Η σημασία των κλασικών σπουδών - Κριτήριο αξιολόγησης στα Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου με συνεξέταση Γλώσσας - Λογοτεχνίας

Κείμενο 1

Η σημασία των κλασικών σπουδών

Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία έχει διαποτίσει τη φιλοσοφική σκέψη με τις έννοιες και την εικονοποιία της. Σκεφτόμαστε και δημιουργούμε με τους όρους και τις κατηγορίες της επί 2.500 χρόνια. Κι αυτό γίνεται όχι μόνο στη φιλοσοφία. Γίνεται στη λογοτεχνία, στα εικαστικά, στη θεολογία, στο θέατρο, στο δίκαιο, στα μαθηματικά, στην ψυχανάλυση, στην πολιτική θεωρία. Δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε την επίδραση της ελληνικής μυθολογίας, του Ομήρου, των τραγικών, των φιλοσόφων, των ιστορικών, του Ευκλείδη. Πόσα εκατομμύρια μαθητές επί αιώνες σε όλον τον κόσμο δεν διδάχθηκαν και μελέτησαν την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τους διαλόγους του Πλάτωνα, τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, την Ευκλείδεια Γεωμετρία, την Αντιγόνη του Σοφοκλή ή τον Οιδίποδα; Εχουμε όλοι, στη Δύση τουλάχιστον, λίγο-πολύ, την ίδια παιδεία. Αυτή που μάς έκανε αυτό που είμαστε. Αυτό δεν είναι λόγος κομπασμού ή οίησης – είναι υπόθεση αυτογνωσίας. Γυρίζοντας πίσω, σκάβοντας τις διαδρομές της ιστορίας, μαθαίνουμε ποιοι είμαστε. Αλλοτε βάζοντας τα καλά μας, ωραιοποιώντας το παρελθόν μας, κι άλλοτε τσαλακώνοντας τις σιδερωμένες επιφάνειες, καθώς αποκαλύπτουμε ασυνέχειες, εντάσεις, παρασιωπήσεις και χάσματα. Αυτό είμαστε κι αυτό έχουμε να κάνουμε. Είναι η σκευή μας και τα εργαλεία μας.

Την εμπλουτίζουμε, τη διορθώνουμε, τη διευρύνουμε, την αναθεωρούμε, ανακαλύπτουμε καινούργια εργαλεία, χρησιμοποιούμε τα παλαιά αλλιώς, αλλά αυτά έχουμε και μ’ αυτά δουλεύουμε. Δεν πετάμε το παρελθόν μας ακόμη κι αν το επικρίνουμε. Αλλωστε, δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτό, όπως δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από τη μητρική μας γλώσσα. Με αυτήν την αφετηρία γνωρίσαμε τον κόσμο και συγκροτήσαμε μια ταυτότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μάθουμε κι άλλες γλώσσες και μέσω αυτών να γνωρίσουμε νέους κόσμους, να εκτιμήσουμε τη συνεισφορά τους, να δούμε μέσα από τη δική τους οπτική τη δική μας εξέλιξη. Οχι μόνο μπορούμε, αλλά επιβάλλεται να δούμε την ταυτότητα και τη διαδρομή μας, τόσο εκ των έσω όσο και εξωτερικά. Απέναντι στο παρελθόν μας, αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες αυτών που αναγνωρίζουμε ως προγόνους μας, για τις κατακτήσεις τους αλλά και για τα λάθη, τις αστοχίες και τα κρίματα. Είναι οι αποσκευές μας που φέρουμε στο ταξίδι της ζωής.

Μελετώντας τα κλασικά γράμματα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αλλά συγχρόνως τους εκάστοτε άλλους, συνδεόμαστε με την ανθρωπότητα και υπερβαίνουμε τα στενά όρια του σημερινού ορίζοντα. Μπορούμε να το κάνουμε δοξαστικά, κριτικά, αναθεωρητικά, διερευνητικά. Οπως κι αν το κάνουμε, πρέπει να το κάνουμε σοβαρά. Δεν είναι πολυτέλεια, είναι καθήκον.

Βάσω Κιντή, εφημερίδα "Καθημερινή" (διασκευή).

Κείμενο 2

Οι «κληρονόμοι» των Αρχαίων

Μας ενοχλεί ότι το Princeton καταργεί την υποχρεωτική διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ακόμη και για όσους θα ασχοληθούν με τις κλασικές σπουδές. Και θα έπρεπε να μας ενοχλεί. Ταυτόχρονα, για άλλη μια φορά οι οπαδοί της εφήμερης πολιτικής ορθότητας στις ΗΠΑ προσπαθούν με μανία να πείσουν ότι είναι λάθος να συμπεριλαμβάνεται ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στους βασικούς πυλώνες της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Εχει ξανασυμβεί στην εποχή της «Μαύρης Αθηνάς», το εκκρεμές πάει και έρχεται συνήθως σε αυτά τα θέματα. Αυτή τη φορά η δυναμική είναι μεγαλύτερη καθώς απλώνεται η μόδα του γκρεμίσματος πάσης φύσεως αγαλμάτων και προτύπων.

Και γιατί να μας νοιάζει εμάς εδώ στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει στα αμερικανικά πανεπιστήμια; Δεν είναι απλά θέμα υπερηφάνειας για την κληρονομιά μας. Η Ελλάδα κέρδισε φίλους και συμμάχους τα τελευταία 200 χρόνια, καθώς σημαντικοί άνθρωποι που ανήκαν σε μια δυτική «ελίτ» ταύτιζαν στο μυαλό τους τη σύγχρονη Ελλάδα με όσα μάθαιναν στα σχολεία και στα πανεπιστήμιά τους. Ηταν και είναι κομμάτι του «brand» μας, η φλόγα που κράτησε τον φιλελληνισμό ζωντανό σε δύσκολες περιόδους.

Πολλές φορές έχω αισθανθεί το δέος που προκαλεί σε σημαντικούς ξένους αυτό που εμείς θεωρούμε ως δεδομένο δικό μας κτήμα. Εβλεπα έναν σπουδαίο ξένο διανοητή ή επιχειρηματία να δακρύζει καθώς απήγγελλε τον «Επιτάφιο» του Περικλή. Μου προκαλούσε κι εμένα συγκίνηση το βίντεο όπου ο Ρόμπερτ Κέννεντυ απήγγειλε Αισχύλο μόλις έμαθε τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Θεώρησα πολύ σημαντικό ότι ο Ομπάμα ήθελε να κάνει την τελευταία μεγάλη του ομιλία ως πρόεδρος στην Πνύκα. Ολοι αυτοί και άλλοι πολλοί έμαθαν για τον Αισχύλο, τον Περικλή, τον Μαραθώνα στα μεγάλα πανεπιστήμια της Βρετανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ.

Ενιωσα βέβαια, από την άλλη, αμήχανα την ημέρα που περπατούσα στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και άκουγα δύο παιδιά που είχαν έλθει εκεί με το σχολείο να μιλούν στο τηλέφωνο και να λένε «έχουμε έλθει εδώ, έχει κάτι κολόνες, ξέρω εγώ τι είναι;…». Σκεπτόμουν ότι όσα απίστευτα στοιχεία πολιτισμού είναι γύρω μας και πίσω μας τα νιώθουμε μεν «δικά μας», δεν κάνουμε όμως ιδιαίτερη προσπάθεια να τα μελετήσουμε και να τα ενσωματώσουμε στο σύγχρονο νεοελληνικό DNA. Ακόμη χειρότερα, ασχολούμαστε μαζί τους για να καβγαδίσουμε, είτε για την Ακρόπολη είτε για τις αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης. Με τρόπο ρηχό και πάθος αχαλίνωτο.

Μία φίλη που μένει στο ιστορικό κέντρο μού έλεγε πρόσφατα πόσο τυχερή νιώθει γιατί βγάζει το παιδί της βόλτα και εκείνο αποκτά παραστάσεις που κανένα παιδί δεν μπορεί να αποκτήσει σε κάποια άλλη πόλη, με εξαίρεση ίσως τη Ρώμη. Ναι, είμαστε τυχεροί, αλλά δεν θα έπρεπε να μείνουμε σε αυτό μόνο, στην τύχη. Εχουμε ευθύνη ως «κληρονόμοι». Πώς το έλεγε ο Σεφέρης στην ομιλία του για το Νομπέλ του; «Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μᾶς παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα».

Αλέξης Παπαχελάς, εφημερίδα "Καθημερινή".

Κείμενο 3

Ρίζες

Και ρώταγε ο μαθητής αγανακτισμένος:

"Γιατί να μάθουμε Ιστορία;

Πού μας χρησιμεύουν τα Αρχαία;

Σε τι ωφελεί η Αντιγόνη;"

Και ο δάσκαλος δεν είχε απάντηση

να δώσει.

Τον πήρε από το χέρι, τον πήγε στο δάσος

και απλώς του έδειξε τα δέντρα.

Ο δάσκαλος δεν είχε απάντηση να δώσει

γιατί την απάντηση τη δίνει η ίδια η φύση:

Τίποτα δεν αναπτύσσεται

με κομμένες ρίζες.

Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Επαναπροσδιορισμός, 24γράμματα.

Θέματα

Α. Να αποδώσετε συνοπτικά τη σημασία των κλασικών σπουδών, σύμφωνα με το κείμενο 1 (60-70 λέξεις).

Μονάδες 15

Β1.  Να αξιολογήσετε τη σχέση του τίτλου με το θέμα του κειμένου 2 και τη θέση που φαίνεται να παίρνει για αυτό ο αρθρογράφος.

Μονάδες 10

Β2α. Τι επιδιώκει ο συντάκτης του κειμένου 2 με τη χρήση των λόγων του Σεφέρη στην τελευταία παράγραφο; ("Μία φίλη...χάσμα").

Μονάδες 10

Β2β. Να σχολιάσετε τη λειτουργία του ερωτήματος της δεύτερης παραγράφου του κειμένου 2 ("Και γιατί να μας νοιάζει εμάς εδώ στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει στα αμερικανικά πανεπιστήμια;") τόσο ως προς τη δομή του κειμένου όσο και ως προς το επικοινωνιακό του αποτέλεσμα.

Μονάδες 10

Β3. Για ποιο λόγο η συντάκτρια του κειμένου 1 χρησιμοποιεί α' πληθυντικό πρόσωπο στην τελευταία παράγραφο; ("Μελετώντας...καθήκον").

Μονάδες 10

Γ. Γιατί ο δάσκαλος του κειμένου 3, κατά τη γνώμη σας, δεν έδωσε ευθεία απάντηση στον μαθητή του, αλλά τον κατηύθυνε στο δάσος; Αν ήσασταν εσείς στη θέση του δασκάλου, πώς θα απαντούσατε στις ανησυχίες του μαθητή σας; Να δώσετε τις απαντήσεις σας, λαμβάνοντας υπόψη του κειμενικούς δείκτες του ποιήματος (150-200 λέξεις).

Μονάδες 15

Δ. Μελετώντας τα κείμενα 1 και 2, νιώσατε την ανάγκη να γράψετε ένα άρθρο για την τοπική εφημερίδα, στο οποίο να αναφέρετε την αναγκαιότητα των κλασικών σπουδών στην εποχή μας καθώς και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ενισχυθούν μέσα στο σχολείο (350-400 λέξεις).

Μονάδες 30

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.

Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.

Αναζητήστε το βιβλίο του: Όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδόσεις 24 γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8, μέσα από το οποίο μπορείτε να βρείτε οδηγίες για το πώς απαντιούνται τα συγκεκριμένα ερωτήματα.

Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.

Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.

Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.

Βρείτε το βιβλίο στην "Πολιτεία" με έκπτωση 10%: https://www.politeianet.gr/books/9786182011348-zumbragakis-apostolis-24-grammata-oli-i-uli-ton-neon-ellinikon-g-lukeiou-mesa-apo-100-erotiseis-kai-apantiseis-319288

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.