας καθηγητής
προσφέρω μάθηση
διώχνω την άρνηση
των νέων καθοδηγητής.
Διδάσκω δημοκρατία
μορφώνω αξίες
νέες κοινωνίες
σ' όλα αξιοκρατία.
Προκρίνω συνεργασία
μια δικαιοσύνη
μόνο καλοσύνη
ελπίδα και εργασία.
Μπορεί λεφτά να μην βγάζω
ουτ' αποκτώ φήμη
δίνω επιστήμη
τους συναδέλφους θαυμάζω.
Μία είναι η αμοιβή
το παιδικό γέλιο
αυτό το τέλειο
η πιο καλή ανταμοιβή.
Πριν αντιδράσεις, δράσε.
Πριν δράσεις, κρίνε.
Πριν κρίνεις, συμπέρανε.
Πριν συμπεράνεις, συλλογίσου.
Πριν συλλογιστείς, μάθε.
Πριν μάθεις, εκπαιδεύσου.
Πρώτα λάβε την
απαραίτητη εκπαίδευση
κι ύστερα θα μπορέσεις
ν' αντιδράσεις κατάλληλα.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Στον μαθητή μου"
Αν νομίζεις πως το να μαθαίνεις είναι δύσκολο,
προσπάθησε να ξεμάθεις.
Ρίζες οι γνώσεις που αποκτούμε,
εξαπλώνονται βαθιά στα ενδόμυχά μας.
Πόσο βαθιά πρέπει να σκάψεις
αν χρειαστεί να τις εκριζώσεις.
Όχι, δεν είναι αντίξοο να φυτέψεις σπόρο
και να τον αφήσεις να γίνει δέντρο.
Το ζόρικο είναι να το ξεριζώσεις ριζικά,
χωρίς να αφήσεις το παραμικρό υπόλειμμα.
Πριν παραπονεθείς για την απαιτητική μάθηση,
σκέψου πόσο χρόνο, κόπο και πόνο γλυτώνεις.
Μην παρασύρεσαι από την αστόχαστη προτροπή
των ανέμελων καιρών.
Μάθε σωστά
για να μην χρειαστεί να ξεμάθεις.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Το κλειδί"
Η γνώση είναι το κλειδί
και η ζωή το λουκέτο.
Αν θες να το ανοίξεις
δεν έχεις παρά να εκπαιδευτείς.
Το σχολείο είναι ο κλειδοκράτορας,
αφοσιώσου σε αυτό,
απόκτησε το κλειδί σου
και ξεκλείδωσε τη ζωή σου.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Στο σχολείο της ζωής"
Στο σχολείο μαθαίνεις το μάθημα και περνάς τη δοκιμασία.
Στη ζωή περνάς τη δοκιμασία και μαθαίνεις το μάθημα.
Στο σχολείο σού διδάσκουν τα γεγονότα.
Στη ζωή σε διδάσκουν τα γεγονότα.
Στο σχολείο παίρνοντας βαθμούς προοδεύεις.
Στη ζωή προοδεύοντας παίρνεις βαθμούς.
Στο σχολείο τα λάθη σε αφήνουν στην τάξη.
Στη ζωή τα λάθη σε οδηγούν στην αταξία.
Όταν τελειώνεις το σχολείο, βγαίνεις στη ζωή.
Και όταν βγαίνεις στη ζωή, αρχίζεις το σχολείο.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Στις εξετάσεις της ζωής"
Στις εξετάσεις της ζωής
πολλοί αποτυγχάνουν
κυρίως επειδή προσπαθούν να αντιγράψουν
αγνοώντας πως καθενός η ερώτηση είναι μοναδική.
Στις εξετάσεις της ζωής
πολλοί αδυνατούν να αξιολογηθούν
κυρίως επειδή προσπαθούν να βρουν το σωστό
αγνοώντας πως δεν υπάρχει μόνο μία ορθή απάντηση.
Στις εξετάσεις της ζωής
μη βιαστείς να συμμετάσχεις
μάθε την ύλη πρώτα καλά, λύσε ένα σωρό ασκήσεις της
και ύστερα γεμάτος γνώσεις κι εμπειρίες διαγωνίσου.
Στις εξετάσεις της ζωής ο πρώτος σκοπός
είναι να αξιολογήσεις ποια απ' τις σωστές σου απαντήσεις
θα δώσεις στη μοναδική σου ερώτηση
και ο απώτερος να ζήσεις.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, "Ανταμοιβή"
Μελετούσες
όταν οι άλλοι κοιμόντουσαν.
Δούλευες
όταν οι άλλοι χουζούρευαν.
Προετοιμαζόσουν
όταν οι άλλοι άραζαν.
Τώρα εσύ ονειρέψου
κι άσε τους άλλους να εύχονται.
Τάσος Λειβαδίτης
-«…Θυμάμαι μια μέρα , παιδί, έβρεχε,
ένας παράξενος ανθρωπάκος μπήκε στο προαύλιο του σχολείου,
ίσως για να προφυλαχτεί στο υπόστεγο απ’ τη βροχή, αλλά όχι, δεν ήταν για τη βροχή, γιατί κρατούσε ομπρέλα-απλώς μπήκε στη μικρή αποθήκη με τα βαλσαμωμένα πουλιά για το μάθημα της ζωολογίας-και κρεμάστηκε.
Μιλούσαμε μέρες γι’ αυτόν στην τάξη.
Ύστερα πέρασαν χρόνια χωρίς να τον θυμηθούμε.
Τώρα έρχεται τις νύχτες στον ύπνο μου
και με ρωτάει: «Πότε θα ξαναπάμε σχολείο;»
Γιώτα Αργυροπούλου, «Στο Δημοτικό»
Τα μήλα ήταν μέλι.
Ο Μίμης και η Άννα αδέρφια αγαπημένα.
Δεν κάπνιζε το τζάκι τους,
δε μάλωναν,
δεν τα ’παιρνε ο πατέρας στο χωράφι.
Όλα κυλούσαν ήρεμα στο αναγνωστικό.
Άστραφτε νιάτα κι ομορφιά η βασίλισσα στο κάδρο και το πουλί περιπλεγμένο μες στις δάφνες.
Σε φέτες απορίας γευόμουνα τον κόσμο.
Δεν άλλαξε η γεύση του, συνήθισα μονάχα.
(Από τη συλλογή «Νερά απαρηγόρητα», εκδ. Πλανόδιον, 2004)
Αλέξης Σταμάτης, «Σχολική παράσταση»
Η παράσταση εγκαινιάστηκε από το σχολικό πίνακα
μέσα από γεωμετρικούς τόπους και ανεστραμμένα είδωλα
σε τάξεις κόκκινες φλέβες που σπαρταρούσαν
των συμμαθητών την κοινοτυπία εκδικούμενες
του μικροπρεπούς εκείνου κοινού
του κατ’ ανάγκην εισπνεόμενου
του κοινού εκείνου που δηλητήριο μαζί και ανάγκη είναι.
(Από τη συλλογή «Απλή μέθοδος των τριών», εκδ. Καστανιώτη, 1995)
Τάσος Καπερνάρος, «Νέος μαθητής με ρολογάκι»
Κωστάκη, από δω κι εμπρός
τα ρολογάκια θα ρυθμίζουν τη ζωή σου.
Κομμένη η αναρχία των σοκολατούχων και των παραμυθιών.
Από εδώ κι εμπρός
χιλιάδες ρολογάκια σιωπηλά κι απάνθρωπα
χιλιάδες ρολογάκια που ηχούν δαιμονισμένα.
(Από τη συλλογή «Ακελδαμά», εκδ. Ηριδανός, 1987)
Γλυκερία Μπασδέκη, «Τρίτη Δημοτικού»
είμαι εννιά
πάω Τρίτη
δεν πέθανε η μάνα μου,
στο σπίτι μένουν ζωντανοί
(ακόμα)
έχω τετράδια, κόλλες γλασέ, μ’ αρέσει
ο Δημήτρης απ’ την Πέμπτη
δε θα γεράσω σύντομα –θα
πάρει
χρόνια
θα βγάλω λύκειο, σχολές
χριστούγεννα
θα βγάλω γλώσσα, ρούχα
επετείους
μα τώρα είμαι εννιά–
δε φτάσαμε στα κλάσματα
(ακόμα)
(Από τη συλλογή «Σύρε καλέ την άλυσον», εκδ. Ενδυμίων, 2012)
Στάθης Κουτσούνης, «Το είδωλο»
Μάθημα ανθρωπολογίας ο δάσκαλος με στέλνει
να φέρω τον σκελετό φοβάμαι κατεβαίνω στο
υπόγειο βλέπω τα όργανα φοβάμαι επιστρέφω
στην τάξη σκελετός ο δάσκαλος αγγίζει με τον
χάρακα τα οστά μου φοβάμαι τα παιδιά
λένε αστεία ξεκαρδίζονται είμαι άσαρκος
κοκαλωμένος δίπλα στην έδρα φοβάμαι οι
συμμαθητές μου ακόμα γελάνε
αδυνατώντας οι νήπιοι να διακρίνουν
στο κάτοπτρο του χρόνου το είδωλό τους
(Από τη συλλογή «Στιγμιότυπα του σώματος», εκδ. Μεταίχμιο, 2014)
Ζακ Πρεβέρ, «Ο κακός μαθητής»
Ο κακός μαθητής
Λέει όχι με το κεφάλι
Μα λέει ναι με την καρδιά
Λέει ναι σε όσους αγαπάει
Λέει όχι στον καθηγητή
Είναι όρθιος
Τον ρωτούν
Και όλα τα προβλήματα έχουν δοθεί
Ξαφνικά τον πιάνουν ακατάσχετα γέλια
Και τα σβήνει όλα
Τα ψηφία και τις λέξεις
Τις ημερομηνίες και τα ονόματα
Τις φράσεις και τους γρίφους
Και παρά τις φοβέρες του καθηγητή
Κάτω από τα γιουχαΐσματα των καλών μαθητών
Με κιμωλίες όλων των χρωμάτων
Πάνω στον μαυροπίνακα της δυστυχίας
Ζωγραφίζει το πρόσωπο της ευτυχίας.
Περισσότερα κείμενα για τα Νέα Ελληνικά εδώ.
