Εισαγωγή: Πέρα από τους μύθους
Η συζήτηση για την Παιδεία στην Ελλάδα συχνά αναλώνεται σε εντυπώσεις. Όμως, οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Αντλώντας στοιχεία από τις επίσημες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Eurydice & OECD), επιχειρούμε μια βαθιά ανάλυση που συγκρίνει τον Έλληνα εκπαιδευτικό Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με τους Ευρωπαίους συναδέλφους του.
Τα ευρήματα αναδεικνύουν τρεις μεγάλες "πληγές": Τη μισθολογική καθήλωση, την αργή εξέλιξη και την ανύπαρκτη υποστήριξη.
1. Μισθοί: Η "ψαλίδα" και η αγοραστική δύναμη (PPS)
Δεν αρκεί να μετατρέψουμε τα νομίσματα σε ευρώ. Πρέπει να δούμε την Αγοραστική Δύναμη (PPS - Purchasing Power Standard), δηλαδή τι μπορείς να αγοράσεις με τον μισθό σου στη χώρα που ζεις.
Α. Ετήσιες Ακαθάριστες Αποδοχές (Gross Annual Salaries)
Στοιχεία για καθηγητές Δευτεροβάθμιας (Lower Secondary) σε Δημόσια Σχολεία.
| Χώρα 🇪🇺 | Εισαγωγικός Μισθός (Ετήσιος) | Μισθός στο "Ταβάνι" (Ετήσιος) |
| Γερμανία | ~55.000€ | ~70.000€+ |
| Ολλανδία | ~40.000€ | ~80.000€ |
| Ιρλανδία | ~38.000€ | ~70.000€ |
| Κύπρος | ~28.000€ | ~60.000€ |
| Ισπανία | ~30.000€ | ~45.000€ |
| Πορτογαλία | ~22.000€ | ~35.000€ |
| Ελλάδα | ~13.100€ | ~24.000€ |
Το Σοκαριστικό Στοιχείο: Ο ανώτατος μισθός που μπορεί να πάρει ένας Έλληνας εκπαιδευτικός μετά από 35 χρόνια υπηρεσίας (περίπου 24.000€ μικτά), είναι χαμηλότερος από τον μισθό που παίρνει ένας Κύπριος ή Ισπανός την πρώτη μέρα που μπαίνει στην τάξη.
Β. Το "Κόστος" του Πληθωρισμού
Σύμφωνα με την έκθεση Eurydice, την περίοδο 2014-2022, οι πραγματικοί μισθοί (προσαρμοσμένοι στον πληθωρισμό) μειώθηκαν μόνο σε τέσσερις χώρες της Ευρώπης. Η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη μείωση (κατά προσέγγιση -9% στην πραγματική αξία), ενώ χώρες όπως η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Τσεχία είδαν αυξήσεις άνω του 30% για να προσελκύσουν προσωπικό.
2. Ο χρόνος εξέλιξης: Ένας μαραθώνιος χωρίς τερματισμό
Ένα από τα πιο σημαντικά και λιγότερο συζητημένα δεδομένα είναι ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει κανείς στον ανώτατο μισθό.
Σκωτία / Αυστραλία / Νέα Ζηλανδία: Ο εκπαιδευτικός φτάνει στο μισθολογικό "ταβάνι" μέσα σε 6-10 χρόνια.
Ολλανδία / Δανία: Απαιτούνται περίπου 15-20 χρόνια.
Ευρωπαϊκός Μέσος Όρος: Περίπου 25 χρόνια.
Ελλάδα: Απαιτούνται 35-36 χρόνια.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ένας Έλληνας εκπαιδευτικός περνάει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του αμειβόμενος με τους χαμηλότερους μισθολογικούς συντελεστές. Στην Κύπρο ή την Ολλανδία, ένας 45άρης εκπαιδευτικός θεωρείται ήδη "senior" και αμείβεται με το ανώτατο κλιμάκιο. Στην Ελλάδα, ο ίδιος 45άρης βρίσκεται ακόμα στη μέση της κλίμακας.
3. Ωράριο: Διδακτικές vs εργασιακές ώρες
Υπάρχει ο μύθος ότι "οι Έλληνες εκπαιδευτικοί δουλεύουν λίγο". Ας δούμε τα στοιχεία του ΟΟΣΑ (OECD).
Διδακτικές ώρες (Teaching Hours): Η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (περίπου 600-700 ώρες τον χρόνο ανάλογα τη βαθμίδα).Συνολικές ώρες εργασίας: Εδώ είναι η παγίδα.
- Στη Δανία ή τη Σουηδία, ο εκπαιδευτικός είναι στο σχολείο 35-37 ώρες την εβδομάδα. ΑΛΛΑ, αυτές οι ώρες περιλαμβάνουν διόρθωμα, προετοιμασία και συναντήσεις. Όλα γίνονται στο σχολείο.
- Στην Ελλάδα, ο εκπαιδευτικός έχει διδακτικό ωράριο (π.χ. 21 ώρες) και παραμονή για παρεπόμενα έργα. Όμως, λόγω έλλειψης υποδομών (γραφεία, υπολογιστές, ησυχία), η προετοιμασία και το διόρθωμα γίνονται κατ' οίκον και είναι απλήρωτα/αόρατα.
Η διαφορά: Ο Ευρωπαίος κλείνει τον διακόπτη όταν σχολάσει. Ο Έλληνας παίρνει τη δουλειά σπίτι.
4. Αναλογία μαθητών ανά εκπαιδευτικό (Student-Teacher Ratio)
Ένας δείκτης ποιότητας της εργασίας.
- Ε.Ε. Μέσος Όρος: Περίπου 12-13 μαθητές ανά εκπαιδευτικό.
- Ελλάδα: Θεωρητικά είμαστε κοντά στο 9-10 (λόγω των πολλών μικρών σχολείων σε νησιά και χωριά).
- Η τπραγματικότητα των αστικών κέντρων: Ενώ τα νούμερα φαίνονται καλά στα χαρτιά, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη είναι κανόνας τα τμήματα των 25-27 μαθητών. Στη Φινλανδία ή την Εσθονία, τάξη με πάνω από 20-22 μαθητές θεωρείται δυσλειτουργική και "σπάει" στα δύο.
5. Το μοναδικό ελληνικό φαινόμενο: Οι αναπληρωτές
Σε καμία άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπάρχει το καθεστώς του αναπληρωτή με τη μορφή που υπάρχει στην Ελλάδα.
Ευρώπη: Υπάρχουν συμβάσεις ορισμένου χρόνου, αλλά συνήθως οδηγούν σε μονιμοποίηση μετά από 2-3 χρόνια (Οδηγία ΕΕ 1999/70/ΕΚ).
Ελλάδα: Εκπαιδευτικοί εργάζονται για 10, 12 ή 15 χρόνια με συμβάσεις που λήγουν κάθε Ιούνιο.
- Αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο οικονομικό κόστος (ανεργία το καλοκαίρι, έξοδα μετακόμισης κάθε Σεπτέμβρη).
- Δημιουργεί παιδαγωγικό κενό, καθώς ο καθηγητής δεν προλαβαίνει να συνδεθεί με τη σχολική κοινότητα.
Συμπέρασμα: Τι πρέπει να αλλάξει;
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το πρόβλημα του Έλληνα εκπαιδευτικού δεν είναι απλώς ότι "παίρνει λίγα". Είναι ότι:
Αργεί υπερβολικά να εξελιχθεί μισθολογικά.
Επωμίζεται τεράστιο μη διδακτικό φόρτο χωρίς διοικητική υποστήριξη.
Αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εργασιακή αστάθεια στην Ευρώπη (ως αναπληρωτής).
Η σύγκριση με την Ευρώπη δεν γίνεται για να απογοητευτούμε, αλλά για να δούμε ποιο είναι το μοντέλο που λειτουργεί. Η επένδυση στον εκπαιδευτικό είναι, αποδεδειγμένα, η πιο σίγουρη επένδυση για το μέλλον μιας χώρας.