Αρχαία Α' Γυμνασίου / Ενότητα 7 - Η λύση του γόρδιου δεσμού / Σημειώσεις - Ανάλυση - Απαντήσεις ασκήσεων

Επιμέλεια: Νικόλαος Σφυρής, https://www.arxaiagumnasiou.net

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Ά Γυμνασίου - Ενότητα 7η 

 "Η λύση του γόρδιου δεσμού"

Από σελίδα 52 έως σελίδα 59 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 44 σχολικού βιβλίου)
Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 2.3.1-8 (διασκευή)

Ο Αλέξανδρος, όταν έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου και τον κόμπο του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ των άλλων λεγόταν και αυτό για την άμαξα, ότι δηλαδή όποιος θα μπορούσε να λύσει τον κόμπο του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία. Ο κόμπος αυτός ήταν από φλοιό κρανιάς και δε φαινόταν να έχει αρχή ούτε τέλος. Και ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τρόπο να λύσει τον κόμπο, από την άλλη, όμως, δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει αναταραχή στο πλήθος, αφού τον χτύπησε με το ξίφος, έκοψε τον κόμπο και είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα αυτός και οι σύντροφοι του με την ιδέα ότι ο χρησμός για τη λύση του δεσμού είχε εκπληρωθεί. Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και αστραπές από τον ουρανό έδειξαν σημάδια επιδοκιμασίας· και γι’ αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσίες την επόμενη μέρα στους θεούς που του φανέρωσαν τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

Νόημα

 Το κείμενο αναφέρεται στην λύση του γόρδιου δεσμού από τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο μεγάλος στρατηλάτης, όταν έφτασε με τα στρατεύματα του στην πόλη του Γορδίου, θέλησε να δει την άμαξα με τον περίφημο κόμπο, ο οποίος έως τότε ήταν αδύνατον να λυθεί. Σύμφωνα με το θεϊκό χρησμό όποιος κατάφερνε να λύσει τον κόμπο ήταν ορισμένος από τους θεούς να κυβερνήσει την Ασία. Ο Αλέξανδρος, βλέποντας τον κόμπο να είναι δεμένος τόσο σφιχτά έτσι ώστε να μην φαίνεται ούτε η αρχή ούτε το τέλος του, βρέθηκε σε αμηχανία. Επειδή, λοιπόν, δεν ήθελε να αφήσει άλυτο τον κόμπο, γιατί θεωρούσε ότι αυτό θα έθιγε το δυνατό κύρος του, επέλεξε να τον κόψει με το σπαθί του και να πει ψέματα ότι τον έλυσε. Ο χρησμός επιβεβαιώθηκε με τη λύση του κόμπου καθότι οι θεοί με αστραπές και βροντές (κατά τον Αρριανό) αντέδρασαν θετικά στην επιλογή του στρατηλάτη, ο οποίος ανταπέδωσε τα σημάδια τους με τις θυσίες που προσέφερε την  επόμενη μέρα. 

Να διαβάσετε τα ερμηνευτικά σχόλια του σχολικού βιβλίου (σελίδα 53)

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 54 του σχολικού βιβλίου:

1) Γιατί θέλησε ο Αλέξανδρος να λύσει τον γόρδιο δεσμό; 
 

Απάντηση: Όπως μας αναφέρει και ο Αρριανός στο κείμενο του για την λύση του γόρδιου δεσμού, ο Αλέξανδρος ήθελε να λύσει οπωσδήποτε τον κόμπο διότι με αυτή του την κίνηση θα επιβεβαίωνε την παντοδυναμία  και τις ηγετικές ικανότητες που ακολουθούσαν το όνομα του κατά την εκστρατεία του στην Ασία. Επίσης, δεν άφηνε αδιάφορο τον Έλληνα στρατηλάτη πως η λύση του δεσμού, σύμφωνα με τον θεϊκό χρησμό, συνεπάγονταν  την επικράτηση και την διακυβέρνηση της Ασίας, πράγμα που βρισκόταν σίγουρα στο πίσω μέρος του μυαλού του όταν έκοβε τον κόμπο. Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε πως ο Μέγας Αλέξανδρος είχε αρκετά κίνητρα για τη λύση του δεσμού.

2) Ποιες δυσκολίες παρουσίαζε το εγχείρημα του Αλεξάνδρου και πώς τις ξεπέρασε ο νεαρός βασιλιάς; 

Απάντηση: Σύμφωνα με όσα μας περιγράφει ο Αρριανός, το εγχείρημα του Αλεξάνδρου να λύσει τον δεσμό παρουσίαζε αρκετές δυσκολίες. Η πρώτη δυσκολία έγκειται στην σύσταση του δεσμού ο οποίος ήταν φτιαγμένος από φλοιό κρανιάς, ένα πολύ γερό και άκαμπτο υλικό. Η δεύτερη και σημαντικότερη δυσκολία διαπιστώνεται στο γεγονός πως δεν φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του κόμπου με αποτέλεσμα ο νεαρός στρατηλάτης να μην γνωρίζει από που πρέπει να ξεκινήσει να το λύνει. Τελικά μετά από αρκετή αμηχανία ο Αλέξανδρος αποφάσισε να κόψει τον κόμπο και με αρκετή αποφασιστικότητα για το εγχείρημα του τράβηξε το ξίφος του και ολοκλήρωσε το "λύσιμο" του κόμπου.

3) Πώς αποδεικνύεται από το κείμενο η πίστη του Αλεξάνδρου στα θεϊκά σημάδια και στους χρησμούς;

Απάντηση: Η πίστη του Αλεξάνδρου στα θεϊκά σημάδια και στους χρησμούς αποδεικνύεται από δύο μέρη του κειμένου:
α) Ο Αλέξανδρος με το που φτάνει στην πόλη της Γορδίου ζητά να δει τον περίφημο κόμπο που σύμφωνα με τον θεϊκό χρησμό όποιος τον λύσει είναι ορισμένος από τη μοίρα να κυβερνήσει την Ασία. Ο στρατηλάτης, έχοντας ως κύριο στόχο της εκστρατείας του την κατάκτηση της μεγάλης ηπείρου, επιθυμεί να λύσει τον δεσμό διότι τότε θα επιβεβαιωνόταν άτυπα η κυριαρχία του στην Ανατολή από τους θεούς.
β) Το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος μετά τη λύση του κόμπου ανέμενε τις αντιδράσεις και τα σημάδια των θεών, μας αποδεικνύει την θρησκοληψία του. Ο νεαρός στρατηλάτης, δηλαδή, περιμένει να δει ποια θα είναι η αντίδραση των θεών για να αντιληφθεί αν έπραξε σωστά λύνοντας (κόπτοντας) τον κόμπο. Μάλιστα τα σημάδια αυτά δεν είχαν ιδιαίτερη μορφή αλλά περιορίζονταν στα φυσικά φαινόμενα μιας καταιγίδας, τα οποία τις περισσότερες φορές εκλαμβάνονταν από τους Αρχαίους Έλληνες ως θεϊκά σημάδια. Ο Αλέξανδρος αφού αναγνώρισε αυτά τα θεϊκά παραγγέλματα απάντησε με θυσίες, κίνηση που αποδεικνύει την πίστη του ακόμη περισσότερο.

4) Για να απαντήσετε την τέταρτη ερώτηση αξιοποιήστε τις γνώσεις από το μάθημα της Ιστορίας της τάξης σας.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

ὁ ζύγιος: ο σχετικός με το ζυγό
διαζεύγνυμι: διαχωρίζω
τὸ ζυγόδεσμον: το δέσιμο του ζυγού
ζευγοτρόφος: αυτός που τρέφει ζεύγος ζώων
ὁ σύζυξ: ο σύζυγος
ὁ ἄζυξ: αυτός που δεν έχει ταίρι
τὸ ζεῦγος: δύο πράγματα ή πρόσωπα μαζί
τὸ ζευγάριον: μικρό ζεύγος
ὁ ζευγίτης: ο γεωργός, ο ζευγάς
ζευκτός: αυτός που έχει δεθεί
ὁ ζυγὸς: ξύλο με το οποίο δένονται τα ζώα σε αμάξωμα
τὸ ζύγωμα: το πλησίασμα
ἡ διάζευξις: ο διαχωρισμός
ἡ σύζευξις: η συνένωση
σύζυγος: σύντροφος με νόμιμο γάμο
ὁ ὁμόζυξ: αυτός που βρίσκεται στον ίδιο ζυγό με κάποιον άλλο
ζέψιμο: το δέσιμο των ζώων σε ζυγό
ζευγαρώνω: σχηματίζω ζευγάρι
ζευγαρωτός: αυτός που έχει ζευγαρώσει
ζυγαριά: όργανο μέτρησης βάρους
ζύγισμα: η πράξη μέτρησης βάρους με ζυγαριά
ζύγιση: η μέτρηση του βάρους με ζυγαριά
ζύγι: το ζύγισμα (το βαρίδι της στάθμης της ζυγαριάς)
ζυγωματικός: ο σχετικός με το ζύγωμα
ζυγοστάθμιση: εργασία που γίνεται στο αυτοκίνητο με στόχο την εξουδετέρωση των κραδασμών των τροχών
διαζύγιο: η νόμιμη διάλυση ενός γάμου
διαζευκτήριο: έγγραφο που επιβεβαιώνει το διαζύγιο
διαζευγμένος: αυτός που έχει πάρει διαζύγιο, χωρισμένος
συζυγικός: ο σχετικός με τους συζύγους

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 55)

1) Να γράψετε τι δηλώνουν σε σχέση με όσα διδαχτήκατε στις προηγούμενες Ενότητες (πρόσωπο που ενεργεί, κατάσταση κτλ.) τα παράγωγα ουσιαστικά του ρ. ζεύγνυμι: 

Απάντηση: ἡ ζεύξις: ενέργεια, τὸ ζεῦγμα: αποτέλεσμα ενέργειας, τὸ ζεῦγος: αποτέλεσμα ενέργειας

2) Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄με τις κατάλληλες από τη στήλη Β΄: 

Απάντηση: 1-η, 2-ε, 3-α, 4-στ, 5-ζ, 6-δ, 7-γ, 8-β

3) Να γράψετε λέξεις τις α.ε. από το Λεξιλογικό Πίνακα που αντιστοιχούν στους ορισμούς που δίνονται: 

Απάντηση: 
α. αυτός που δεν έχει ζευγάρι, ο άγαμος → ἄζυξ
β. ο διαχωρισμός → διάζευξις
γ. ο ενωμένος με κάποιον άλλο κάτω από το ίδιο ζυγό/ο έγγαμος → σύζυξ, σύζυγος
δ. η ένωση → σύζευξις, σύζευξη

4) Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω φράσεων με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στο πλαίσιο: 

Απάντηση: 
α. "Στοιχηθείτε κατά ζεύγη" είπε ο γυμναστής και οι μαθητές έφτιαξαν δυάδες.
β. Αβάσταχτος ήταν για τους Έλληνες ο ζυγός (μτφ.) του Τούρκου κατακτητή.
γ. Η ζεύξη Ρίου -Αντιρρίου είναι από τα έργα υποδομής που έλυσαν χρόνια προβλήματα.
δ. Από τα δώρα που πήρα για τη γιορτή μου αυτό που μου άρεσε ιδιαίτερα ήταν ένα ζευγάρι κόκκινα γάντια.

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία από το σχολικό βιβλίο (σελίδα 56)

Β2. Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 56)

1) Να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά που να φανερώνουν όργανο ή μέσο από τα παρακάτω ρήματα: 

Απάντηση: 

θέλγω: τὸ θέλγητρον

κομίζω: τὰ κόμιστρα

φοβέω, φοβῶ: τὸ φόβητρον

πλήττω: τὸ πλῆκτρον

λάμπω: ὁ λαμπτὴρ

λύω: τὸ λύτρον

χέω: ἡ χύτρα, ἡ χοάνη 

2) Να σχηματίσετε από τα παρακάτω ρήματα παράγωγα ουσιαστικά που να φανερώνουν τόπο:

Απάντηση:

ἐργάζομαι: τὸ ἐργαστήριον

ὀρχέομαι, ὀρχοῦμαι: ἡ ὀρχήστρα

δικάζω: τὸ δικαστήριον

γυμνάζω: τὸ γυμνάσιον 

3) Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄ με τα παράγωγα ουσιαστικά τους στη στήλη Β΄ και να γράψετε δίπλα στο καθετί τι δηλώνει: 

Απάντηση: 

1 - β : δηλώνει όργανο ή μέσο

2 - δ : δηλώνει όργανο ή μέσο

3 - α : δηλώνει τόπο

4 - ε  : δηλώνει όργανο ή μέσο

5 - γ  : δηλώνει όργανο ή μέσο

Γ. Γραμματική

1. Η χρονική και η συλλαβική αύξηση.

Για να σχηματιστούν οι ιστορικοί χρόνοι των Αρχαίων Ελληνικών ρημάτων (ο Παρατατικός, ο Αόριστος και ο Υπερσυντέλικος) πρέπει στην αρχή του θέματος να προσθέσουμε την αύξηση που τους αντιστοιχεί. Η αύξηση είναι δύο ειδών: α. η συλλαβική, η οποία λέγεται έτσι επειδή στο ρήμα προσθέτουμε μια συλλαβή ακόμη και β. η χρονική, η οποία δημιουργείται από αρχικό φωνήεν του ρήματος λόγω της αλλαγής του χρόνου.

α. Συλλαβική αύξηση παίρνουν στον Παρατατικό, στον Αόριστο και στον Υπερσυντέλικο όλα τα ρήματα που ξεκινούν από σύμφωνο. Η συλλαβική αύξηση είναι η προσθήκη ενός ἐ- στην αρχή του θέματος. 

π.χ. λύ-ω (Ενεστώτας) → ἔ-λυ-ον (Παρατατικός) → ἔ-λυ-σα (Αόριστος)

β. Χρονική αύξηση παίρνουν τα ρήματα που ξεκινούν από φωνήεν ή δίφθογγο. Για την δημιουργία της αύξησης αυτής δεν χρειάζεται να προσθέσουμε μια νέα συλλαβή αλλά αρκεί να κάνουμε την απαραίτητη αλλαγή στο αρχικό φωνήεν ή δἰφθογγο.  

Τα εναρκτήρια φωνήεντα και οι δίφθογγοι των ρημάτων κατά την διαδικασία δημιουργίας της χρονικής αύξησης διαμορφώνονται με τους εξής τρόπους: 

α, ε → η

αι, ει → ῃ
ο → ω
οι → ῳ
ι, υ → ι, υ
αυ, ευ → ηυ 

Παραδείγματα: 
-  ἐλπίζ-ω (Ενεστώτας) → το αρχικό ἐ τρέπεται σε ἠ και έχουμε ἤλπιζ-ον (Παραταικός) → ἤλπισ-α (Αόριστος)
-  αἴρ-ω (Ενεστώτας) → το αρχικό αἴ τρέπεται σε ᾖ και έχουμε ᾖρ-ον (Παρατατικός)

Κατ' αυτόν τον τρόπο σχηματίζονται όλα τα ρήματα που ξεκινούν με φωνήεν.

Προσοχή! Παρατηρήσεις:
1. Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ-, όταν παίρνουν αύξηση, το αρχικό ρ διπλασιάζεται. π.χ. ῥίπτω: ἔρριπτον.
2. (Σημαντικό) Στα σύνθετα ή παρασύνθετα ρήματα με α΄ συνθετικό πρόθεση, η αύξηση μπαίνει μετά την πρόθεση, π.χ. ἀπ-άγω (Ενεστώτας) → ἀπ-ήγον (Παρατατικός)

2. Οριστική Παρατατικού του ρήματος είμί.

Ο Παρατατικός του ρήματος εἰμί σχηματίζεται ως εξής:

Παρατατικός

ἦ και ἦν  = ήμουν

ἦσθα = ήσουν

ἦν = ήταν

ἦμεν = ήμαστε

ἦτε = ήσαστε

ἦσαν = ήταν

3. Οριστική Παρατατικού και Αορίστου Ενεργητικής Φωνής βαρύτονων ρημάτων
Για να κλίνουμε τον Παρατατικό ενός ρήματος πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα: Βήμα 1ο: Γράφουμε το θέμα του Ενεστώτα χωρίς την κατάληξη. Βήμα 2ο: Εάν το ρήμα αρχίζει με σύμφωνο προσθέτουμε την συλλαβική αύξηση ἔ μπροστά από το θέμα. Αν ξεκινά με φωνήεν κάνουμε την κατάλληλη αλλαγή για να προσθέσουμε την χρονική αύξηση.Βήμα 3ο: Προσθέτουμε τις τελικές καταλήξεις του Παρατατικού που είναι οι: 

Καταλήξεις

-ον

-ες

-ε (ν)

-ομεν

-ετε

-ον

π.χ λύ-ω (Ενεστώτας) → (ἐγώ) ἔ-λύ-ον, (σύ) ἔλυες κτλ. (Παρατατικός)

Πρόσωπα	Παρατατικός λύω
(α΄ ενικό πρόσωπο)  ἐγώ	ἔλυον
(β΄ ενικό πρόσωπο)   σύ	ἔλυες
(γ΄ ενικό πρόσωπο)   οὗτος	ἔλυε
(α ΄πληθυντικό πρόσωπο)  ἡμεῖς	ἐλύομεν
(β΄ πληθυντικό πρόσωπο) ὑμεῖς	ἐλύετε
(γ΄ πληθυντικό πρόσωπο) οὗτοι	ἔλυον

Για να σχηματίσουμε τον Αόριστο ενός βαρύτονου ρήματος πρέπει να ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα:Βήμα 1ο: Γράφουμε το θέμα του ρήματος του Ενεστώτα.Βήμα 2ο: Προσθέτουμε στο τέλος του θέματος το χρονικό χαρακτήρα -σ- όπως και στον Μέλλοντα (Δες Ενότητα 5). Ισχύει ακριβώς ότι και στον Μέλλοντα για τα ουρανικόληκτα, τα χειλικόληκτα και τα οδοντικόληκτα ρήματα.Βήμα 3ο: Εάν το ρήμα αρχίζει με σύμφωνο προσθέτουμε την συλλαβική αύξηση ἔ μπροστά από το θέμα. Αν ξεκινά με φωνήεν κάνουμε την κατάλληλη αλλαγή για να προσθέσουμε την χρονική αύξηση.Βήμα 4ο: Προσθέτουμε τις τελικές καταλήξεις του Αορίστου που είναι οι: 

Καταλήξεις

-α

-ας

-ε (ν)

-αμεν

-ατε

-αν

π.χ. λύ-ω (Ενεστώτας) → ἔ-λυ-σ-α, ἔ-λυ-σ-ας, ἔ-λυ-σ-ε κτλ. (Αόριστος)

Πρόσωπα	Παρατατικός λύω
(α΄ ενικό πρόσωπο)  ἐγώ	ἔλυσα
(β΄ ενικό πρόσωπο)   σύ	ἔλυσας
(γ΄ ενικό πρόσωπο)   οὗτος	ἔλυσε (ν)
(α πληθυντικό πρόσωπο)  ἡμεῖς	ἐλύσαμεν
(β΄ πληθυντικό πρόσωπο) ὑμεῖς	ἐλύσατε
(γ΄ πληθυντικό πρόσωπο) οὗτοι	ἔλυσαν

Διαβάστε την θεωρία της Γραμματικής του σχολικού βιβλίου στις σελίδες 57 & 58

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 58 & 59)

1) Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της οριστικής παρατατικού του ρήματος εἰμί στις παρακάτω φράσεις:
Απάντηση: α. Ὁ Ἀριστείδης δίκαιος ἦν.β. Ἰατρὸς ἦν ἄτεχνος.γ. Ἡ μήτηρ καὶ ἡ θυγάτηρ καλαὶ ἦσαν.δ. Ἐγὼ σύμβουλος ἀγαθὸς ἦν ὑμῖν.ε. Ὁ δὲ τρόπος τῆς ὀρχήσεως οὗτος ἦν.  2) Να γράψετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στον αντίστοιχο τύπο του Παρατατικού (όσα δίνονται στον Ενεστώτα) ή του Ενεστώτα (όσα δίνονται στον Παρατατικό):
Απάντηση: α. Ὁ δοῦλος βοηθὸς ἦν τοῦ κυρίου αὐτοῦ. (ἐστί)β. Ὑμεῖς ἐστε πτογόνων ἀγαθῶν. (ἦτε)γ. Οἱ τριάκοντα ἦσαν τύραννοι. (εἰσί)δ. Σὺ εἶ φίλος ἡμῖν. (ἦσθα)ε. Δημοσθένης ἦν δεινότατος λέγειν. (ἐστί) 
3) Να μεταφέρετε τις ακόλουθες φράσεις στην α.ε:
Απάντηση: εσύ άλλαζες → σὺ ἤλαττεςεγώ έβλαψα →  ἐγὼ ἔβλαψαεμείς διδάσκαμε → ἡμεῖς ἐδιδάδκομενεσείς ψηφίσατε → ὑμεῖς ἐψηφίσατεοι πολίτες κινδύνευαν → οἱ πολῖται ἐκινδύνευον 4) Να συμπληρώσετε τους αντίστοιχους τύπους των άλλων χρόνων των ρημάτων που δίνονται στον πίνακα: 
Απάντηση: Ενεστώτας: ἀγοράζεις | Παρατατικός: ἠγόραζες | Μέλλοντας: ἀγορἀσεις | Αόριστος: ἠγόρασαςΕνεστώτας: διώκει | Παρατατικός: ἐδίωκε | Μέλλοντας: διώξει | Αόριστος: ἐδίωξεΕνεστώτας: κόπτετε | Παρατατικός: ἐκόπτετε | Μέλλοντας: κόψετε | Αόριστος: ἐκόψατεΕνεστώτας: παύουσιν | Παρατατικός: ἔπαυον | Μέλλοντας: παύσουσιν | Αόριστος: ἔπαυσανΕνεστώτας: τρέπομεν | Παρατατικός: ἐτρέπομεν |Μέλλοντας: τρέψομεν | Αόριστος: ἐτρέψαμενΕνεστώτας: γυμνάζεις | Παρατατικός: ἐγύμναζες | Μέλλοντας: γυμνάσεις | Αόριστος: ἐγύμνασαςΕνεστώτας: πείθουσιν | Παρατατικός: ἔπειθον | Μέλλοντας: πείσουσιν | Αόριστος: ἔπεισανΕνεστώτας: πλήττει | Παρατατικός: ἔπληττε | Μέλλοντας: πλήξει | Αόριστος: ἔπληξεΕνεστώτας: ἁρπάζομεν | Παρατατικός: ἡρπάζομεν | Μέλλοντας: ἁρπάσομεν | Αόριστος: ἡρπάσαμενΕνεστώτας: στρέφετε | Παρατατικός: ἐστρέφετε | Μέλλοντας: στρέψετε | Αόριστος: ἐστρέψατε 5) Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων: 
Απάντηση:α. Ὁ στρατηγὸς ἐκήρυξεν τὸν πόλεμον.β. Αἱ μυροφόροι μύρον ἔφερον.γ. Οἱ πολέμιοι τὴν αὑτῶν δύναμιν ἤθροιζον.δ. Κῦρος ἐκέλευσε τοὺς στρατιώτας.ε. Σύ ἐφύλαξας τὴν τῶν νόμων τάξιν.  6) Συμπληρώνοντας τις λέξεις που ζητούνται στα αντίστοιχα τετραγωνίδια θα σχηματιστεί στην έγχρωμη στήλη το όνομα της συζύγου του Περικλή: 
Απάντηση: α. ΗΘΡΟΙΣΑΜΕΝβ. ΕΚΡΟΥΣΕγ. ΕΚΟΠΤΕΣδ. ΕΣΩΣΑΣε. ΙΠΠΕΥΣΕστ. ΕΝΟΜΙΖΟΝζ. ΗΛΠΙΣΑΤΕ