.jpg)
Η Ιστορία, όπως τη διδάσκουμε σήμερα, είναι επικίνδυνη. Όχι επειδή περιέχει ψέματα, αλλά επειδή είναι άχρηστη. Μια σειρά από ονόματα, ημερομηνίες και γεγονότα που δεν βοηθούν τον μαθητή να καταλάβει ούτε το παρελθόν, ούτε το παρόν, ούτε τον εαυτό του.
Αυτή η μορφή διδασκαλίας παράγει ανθρώπους ευάλωτους. Έναν πληθυσμό που μπορεί να χειραγωγηθεί με ένα καλά φτιαγμένο αφήγημα, γιατί ποτέ δεν έμαθε να αναγνωρίζει προπαγάνδα, να συγκρίνει πηγές, να βλέπει την ιστορία ως πεδίο συγκρουόμενων συμφερόντων. Στις δημοκρατίες, αυτό σημαίνει χειραγώγηση της ψήφου. Στις δικτατορίες, σημαίνει υποταγή χωρίς αντίσταση.
Σκεφτείτε το: οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να σας πουν πότε έγινε η Μάχη των Θερμοπυλών, αλλά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα ίδια μοτίβα που οδηγούν σήμερα σε πολεμικές συγκρούσεις. Θυμούνται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Περσία, αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς λειτουργεί η προπαγάνδα σε έναν σύγχρονο πόλεμο πληροφορίας.
Αν συνεχίσουμε έτσι, θα έχουμε πολίτες που ξέρουν την Ιστορία σαν μυθολογία: μια ωραία αφήγηση για το ποιοι είμαστε, αποκομμένη από την πραγματικότητα. Και αυτοί οι πολίτες, όταν έρθει η στιγμή να πάρουν αποφάσεις, θα το κάνουν βασισμένοι σε μύθους και όχι σε δεδομένα.
Όσοι διδάσκουν την Ιστορία έχουν χρέος να σπάσουν αυτόν τον κύκλο. Να διδάξουν την Ιστορία σαν έρευνα, όχι σαν κατήχηση. Να βάλουν τον μαθητή να δουλέψει με πηγές, να δει αντιφατικές μαρτυρίες, να μάθει ότι κάθε αφήγηση κρύβει μια οπτική γωνία. Αυτό δεν είναι πολυτέλεια. Είναι άμυνα.
Μην μπεις στην τάξη σαν φορέας της Ιστορίας· μπες σαν ερευνητής μαζί με τους μαθητές σου. Δώσε τους πηγές που διαφωνούν μεταξύ τους, ζήτησέ τους να αναζητήσουν ποιος μιλά, γιατί μιλά και τι προσπαθεί να πετύχει. Αντί να τους πεις «τι έγινε», άφησέ τους να το ανακαλύψουν. Σύνδεε την τοπική ιστορία με τα μεγάλα παγκόσμια ρεύματα, ώστε να καταλάβουν ότι το χωριό, η πόλη ή η γειτονιά τους είναι κομμάτι της παγκόσμιας σκηνής. Κάθε μάθημα πρέπει να είναι μικρή άσκηση κριτικής σκέψης, όχι παράδοση πληροφοριών. Ο στόχος σου δεν είναι να τους γεμίσεις γνώσεις, αλλά να τους μάθεις να μην πιστεύουν τίποτα άκριτα· ούτε εσένα.
Γιατί στον 21ο αιώνα, ο πόλεμος για την αλήθεια δεν δίνεται με σπαθιά και όπλα, αλλά με εικόνες, tweets, βίντεο, και «γεγονότα» που μπορεί να είναι ψευδή, αλλά να φαίνονται αληθινά. Μόνο όποιος έχει μάθει να σκέφτεται ιστορικά μπορεί να επιβιώσει σ’ αυτό το περιβάλλον.
Η Ιστορία δεν είναι παρελθόν. Είναι το μόνο εργαλείο που έχουμε για να προβλέψουμε —και να αποφύγουμε— το μέλλον που δεν θέλουμε. Αν δεν την αλλάξουμε τώρα, αύριο θα είναι αργά.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης, M.Ed. Φιλόλογος