Τα «πρωτόλεια» ποιήματα 5 σπουδαίων Ελλήνων ποιητών

Από τον Καβάφη μέχρι τον Ρίτσο και από τη Δημουλά μέχρι τον Ελύτη: αυτές είναι οι πρώτες δημοσιεύσεις τους

1.  Κωνσταντίνος Καβάφης

Βρισκόμαστε στο 1891. Ο Καβάφης έχει επιστρέψει ήδη από την Κωνσταντινούπολη στην Αλεξάνδρεια, εγκαταλείποντας την αγγλική υπηκοότητα που είχε και παίρνοντας την ελληνική. Το ποίημα «Κτίσται» γράφεται εκείνη την περίοδο και εντάσσεται στα αποκηρυγμένα του Καβάφη. Ουσιαστικά είναι το πρώτο ποίημα που ο ίδιος δημοσιεύει -και μάλιστα πρώτα σε μονόφυλλο και αμέσως μετά σε αθηναϊκό περιοδικό. Την πρώτη του συλλογή, βέβαια, την τύπωσε ο ίδιος το 1904 με τον τίτλο «Ποιήματα» στην οποία περιέλαβε τα ποιήματα: Φωνές, Επιθυμίες, Κεριά, Ένας γέρος, Δέησις, Οι ψυχές των γερόντων, Το πρώτο σκαλί, Διακοπή, Θερμοπύλες, Τα παράθυρα, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Απιστία και Τα άλογα του Αχιλλέως. H συγκεκριμένη συλλογή κυκλοφόρησε ιδιωτικά σε 100-200 αντίτυπα.

Παρακάτω το ποίημα «Κτίσται»

Η Πρόοδος οικοδομή είναι μεγάλη – φέρει
καθείς τον λίθον του· ο εις λόγους, βουλάς, ο άλλος
πράξεις – και καθημερινώς την κεφαλήν της αίρει

υψηλοτέραν. Θύελλα, αφνίδιός τις σάλος

εάν επέλθη, σωρηδόν οι αγαθοί εργάται
ορμώσι και το φρούδον των υπερασπίζοντ’ έργον.
Φρούδον, διότι καθενός ο βίος δαπανάται
υπέρ μελλούσης γενεάς, κακώσεις, πόνους στέργων,

ίνα η γενεά αυτή γνωρίση ευτυχίαν
άδολον, και μακράν ζωήν, και πλούτον, και σοφίαν
χωρίς ιδρώτα ποταπόν, ή δούλην εργασίαν.

Αλλ’ η μυθώδης γενεά ουδέποτε θα ζήση·
η τελειότης του αυτή το έργον θα κρημνίση
κ’ εκ νέου πας ο μάταιος κόπος αυτών θ’ αρχίση.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

2. Γιάννης Ρίτσος

Το 1932, ο Ρίτσος εντάσσεται στον πολιτιστικό φορέα «Πρωτοπόροι» ο οποίος δημιουργήθηκε από το ΚΚΕ εκδίδοντας ταυτόχρονα και το ομώνυμο μηνιαίο περιοδικό. Ο Ρίτσος, που είχε ενταχθεί ήδη στο ΚΚΕ, ξεκίνησε να δημοσιεύει τα πρώτα ποιήματά του. Από τις αρχές του 1933 το περιοδικό πήρε την ονομασία «Νέοι Πρωτοπόροι». Στο τεύχος 2 (Φεβρουάριος 1933) των «Νέων Πρωτοπόρων», (όπως αργότερα μετονομάστηκαν) ο Γιάννης Ρίτσος, με το ψευδώνυμο που συχνά χρησιμοποιούσε «I. ΣΟΣΤΙΡ» (αντιστροφή του επιθέτου του) δημοσιεύει υπό τη βινιέτα «ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΑΣ», το ποίημα «Στα παιδιά των προλετάριων».

Επίσημα όμως, ο Ρίτσος εμφανίζεται επίσημα στα γράμματα με δύο ποιητικές συλλογές. Στο εναρκτήριο ποίημα των Τρακτέρ (1930-34), όπως και σε πολλά άλλα της συλλογής αυτής και της Πυραμίδες (1930-35). Συλλογές στις οποίες αναζητά τη λύτρωση, την παραμυθία και την αναγνώριση. Γράφει σε ένα από τα ποιήματα του: «Απ’ την πληγή μου κοίταξα του κόσμου την πληγή». 

Παρακάτω το ποίημα «Στα παιδιά των προλετάριων» με την ίδια ορθογραφία που είχε δημοσιευτεί.

«Παιδιά μας, είσαστε ήλιος και σκοτάδι,
χαμόγελο και δάκρυ, λάμψη του Αδη
και συγνεφιά της άνοιξης θολή.
Η φτώχια ρυπαρή και σκληροπόδα
τσαλαπατά της χάρης σας τα ρόδα
κι είστε για μας αλόη μα και χολή.
****
Βρεγμένη στου πατέρα σας τον ιδρώτα
γεύεστε μαύρη κι άνοστη μπομπότα,
το δάκρυ της μητέρας σας: νερό
στάζει δροσούλα στα ξερά σας χείλη,
και σφαλιστό το πνέμα σας κοχύλι
κρύβει μαργαριτάρι λαμπερό.
****
Μπρος στο μεγάλωμα σας βάζει φράχτη
Τέχνες, Θρησκείες, Πατρίδες, μα στο αδράχτι
του πόνου μας, του πόνου σας γερά
κλώθεται των εχτρών μας η κρεμάλα
που μας βυζάξαν το αίμα στάλα στάλα
και κλέψανε τον ήλιο, τη χαρά.
****
Αφείστε τη ματιά σας πέρα ως πέρα,
όσα γελούν στο γαλανόν αγέρα
κι όσα στην άγρια ανθίζουν πάνω γη
(χαμόγελα ομορφιάς, πνευμάτων άστρα)
μνημεία, παλάτια, πλούτη, δόξα, κάστρα)
χρωστιούνται στου ίδρωτά μας την πηγή.
****
Στείστε το αυτί στη νύχτιαν ησυχία:
βογγούν υποταγμένα τα στοιχεία
της Φύσης, απ’ το χέρι μας αυτό.
Τα τρόπαια των νικών μας χαίρονται άλλοι
μα η θλίψη από τα στήθια του χαμάλη
σήμερα βγαίνει σίδερο καφτό.
****
Παιδιά μας, τον καημό μας κάντε παιάνα,
χτυπείστε τη χαρμόσυνη καμπάνα
πάνου απ’ τους τάφους, άντικρυ στο φως,
– μες στη ματιά σας τ’ όνειρό μας λάμπει –
λυώστε κάτ’ απ’ τη φτέρνα σας την κάμπη,
κι ο ήλιος σας παραστέκει γι’ αδερφός.
****
Κάτου από της καταστροφής τη στάχτη
σας δίνεται των μαύρων αιώνων τ’ άχτι:
Εκδίκησης και Λευτεριάς σπαθί.
Μπρος σας γονατιστός προσμένει ο Χρόνος
να ετοιμαστεί απ’ τα χέρια σας ο θρόνος
που η Ζωή δικαιομένη θα σταθεί.
Ι. ΣΟΣΤΙΡ».

3. Κική Δημουλά

Η Δημουλά  πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1952 με την ποιητική συλλογή «Ποιήματα» που μετά από λίγο καιρό απέσυρε η ίδια από την κυκλοφορία. Τέσσερα χρόνια μετά, εκδίδει την συλλογή «Έρεβος» κατά την οποία ξεχωρίζουν τα πρώτα χαρακτηριστικά της ποίησης της, όπως η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, η ασυνήθιστη χρήση κοινών λέξεων και η πικρή φιλοπαίγμων διάθεση.

Παρακάτω το ποίημα «Απόγευμα»

Ἕνα κομμάτι ἄνεμος ποὺ ἔπεσε στὸ δρόμο
κάθισε κι ἔπαιξε
στὰ σύρματα τοῦ ἠλεκτρικοῦ
μία μελωδία σιγανὴ
ἀφιερωμένη στὴ διάθεσή μου.
Αὐτὴ γιὰ μία στιγμὴ μονάχα ἀνασηκώθηκε καὶ κοίταξε
ὕστερα ἀμετάπειστη καὶ ἀδιάφορη
ξαναβυθίστηκε ἐντός μου.

4. Γιώργος Σεφέρης

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Σεφέρη ήταν η «Στροφή» η οποία εκδόθηκε το 1931 και είχε έκταση 41 σελίδες. Τυπώθηκε με έξοδα του ποιητή σε διακόσια αντίτυπα αριθμημένα στο «Τυπογραφείον της Εστίας» από τα οποία πενήντα εκτός εμπορίου προορισμένα για τους κριτικούς και αποτελείται από δεκατέσσερα ποιήματα, που είναι γραμμένα μεταξύ 1924 και 1931.  Ο αντίκτυπος της συλλογής ήταν μια πραγματική στροφή για την νεοελληνική ποίηση. Η πρώτη έκδοση είναι χωρισμένη σε τρία τμήματα: το πρώτο «Τα κοχύλια», περιλαμβάνει οχτώ ποιήματα και το τρίτο, τα «Σύννεφα», έξι. Το δεύτερο είναι το εκτενέστερο ποίημα «Ερωτικός λόγος».

Παρακάτω το ποίημα «Στροφή»

Στιγμή, σταλμένη από ένα χέρι
που είχα τόσο αγαπήσει
με πρόφταξες ίσια στη δύση
σα μαύρο περιστέρι.

Ο δρόμος άσπριζε μπροστά μου,
απαλός αχνός ύπνου
στο γέρμα ενός μυστικού δείπνου…
Στιγμή σπυρί της άμμου,

που κράτησες μονάχη σου όλη
την τραγική κλεψύδρα
βουβή, σα νά ειχε δει την Ύδρα
στο ουράνιο περιβόλι.

5. Οδυσσέας Ελύτης

Ο Ελύτης είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, εκλεκτό μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του 1930. Η δημοσίευση των πρώτων ποιημάτων του στα Νέα Γράμματα έγινε τον Νοέμβριο του 1935, στο 11ο τεύχος του περιοδικού. Το 1939, μετά την οριστική εγκατάλειψη των νομικών σπουδών και μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Προσανατολισμοί. Τον επόμενο χρόνο, μεταφράστηκαν για πρώτη φορά ποιήματά του σε ξένη γλώσσα, όταν ο Σαμουέλ Μπω Μποβύ δημοσίευσε ένα άρθρο για την ελληνική ποίηση στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs.

Παρακάτω το άτιτλο ποίημα ακριβώς όπως δημοσιεύτηκε στην πρώτη ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη, Προσανατολισμοί, Πυρσός, 1940

Ι

Ο έρωτας
Το αρχιπέλαγος
Κι η πρώρα των αφρών του
Κι οι γλάροι των ονείρων του
Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει
Ένα τραγούδι

Ο έρωτας
Το τραγούδι του
Κι οι ορίζοντες του ταξιδιού του
Κι η ηχώ της νοσταλγίας του
Στον πιο βρεμένο βράχο της η αρραβωνιαστικιά προσμένει
Ένα καράβι

Ο έρωτας
Το καράβι του
Κι η αμεριμνησία των μελτεμιών του
Κι ο φλόκος της ελπίδας του
Στον πιο ελαφρό κυματισμό του ένα νησί λικνίζει
Τον ερχομό

https://mikropragmata.lifo.gr

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.