Κείμενο 1
Η σημασία των κλασικών σπουδών
Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία έχει διαποτίσει τη φιλοσοφική σκέψη με τις έννοιες και την εικονοποιία της. Σκεφτόμαστε και δημιουργούμε με τους όρους και τις κατηγορίες της επί 2.500 χρόνια. Κι αυτό γίνεται όχι μόνο στη φιλοσοφία. Γίνεται στη λογοτεχνία, στα εικαστικά, στη θεολογία, στο θέατρο, στο δίκαιο, στα μαθηματικά, στην ψυχανάλυση, στην πολιτική θεωρία. Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε την επίδραση της ελληνικής μυθολογίας, του Ομήρου, των τραγικών, των φιλοσόφων, των ιστορικών, του Ευκλείδη. Πόσα εκατομμύρια μαθητές επί αιώνες σε όλον τον κόσμο δεν διδάχθηκαν και μελέτησαν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τους διαλόγους του Πλάτωνα, τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, την Ευκλείδεια Γεωμετρία, την Αντιγόνη του Σοφοκλή ή τον Οιδίποδα; Εχουμε όλοι, στη Δύση τουλάχιστον, λίγο-πολύ, την ίδια παιδεία. Αυτή που μάς έκανε αυτό που είμαστε. Αυτό δεν είναι λόγος κομπασμού ή οίησης – είναι υπόθεση αυτογνωσίας. Γυρίζοντας πίσω, σκάβοντας τις διαδρομές της ιστορίας, μαθαίνουμε ποιοι είμαστε. Αλλοτε βάζοντας τα καλά μας, ωραιοποιώντας το παρελθόν μας, κι άλλοτε τσαλακώνοντας τις σιδερωμένες επιφάνειες, καθώς αποκαλύπτουμε ασυνέχειες, εντάσεις, παρασιωπήσεις και χάσματα. Αυτό είμαστε κι αυτό έχουμε να κάνουμε. Είναι η σκευή μας και τα εργαλεία μας.
Την εμπλουτίζουμε, τη διορθώνουμε, τη διευρύνουμε, την αναθεωρούμε, ανακαλύπτουμε καινούργια εργαλεία, χρησιμοποιούμε τα παλαιά αλλιώς, αλλά αυτά έχουμε και μ’ αυτά δουλεύουμε. Δεν πετάμε το παρελθόν μας ακόμη κι αν το επικρίνουμε. Αλλωστε, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτό, όπως δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από τη μητρική μας γλώσσα. Με αυτήν την αφετηρία γνωρίσαμε τον κόσμο και συγκροτήσαμε μια ταυτότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μάθουμε κι άλλες γλώσσες και μέσω αυτών να γνωρίσουμε νέους κόσμους, να εκτιμήσουμε τη συνεισφορά τους, να δούμε μέσα από τη δική τους οπτική τη δική μας εξέλιξη. Οχι μόνο μπορούμε, αλλά επιβάλλεται να δούμε την ταυτότητα και τη διαδρομή μας, τόσο εκ των έσω όσο και εξωτερικά. Απέναντι στο παρελθόν μας, αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες αυτών που αναγνωρίζουμε ως προγόνους μας, για τις κατακτήσεις τους αλλά και για τα λάθη, τις αστοχίες και τα κρίματα. Είναι οι αποσκευές μας που φέρουμε στο ταξίδι της ζωής.
Μελετώντας τα κλασικά γράμματα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αλλά συγχρόνως τους εκάστοτε άλλους, συνδεόμαστε με την ανθρωπότητα και υπερβαίνουμε τα στενά όρια του σημερινού ορίζοντα. Μπορούμε να το κάνουμε δοξαστικά, κριτικά, αναθεωρητικά, διερευνητικά. Οπως κι αν το κάνουμε, πρέπει να το κάνουμε σοβαρά. Δεν είναι πολυτέλεια, είναι καθήκον.
Βάσω Κιντή, εφημερίδα "Καθημερινή" (διασκευή).
Κείμενο 2
Οι «κληρονόμοι» των Αρχαίων
Μας ενοχλεί ότι το Princeton καταργεί την υποχρεωτική διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ακόμη και για όσους θα ασχοληθούν με τις κλασικές σπουδές. Και θα έπρεπε να μας ενοχλεί. Ταυτόχρονα, για άλλη μια φορά οι οπαδοί της εφήμερης πολιτικής ορθότητας στις ΗΠΑ προσπαθούν με μανία να πείσουν ότι είναι λάθος να συμπεριλαμβάνεται ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στους βασικούς πυλώνες της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Εχει ξανασυμβεί στην εποχή της «Μαύρης Αθηνάς», το εκκρεμές πάει και έρχεται συνήθως σε αυτά τα θέματα. Αυτή τη φορά η δυναμική είναι μεγαλύτερη καθώς απλώνεται η μόδα του γκρεμίσματος πάσης φύσεως αγαλμάτων και προτύπων.
Και γιατί να μας νοιάζει εμάς εδώ στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει στα αμερικανικά πανεπιστήμια; Δεν είναι απλά θέμα υπερηφάνειας για την κληρονομιά μας. Η Ελλάδα κέρδισε φίλους και συμμάχους τα τελευταία 200 χρόνια, καθώς σημαντικοί άνθρωποι που ανήκαν σε μια δυτική «ελίτ» ταύτιζαν στο μυαλό τους τη σύγχρονη Ελλάδα με όσα μάθαιναν στα σχολεία και στα πανεπιστήμιά τους. Ηταν και είναι κομμάτι του «brand» μας, η φλόγα που κράτησε τον φιλελληνισμό ζωντανό σε δύσκολες περιόδους.
Πολλές φορές έχω αισθανθεί το δέος που προκαλεί σε σημαντικούς ξένους αυτό που εμείς θεωρούμε ως δεδομένο δικό μας κτήμα. Εβλεπα έναν σπουδαίο ξένο διανοητή ή επιχειρηματία να δακρύζει καθώς απήγγελλε τον «Επιτάφιο» του Περικλή. Μου προκαλούσε κι εμένα συγκίνηση το βίντεο όπου ο Ρόμπερτ Κέννεντυ απήγγειλε Αισχύλο μόλις έμαθε τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Θεώρησα πολύ σημαντικό ότι ο Ομπάμα ήθελε να κάνει την τελευταία μεγάλη του ομιλία ως πρόεδρος στην Πνύκα. Ολοι αυτοί και άλλοι πολλοί έμαθαν για τον Αισχύλο, τον Περικλή, τον Μαραθώνα στα μεγάλα πανεπιστήμια της Βρετανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ.
Ενιωσα βέβαια, από την άλλη, αμήχανα την ημέρα που περπατούσα στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και άκουγα δύο παιδιά που είχαν έλθει εκεί με το σχολείο να μιλούν στο τηλέφωνο και να λένε «έχουμε έλθει εδώ, έχει κάτι κολόνες, ξέρω εγώ τι είναι;…». Σκεπτόμουν ότι όσα απίστευτα στοιχεία πολιτισμού είναι γύρω μας και πίσω μας τα νιώθουμε μεν «δικά μας», δεν κάνουμε όμως ιδιαίτερη προσπάθεια να τα μελετήσουμε και να τα ενσωματώσουμε στο σύγχρονο νεοελληνικό DNA. Ακόμη χειρότερα, ασχολούμαστε μαζί τους για να καβγαδίσουμε, είτε για την Ακρόπολη είτε για τις αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης. Με τρόπο ρηχό και πάθος αχαλίνωτο.
Μία φίλη που μένει στο ιστορικό κέντρο μού έλεγε πρόσφατα πόσο τυχερή νιώθει γιατί βγάζει το παιδί της βόλτα και εκείνο αποκτά παραστάσεις που κανένα παιδί δεν μπορεί να αποκτήσει σε κάποια άλλη πόλη, με εξαίρεση ίσως τη Ρώμη. Ναι, είμαστε τυχεροί, αλλά δεν θα έπρεπε να μείνουμε σε αυτό μόνο, στην τύχη. Εχουμε ευθύνη ως «κληρονόμοι». Πώς το έλεγε ο Σεφέρης στην ομιλία του για το Νομπέλ του; «Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μᾶς παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα».
Αλέξης Παπαχελάς, εφημερίδα "Καθημερινή".
Κείμενο 3
Ρίζες
Και ρώταγε ο μαθητής αγανακτισμένος:Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
