Ανάλυση 8ης ενότητας
Ο Λουκιανός στο διάλογό του αυτό αναφέρει την περιγραφή που κάνει ο Καλλιδημίδης στον συνομιλητή του Ζηνόφαντο, σχετικά με τον θάνατό του. Η περιγραφή αυτή γίνεται λόγω της ερώτησης που έκανε ο Ζηνόφαντος. Ο Καλλιδημίδης λοιπόν διηγείται για έναν γέρο, πλούσιο και άκληρο, τον Πτοιόδωρο. Ο γέρος αυτός του υποσχόταν πως θα τον κληρονομούσε μετά από τον θάνατό του. Όμως ο γέρος έζησε πολλά χρόνια. Γι' αυτό ο Καλλιδημίδης αποφάσισε να τον δηλητηριάσει, ώστε να πάρει γρήγορα την κληρονομιά. Τότε παρέσυρε τον οινοχόο και του είπε να ετοιμάσει ένα ποτήρι κρασί και να το δώσει στο γέρο μόλις ζητήσει να πιει. Μέσα στο ποτήρι είχε βάλει το δηλητήριο που είχε αγοράσει. Σε αντάλλαγμα της προσφοράς του οινοχόου του υποσχέθηκε ότι θα τον απελευθέρωνε. Όμως από λάθος, ήπιες ο ίδιος το ποτήρι με το δηλητήριο και όχι ο γέρος. Έτσι και πέθανε. Τέλος επειδή ο συνομιλητής του, Ζηνόφαντος γελά με το συμβάν, ο Καλλιδημίδης τον επιπλήττει.
Το κείμενο και η μετάφρασή του
ΖΗΝ.:Σύ, ὦ Καλλιδημίδη, πῶς ἀπέθανες;
|
ΖΗΝ.: Εσύ, Καλλιδημίδη, πώς πέθανες;
|
Ἐγώ μὲν γὰρ παράσιτος ὤν Δεινίου
|
Εγώ, πάντως, όντας κοντά στον Δεινία
|
ἀπεπνίγην ἐμφαγὼν πλέον τοῦ ἱκανοῦ.
|
έσκασα επειδή έφαγα περισσότερο απ’ όσο έπρεπε.
|
ΚΑΛ.: Τὸ δὲ ἐμόν ἐγένετο παράδοξόν τι.
|
ΚΑΛ.: Και η δική μου περίπτωση υπήρξε κάπως περίεργη.
|
Οἶσθα γὰρ καὶ σύ που Πτοιόδωρον τὸν γέροντα;
|
Γνωρίζεις και εσύ ίσως τον Πτοιόδωρο το γέροντα;
|
ΖΗΝ.: Τὸν ἄτεκνον, τὸν πλούσιον;
|
ΖΗΝ.: Εννοείς τον άτεκνο, τον πλούσιο;
|
ΚΑΛ.: Ἐκεῖνον αὐτὸν ἀεὶ ἐθεράπευον
|
ΚΑΛ.: Εκείνον ακριβώς τον φρόντιζα συνεχώς,
|
ὑπισχνούμενον τεθνήξεσθαι ἐπ’ ἐμοί.
|
επειδή υποσχόταν ότι, όταν θα πέθαινε, θα με άφηνε κληρονόμο του.
|
Ἐπεὶ δὲ ὁ γέρων ἔζη ὑπὲρ τὸν Τιθωνόν,
|
Επειδή όμως, ο γέρος ζούσε πιο πολύ και από τον Τιθωνό,
|
ἐξηῦρον ἐπὶ τὸν κλῆρον ὁδόν τινα ἐπίτομον·
|
βρήκα για την κληρονομιά κάποιον πιο σύντομο δρόμο·
|
πριάμενος γὰρ φάρμακον ἀνέπεισα τὸν οἰνοχόον,
|
αφού δηλαδή αγόρασα δηλητήριο, έπεισα τον οινοχόο παρὰ τη θέλησή του,
|
ἐπειδὰν τάχιστα ὁ Πτοιόδωρος αἰτήσῃ πιεῖν,
|
αμέσως μόλις ο Πτοιόδωρος ζητήσει να πιει,
|
ἐμβαλόντα αὐτὸ εἰς κύλικα ἔχειν ἕτοιμον
|
αφού το βάλει σε ποτήρι του κρασιού, να το έχει έτοιμο
|
καὶ ἐπιδοῦναι αὐτῷ·
|
και να του το δώσει·
|
εἰ δὲ τοῦτο ποιήσει,
|
και, αν το κάνει αυτό,
|
ἐπωμοσάμην ἀφήσειν αὐτὸν ἐλεύθερον.
|
ορκίστηκα ότι θα τον αφήσω ελεύθερο.
|
ΖΗΝ.:Τὶ οὖν ἐγένετο;
|
ΖΗΝ.: Τι έγινε λοιπόν;
|
Ἔοικας γὰρ ἐρεῖν τι πάνυ παράδοξον.
|
Γιατί δείχνεις ότι θα πεις κάτι πολύ παράδοξο.
|
ΚΑΛ.:Ἐπεὶ τοίνυν λουσάμενοι ἥκομεν,
|
ΚΑΛ.: Αφού λοιπόν μετά το λουτρό μας ήρθαμε (στο σπίτι του),
|
ὁ μειρακίσκος ἔχων ἑτοίμους δύο δὴ κύλικας
|
το παλικαράκι, που είχε βέβαια έτοιμα δύο ποτήρια κρασιού,
|
οὐκ οἶδα ὅπως ἔδωκεν
|
δεν ξέρω πώς, αλλά έδωσε
|
ἐμοὶ μὲν τὸ φάρμακον,
|
σε μένα το δηλητήριο,
|
Πτοιοδώρῳ δὲ τὸ ἀφάρμακτον·
|
και στον Πτοιόδωρο το ποτήρι που δεν περιείχε δηλητήριο·
|
εἶτα ὁ μὲν ἔπινεν, ἐγώ δὲ αὐτίκα μάλα
|
έπειτα, εκείνος έπινε, ενώ εγώ αμέσως
|
ἐκείμην ἐκτάδην νεκρὸς
|
κειτόμουν ξαπλωμένος νεκρός
|
ὑποβολιμαῖος ἀντὶ ἐκείνου.
|
παίρνοντας τη θέση εκείνου.
|
Τὶ γελᾷς τοῦτο, ὦ Ζηνόφαντε;
|
Γιατί γελάς με αυτό, Ζηνόφαντε;
|
Καὶ μὴν οὐκ ἔδει γε ἐπιγελᾶν ἑταίρῳ ἀνδρί.
|
Κι όμως δεν έπρεπε βέβαια να γελάς σε βάρος ενός φίλου σου.
|
Συντακτική ανάλυση του κειμένου
Λεξιλογικά
Γραμματική
Δευτερόκλιτα επίθετα
Τα δευτερόκλιτα επίθετα χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
|
Απορία: Αν τα ασυναίρετα επίθετα χωρίζονται σε:
πώς θα ξέρουμε ποια είναι τρικατάληκτα και ποια είναι δικατάληκτα;
Η γραμματική λέει ότι είναι δικατάληκτα:
α) τα περισσότερα από τα σύνθετα, π.χ.
β) τα απλά επίθετα: αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος,
βέβηλος, γαμήλιος, δόκιμος,ἕωλος (=παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος, λάλος, χέρσος, τιθασός (=ήμερος), π.χ. ὁ, ἡ αἰφνίδιος, τὸ αιφνίδιον.
γ) μερικά επίθετα σε -ος που χρησιμοποιούνται στο αρσενικό και το θηλυκό και ως ουσιαστικά, π.χ.
δ) μερικά απλά που λήγουν σε:
Για να το κάνουμε ακόμη πιο πολύπλοκο, υπάρχουν και επίθετα, απλά ή σύνθετα, που είναι συγχρόνως τρικατάληκτα και δικατάληκτα, π.χ.
|
καταλήξεις των δευτερόκλιτων επιθέτων
| ||||
---|---|---|---|---|
Ενικός |
Αρσενικά
|
Θηλυκά
|
Ουδέτερα
| |
ον.
γεν.
δοτ.
αιτ.
κλ.
|
-ος
-ου
-ῳ
-ον
-ε
|
-η
-ης
-ῃ
-ην
-η
|
-α
-ας
-ᾳ
-αν
-α
|
-ον
-ου
-ῳ
-ον
-ον
|
Πληθυντικός | ||||
ον.
γεν.
δοτ.
αιτ.
κλ.
|
-οι
-ων
-οις
-ους
-οι
|
-αι
-ῶν
-αις
-ας
-αι
|
-α
-ων
-οις
-α
-α
|
Ασυναίρετα δευτερόκλιτα επίθετα
Τριγενή και τρικατάληκτα | ||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Παρατήρηση:
Τα δευτερόκλιτα επίθετα, που είναι τριγενή και τρικατάληκτα είναι λίγο ιδιόμορφα στο σχηματισμό των τριών γενών· πρόσεξε λίγο τα παρακάτω παραδείγματα:
Όπως παρατηρείς,
τα αρσενικά και των δύο ομάδων έχουν κατάληξη -ος·
τα ουδέτερα και των δύο ομάδων έχουν κατάληξη -ον·
τα θηλυκά όμως έχουν δύο καταλήξεις· άλλοτε -η κι άλλοτε -α
Ο λόγος αυτής της διαφοράς βρίσκεται στο αρσενικό!
| ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
Εξαίρεση αποτελεί το επίθετο ὁ ὄγδοος, ἡ ὀγδόη κι όχι η
Είναι απαραίτητη μια άσκηση: 1η άσκηση
|
Ασυναίρετα τριγενή και τρικατάληκτα
| ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
ὦ
|
σοφ-ὸς
σοφ-οῦ
σοφ-ῷ
σοφ-ὸν
σοφ-ὲ
|
δίκαι-ος
δικαί-ου
δικαί-ῳ
δίκαι-ον
δίκαι-ε
| ||||||||||||||||||
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
ὦ
|
σοφ-οὶ
σοφ-ῶν
σοφ-οῖς
σοφ-οὺς
σοφ-οὶ
|
δίκαι-οι
δικαί-ων
δικαί-οις
δικαί-ους
δίκαι-οι
| ||||||||||||||||||
|
Σχηματίζονται και κλίνονται σαν το σοφός:
ὁ θερμός, ἡ θερμή, τὸ θερμὸν // ὁ πρῶτος, ἡ πρώτη, τὸ πρῶτον //ὁ λίθινος, ἡ λιθίνη, το λίθινον.*
Σχηματίζονται και κλίνονται σαν το δίκαιος:
ὁ δεξιός, ἡ δεξιά, τὸ δεξιὸν // ὁ νέος, ἡ νέα, τὸ νέον // ὁ βέβαιος, ἡ βεβαία, τὸ βέβαιον*
* Όταν το αρσενικό τονίζεται στην ΠΠΛ, το θηλυκό τονίζεται στην ΠΛ
Αν θες να μάθεις το γιατί, διάβασε τα παρακάτω.
Ήρθε η ώρα για τη 2η άσκηση
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ο τονισμός του θηλυκού, όταν το αρσενικό τονίζεται στην ΠΠΛ.
Ας πάρουμε το επίθετο ὁ ἅγιος. Σύμφωνα με όσα είπαμε παραπάνω, αφού πριν από το -ος της κατάληξης υπάρχει φωνήεν, το θηλυκό θα τελειώνει σε -α, άρα θα γίνει ἡ ἁγια.
Πού θα τονίσουμε όμως ; Θα πούμε ἅγια ή ἁγία;
Γι' αυτό υπάρχουν οι παρακάτω κανόνες που θα μας βοηθήσουν.
1. Το -α της κατάληξης είναι μακρό, αυτό σημαίνει ότι στα αρχαία προφερόταν ως δύο συλλαβές: α-γι-α-α.
2. Οι αρχαίοι (όπως κι εμείς οι νέοι), δεν μπορούσαν να τονίσουν πέρα από την ΠΠΛ, (πέρα από την τρίτη από το τέλος συλλαβή),
άρα
δε θα μπορούσαν να πουν ά-γι-α-α. (Προσπάθησε να το προφέρεις δυνατά ως μια λέξη, και θα δεις ότι δε λέγεται. Αν δεν το καταλαβαίνεις, πώς θα σου φαινόταν αν τονίζαμε εμείς τη λέξη ανωμαλος έτσι: άνωμαλος!
Άρα, όταν ένα θηλυκό επίθετο τελειώνει σε -α, τότε, για λόγους τονισμού, θα τονίζεται μέχρι την ΠΛ. Έτσι και:
το θηλυκό του ἅγιος δεν είναι ἅγια αλλά ἁγία,
το θηλυκό του δίκαιος δεν είναι δίκαια αλλά δικαία
το θηλυκό του πλούσιος δεν είναι πλούσια αλλά πλουσία
το θηλυκό του ἐπιτήδειος δεν είναι επιτήδεια αλλά επιτηδεία
Αφού ξέρουμε πώς τονίζεται η ονομαστική του ενικού, ξέρουμε να τονίσουμε και τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού. Τα μάθαμε στην κλίση των ουσιαστικών. δες εδώ
|
Ασυναίρετα διγενή και τρικατάληκτα
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
ὦ
|
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
ὦ
|
ἄφθον-ος
ἀφθόν-ου
ἀφθόν-ῳ
ἄφθον-ον
ἄφθον-ε
|
τιμωρ-ὸς
τιμωρ-οῦ
τιμωρ-ῷ
τιμωρ-ὸν
τιμωρ-ὲ
|
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
ὦ
|
ἄφθον-ον
ἀφθόν-ου
ἀφθόν-ῳ
ἄφθον-ον
ἄφθον-ον
|
τιμωρ-ὸν
τιμωρ-οῦ
τιμωρ-ῷ
τιμωρ-ὸν
τιμωρ-
|
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
ὦ
|
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
ὦ
|
ἄφθον-οι
ἀφθόν-ων
ἀφθόν-οις
ἀφθόν-ους
ἄφθον-οι
|
τιμωρ-οὶ
τιμωρ-ῶν
τιμωρ-οῖς
τιμωρ-οὺς
τιμωρ-οὶ
|
τὰ
τῶν
τοῖς
τὰ
ὦ
|
ἄφθον-α
ἀφθόν-ων
ἀφθόν-οις
ἄφθον-α
ἄφθον-α
|
τιμωρ-ὰ
τιμωρ-ῶν
τιμωρ-οῖς
τιμωρ-ὰ
τιμωρ-ὰ
|
Συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα
|
---|
Τα συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
Σχηματίζονται όπως και τα συνηρημένα ουσιαστικά της β' κλίσης. Δεν έχουν κλητική!
|
Συνηρημένα τριγενή και τρικατάληκτα
| |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Συνηρημένα διγενή και τρικατάληκτα
| |||||||||||||||||||||||
Προσοχή: Τονίζονται σ' όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη στη λήγουσα και παίρνουν περισπωμένη.
|
* Η κατάληξη -οι
στην ονομαστική πληθυντικού είναι βραχύχρονη, παρόλο που προέρχεται από συναίρεση.
** Στο τέλος του
πληθυντικού των ουδετέρων το -οα μένει ασυναίρετο και έχουν κατάληξη -οα.
Τονίζονται παντού
στην παραλήγουσα. |
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
ὦ
|
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
ὦ
|
ἵλε-ως
ἵλε-ω
ἵλε-ῳ
ἵλε-ων
ἵλε-ως
|
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
ὦ
|
ἵλε-ων
ἵλε-ω
ἵλε-ῳ
ἵλε-ων
ἵλε-ων
|
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
ὦ
|
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
ὦ
|
ἵλε-ῳ
ἵλε-ων
ἵλε-ῳς
ἵλε-ως
ἵλε-ῳ
|
τὰ
τῶν
τοῖς
τὰ
ὦ
|
ἵλε-α*
ἵλε-ων
ἵλε-ῳς
ἵλε-α*
ἵλε-α*
|
Όλα τα αττικόκλιτα είναι δικατάληκτα εκτός από το επίθετο ὁ πλέως, ἡ πλέα, τὸ πλέων· τα σύνθετά του όμως σχηματίζονται με δύο καταλήξεις, π.χ. ὁ, ἡ ἔμπλεως, τὸ ἔμπλεον
* Στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού του ουδετέρου, έχουν κατάληξη -α, σύμφωνα με τα ουδέτερα της κοινής β' κλίσης
|
|
Ασκήσεις
|
---|
Ασκήσεις του σχολικού βιβλίου
|
Παράλληλα κείμενα