Τα μάρμαρα του Παρθενώνα - Κριτήριο αξιολόγησης με συνεξέταση Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου

Κείμενο 1

Η επιστροφή των Μαρμάρων

Ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου είναι κατηγορηματικός. «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα δε θα εγκαταλείψουν ποτέ το Λονδίνο... Βρίσκονται εκεί όπου θα παραμείνουν, στην αίθουσα του μουσείου, εκεί όπου όλοι μπορούν να τα δουν δωρεάν». Σε άρθρο του στους «Τάιμς» επαναλαμβάνονται και πάλι τα ίδια επιχειρήματα: «Αν δεν είχαν μεταφερθεί τότε στο Λονδίνο, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα θα υφίσταντο τουλάχιστον άλλον ένα αιώνα φθοράς». «Άλλωστε υπάρχουν και νομικά εμπόδια». Ένα συνονθύλευμα φανταστικών φόβων, σκοπιμοτήτων και στρεβλών αντιλήψεων.

Ποιοι και πώς διαχειρίζονται τα σύμβολα της ιστορίας μας; Σε ποιους, αλήθεια, ανήκει η ιστορία μας; Ο υπουργός Πολιτισμού τόνισε ότι δεν μας ενδιαφέρει το τυπικό, νομικό μέρος των τίτλων ιδιοκτησίας, αλλά το πραγματικό και ουσιαστικό μέρος της επιστροφής των Μαρμάρων στη φυσική θέση τους, στο Μουσείο Ακροπόλεως.

Ο περί Ελλάδος λόγος δεν έπαψε ποτέ να είναι επίκαιρος. Ανέκαθεν ο τόπος αυτός προσφερόταν για την κατασκευή της αφήγησης μιας αρχής, μιας καταγωγής, ενός «ανήκειν». Αν οι Ευρωπαίοι λάτρεψαν τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό είναι γιατί θέλησαν να κατασκευάσουν ένα φωτεινό μύθο για τις σκοτεινές ρίζες τους. Την απαράμιλλη ομορφιά της απαρχής ζήλεψαν, αυτήν θέλησαν να οικειοποιηθούν. Η παρακράτηση των Ελγινείων εδώ εντάσσεται. Μια εδραιωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο αίσθηση ότι αυτό το παρελθόν είναι δικό τους, ότι «αυτή η ομορφιά μάς ανήκει». Η ιδιοκτησία ακόμη και ως κλοπή επιτρέπει τέτοιες αυθαιρεσίες. Δεν ήταν τελικά το μικρό κράτος που έφτιαξε στη συνέχεια ο Καποδίστριας, δεν ήταν γι' αυτό που ο Shelley έλεγε «Είμαστε όλοι Έλληνες» και ο Βyron έδινε τη ζωή του. Τη δική τους καταγωγή αναζητούσαν οι Ευρωπαίοι όταν αγωνίζονταν για τη δική μας ανεξαρτησία. «Η καταγωγή είναι ο σκοπός», είπε ο Κarl Κraus. Γι' αυτό πάσχιζαν οι τότε φιλέλληνες, γι' αυτό πασχίζουν και οι σημερινοί. Ίσως με μεγαλύτερο πάθος ή απελπισία. Γιατί ακόμη πιο αναγκαία φαντάζει σήμερα η καταγωγή, το «ανήκειν». Κανένας άνθρωπος, κανένας λαός δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το μύθο της καταγωγής. Ο ελληνοβρετανικός περί των Μαρμάρων διάλογος έχει μακρά ιστορία.

Σε άρθρο του περιοδικού «Ο 19ος Αιών», με τίτλο «Ο Αστεϊσμός περί των Ελγινείων Μαρμάρων», ο τότε διευθυντής του Τζέιμς Νόουλς έγραφε το 1891: «Τι ιδέα, ενώ έχομεν τις ωραίες αυτές αρχαιότητες και μπορεί ο λαός μας να πηγαίνει να τις θαυμάζει όποτε θέλει, τι ιδέα να τις στείλομε στην άλλη άκρη της Ευρώπης!»... «Ποιος γνωρίζει εάν καμιά από τις ολιγόβιες κυβερνήσεις της δεν θα τα πουλούσε αντί εκατομμυρίου στη Γερμανία ή αντί δύο στην Αμερική ή χειρότερα εάν δεν θα τα πουλούσε λιανικώς, από λίγο στον καθένα;...».

Από την Αλεξάνδρεια έρχεται η οργισμένη απάντηση του Καβάφη στην εφημερίδα «Εθνική»: «Είμεθα Κύριοι να διαθέσωμεν ως θέλομεν τα ημέτερα... Δεν είναι αγάλματα. Είναι τεμάχια μοναδικού μνημείου... Εις το ελληνικόν έθνος την σήμερον τα ερείπια της Ακροπόλεως είναι πολύ σπουδαιότερα και ιερώτερα αφ' ότι είναι οιονδήποτε άλλο εθνικόν μνημείον εις οιονδήποτε άλλον λαόν... Δεν υπάρχει παράδειγμα εν τω κόσμω όλω ενός έθνους διατηρούντος, ουχί διά της κατακτήσεως αλλά διά προσφάτου αγοράς από δυνάστην, τα εθνικά σύμβολα άλλου έθνους... Ο λόρδος Έλγιν απέκτησε τα μάρμαρα του Παρθενώνος ουχί από τους Έλληνες αλλά από τους δυνάστες αυτών Τούρκους αφαιρώντας ό,τι ήθελε "άνευ της ελαχίστης μερίμνης διά το μνημείον όπερ απογύμνωνεν"».

Αν τα Ελγίνεια πρέπει να γυρίσουν στον τόπο τους δεν είναι μέσα στα πλαίσια κάποιας αλλαγής ιδιοκτησίας. Δεν έχουν ιδιοκτήτες οι μύθοι της καταγωγής. Έχουν όμως έναν τόπο που τους γέννησε. Αν πρέπει να γυρίσουν είναι χάριν αυτού που υπήρξε. Το κάλλος, το μέτρο, η ομορφιά, η αγωνία που άγγιξε το στοίχημα της τελειότητας. Δεν είμαστε ιδιοκτήτες τους, ζούμε όμως στον τόπο όπου συνέβησαν. Και ο τόπος, ο γενέθλιος τόπος όπου συνέβησαν είναι ακόμα εδώ!

(Φ. Τσαλίκογλου, «ΤΑ ΝΕΑ» , 29-1-2002)

Κείμενο 2

Κική Δημουλά, «Βρετανικό μουσείο (Ελγίνου μάρμαρα)»

Στην ψυχρή του Μουσείου αίθουσα
την κλεμμένη, ωραία, κοιτώ
μοναχή Καρυάτιδα.
Το σκοτεινό γλυκύ της βλέμμα
επίμονα εστραμμένο έχει
στο σφριγηλό του Διονύσου σώμα
(σε στάση ηδυπαθείας σμιλευμένο)
που δυό βήματα μόνον απέχει.
Το βλέμμα το δικό του έχει πέσει
στη δυνατή της κόρης μέση.
Πολυετές ειδύλλιον υποπτεύομαι|
τους δυό αυτούς να 'χει ενώσει.
Κι έτσι, όταν το βράδυ η αίθουσα αδειάζει
απ' τους πολλούς, τους θορυβώδεις επισκέπτες,
τον Διόνυσο φαντάζομαι
προσεκτικά απ' τη θέση του να εγείρεται
των διπλανών γλυπτών και αγαλμάτων
την υποψία μην κινήσει,
κι όλος παλμό να σύρεται
τη συστολή της Καρυάτιδας
με οίνον και με χάδια να λυγίσει.

Δεν αποκλείεται όμως έξω να 'χω πέσει.
Μιαν άλλη σχέση ίσως να τους δένει
πιο δυνατή, πιο πονεμένη:
Τις χειμωνιάτικες βραδιές
και τις εξαίσιες του Αυγούστου νύχτες
τους βλέπω,
απ' τα ψηλά να κατεβαίνουν βάθρα τους,
της μέρας αποβάλλοντας το τυπικό τους ύφος,
με νοσταλγίας στεναγμούς και δάκρυα
τους Παρθενώνες και τα Ερεχθεία που στερήθηκαν
στη μνήμη τους με πάθος ν' ανεγείρουν.

Θέματα:

Α1. Να συμπτύξετε το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου 1 σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων. (μονάδες 15)

Β1. Να εντοπίσετε τα επιχειρήματα στο κείμενο 1 με τα οποία ο Τζέιμς Νόουλ και ο Καβάφης υποστηρίζουν τις απόψεις τους για τα γλυπτά του Παρθενώνα. (μονάδες 15)

Β2. Να αντικρούσετε με επιχειρήματα την άποψη που εκφράζει ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου στο κείμενο 1. (μονάδες 15)

Β3. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με ένα συνώνυμό τους, που να κάνει πιο απλό το ύφος, χωρίς να μεταβληθεί το νόημα των προτάσεων:

- Ένα συνονθύλευμα φανταστικών φόβων.

- Την απαράμιλλη ομορφιά της απαρχής ζήλεψαν, αυτήν θέλησαν να οικειοποιηθούν.

- Μια εδραιωμένη στο συλλογικό ασυνείδητο αίσθηση ότι αυτό το παρελθόν είναι δικό του. (μονάδες 10)

Γ. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου 2; Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σας γεννά; (μονάδες 15)

Δ. Στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με ένα Βρετανό συνομήλικό σας, προσπαθείτε να τον ευαισθητοποιήσετε για το θέμα των γλυπτών του Παρθενώνα και τον παρακινείτε να προκαλέσει συζήτηση στο σχολείο του σχετικά με την επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα. Η επιστολή σας (e-mail) να κυμαίνεται μεταξύ 300-400 λέξεων. (μονάδες 30)

Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος, Med Ειδικός παιδιαγωγός.

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης συνεξέτασης Γλώσσας - Λογοτεχνίας εδώ.