Γράφει ο Κωνσταντίνος Λαγός
Όταν ο Έλγιν άρπαζε τα γλυπτά του Παρθενώνα για να τα μεταφέρει στη Βρετανία ήταν αποφασισμένος να πάρει ολόκληρο το προστύλιο με τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου.
Ευτυχώς, για καθαρά τεχνικούς λόγους αυτό δεν έγινε, με την εξαίρεση μιας Καρυάτιδας. Έτσι, το μνημείο που έχει εξαιρετική σημασία για την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική και τη γλυπτική παρέμεινε στην αρχική του θέση στο Ερεχθείο στην Ακρόπολη
Ο Έλγιν θέλει το προστύλιο με τις Καρυάτιδες
Το 1801 ο Άγγλος ιερέας Φίλιπ Χαντ και ο Ιταλός ζωγράφος Λουζιέρι ξεκίνησαν την επιχείρηση αρπαγής των γλυπτών του Παρθενώνα για λογαριασμό του αφεντικού τους, του Βρετανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, Τόμας Μπρους, πιο γνωστός ως λόρδος Έλγιν.
Τότε ο Χαντ πρότεινε να αφαιρεθεί ολόκληρο το προστύλιο των Καρυάτιδων του Ερεχθείου και να μεταφερθεί στη Βρετανία.
Αυτό θα ήταν δυνατό αν τα κομμάτια του κόβονταν σε τμήματα και στη συνέχεια ενώνονταν και πάλι στην Αγγλία. Στον Παρθενώνα ήδη είχε ξεκινήσει μία παρόμοια διαδικασία με την αποκοπή των μαρμάρων της ζωφόρου που έφεραν παραστάσεις.
Ο λόρδος Έλγιν, πίνακας του Άντον Γκράφ, γύρω στο 1788. Πηγή: Wikipedia
Το πρόβλημα με το προστύλιο των Καρυάτιδων ήταν ότι τα τμήματα του ήταν ογκώδη σε σύγκριση με τα γλυπτά του Παρθενώνα. Έτσι θα χρειάζονταν ένα μεγάλο πολεμικό προκειμένου για να μεταφερθούν στην Αγγλία.
Ο Έλγιν ενθουσιάστηκε με την ιδέα ότι θα μπορούσε να αποκτήσει αυτό το μνημείο που είχε μεγάλη σημασία για τη μελέτη της γλυπτικής αλλά και της αρχιτεκτονικής της κλασικής εποχής.
Ως Βρετανός πρέσβης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και αριστοκράτης είχε μεγάλη επιρροή τόσο στους πολιτικούς όσο και τους στρατιωτικούς της πατρίδας του.
Επιπλέον, την εποχή που βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη, στην ανατολική Μεσόγειο ναυλοχούσε ένα μεγάλο τμήμα του βρετανικού στόλου εξαιτίας του πολέμου με τη Γαλλία και την κατάληψη της Αιγύπτου από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Επιστολή του Έλγιν στον ναύαρχο Κηθ
Τότε έγραψε επιστολή στον λόρδο Κηθ που ήταν ο ναύαρχος που διοικούσε το βρετανικό στόλο στην ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή τον παρακαλούσε να στείλει στον Πειραιά ένα μεγάλο πολεμικό πλοίο για να μεταφέρει στην Αγγλία το προστύλιο με τις Καρυάτιδες.
Σύγχρονη λήψη από το προστύλιο των Καρυάτιδων. Όλες είναι αντίγραφα με πέντε πρωτότυπες να βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης και μία στο Βρετανικό Μουσείο. Πηγή: Wikipedia.
Ανάμεσα σε άλλα έγραφε τα εξής:
«Έχω υποστεί τεράστια έξοδα στην Αθήνα όπου αυτή τη στιγμή διαθέτω απίστευτα πλεονεκτήματα. Τώρα, εάν θα μπορούσατε να επιτρέψετε σε ένα πολεμικό πλοίο μεγάλου μεγέθους να συνοδεύσει το πλοίο της τροφοδοσίας και να σταματήσει για μία-δύο μέρες στην Αθήνα για να παραλάβει ένα εξαιρετικά πολύτιμο μέλος αρχιτεκτονικής που βρίσκεται εκεί στη διάθεσή μου, θα μου κάνατε τη μεγαλύτερη χάρη που θα μπορούσα ποτέ να δεχθώ και θα προσφέρατε μια πολύ βασική υπηρεσία στις Τέχνες στην Αγγλία. Ο Βοναπάρτης δεν κατάφερε τέτοιο απόκτημα από όλες τους (εννοεί τους Γάλλους) τις κλεψιές στην Ιταλία. Παρακαλώ θερμά Λόρδε μου, να επιληφθείτε του θέματος»
Στην επιστολή αυτή ο Έλγιν κάνει αναφορά στο γεγονός ότι μετά την κατάληψη από τα γαλλικά στρατεύματα υπό τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη των διαφόρων κρατών που υπήρχαν τότε στην Ιταλία, οι Γάλλοι άρπαζαν αρχαιότητες και έργα τέχνης που στη συνέχεια έστελναν στο Λούβρο.
Αυτό σύμφωνα με τον Έλγιν ήταν «κλεψιές». Αντίθετα, ισχυριζόταν ότι οι αντίστοιχες ενέργειές του στην Αθήνα βοηθούσαν στην ανάπτυξη των καλών τεχνών στην Αγγλία!
Γιατί δεν μεταφέρθηκε το προστύλιο
Ο Έλγιν ήλπιζε ότι ο Κηθ θα ικανοποιούσε το αίτημά του και θα έστελνε κάποιο από τα πολεμικά του πλοία στο Πειραιά για να μεταφέρει το προστύλιο με τις Καρυάτιδες στην Αγγλία. Όμως, τελικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη αφού ο ναύαρχος δεν ήθελε να διακινδυνέψει εν καιρώ πολέμου κανένα πλοίο του για χατήρι του Έλγιν.
Όσο μεγάλο και να ήταν το πολεμικό πλοίο του, ο τεράστιος όγκος του προστυλίου των Καρυάτιδων θα δημιουργούσε πρόβλημα στην πλοήγησή του. Η παραμικρή μετακίνηση του φορτίου θα έβαζε σε κίνδυνο το ίδιο το πλοίο.
Αναγκαστικά θα έπρεπε να πλέει με μικρή ταχύτητα. Έτσι, θα μπορούσε να γίνει εύκολος στόχος του γαλλικού ναυτικού που επιχειρούσε στη Μεσόγειο.
Οι Καρυάτιδες θρηνούν την αδελφή τους
Έτσι, αντί για ολόκληρο για το προστύλιο στη Βρετανία τελικά μεταφέρθηκε μία από τις Καρυάτιδες. Επιλέχθηκε η πιο καλά διατηρημένη από τις έξι που υπήρχαν στο προστύλιο. Σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο, μαζί με τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
Το προστύλιο των Καρυάτιδων του Ερεχθείου μετά την αφαίρεση της μίας Καρυάτιδας από τον Έλγιν. Σχέδιο του Λουί Φρανσουά Κασσάς το 1813. Πηγή: Pinterest
Ο Έλγιν έστειλε στην Αθήνα ένα αντίγραφο της Καρυάτιδας για να μπει στη θέση που βρισκόταν η αυθεντική που είχε αρπάξει. Όμως, το αντίγραφο κομματιάστηκε από τους Αθηναίους που είχαν εξοργιστεί από την αρπαγή της Καρυάτιδας.
Στη θέση της μπήκε ένας πεσσός (κολώνα) που είχε χτιστεί με τούβλα. Μόνο μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, μπήκε στη θέση ένα αντίγραφο της Καρυάτιδας.
Στα αμέσως επόμενα χρόνια που ο Έλγιν άρπαξε την Καρυάτιδα, ξένοι περιηγητές που επισκέπτονταν την Αθήνα κατέγραφαν μία ιστορία που ήταν αρκετά διαδεδομένη στους κατοίκους της πόλης.
Αργά τη νύχτα άκουγαν από την Ακρόπολη θρήνους και αναστεναγμούς. Προέρχονταν από τις πέντε Καρυάτιδες που είχαν απομείνει εκεί και θρηνούσαν την αρπαγμένη αδελφή τους.
Η Καρυάτιδα στο Βρετανικό Μουσείο. Πηγή: Wikipedia
Στοιχεία αντλήθηκαν από William St Claire, Ο Λόρδος Έλγιν και τα Μάρμαρα (τίτλος πρωτότυπου Lord Elgin and the Marbles) μετάφραση Μαίρη Περαντάκου-Cook, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999, σελίδα 117
https://www.mixanitouxronou.gr/